Morgunblaðið - 26.10.1966, Blaðsíða 27

Miðvikudagur 26. ókt. 1966
MORGUNBLADIÐ
27
• -
—Albingi
Framhald af bls. 10
stefndi ferðamálum í hættu, og
það er aðalatriðið.
Eftir að bréf framreiðslu-
manna var sent til Alþingis, hef
ég spurzt fyrir um það hjá Ferða
málaráði, ferðaskrifstofum og
veitingamönnum, hvert álit
þeira væri á þessum lögum. Þær
umsagnir liggja hér fyrir. Ég vil
að komast að niðurstöðu um
sanngjarna lausn málsins, hafði
skapast algjört vandræðaástand
í gisti- og veitingahúsaiðnaði
landsins. Verkfall átti að koma
til framkvæmda þ. 8. júlí. Vitað
var þá, að ekki var um raun-
verulega kaupdeilu að ræða,
heldur snérist deilan um önnur
óskild mál, þ. e. aðallega um
fyrirkomulag á vinnustað, og
hvort notaðir skyldu stimpilkass-
vínstúkum. Ferðamálaráð
ekki lesa þær hér upp, þar eð; afiaði sér upplýsinga um gang
þær eru nokkuð langt mál, en dejiunnar þegar 5. júlí, og komst
'&í'/ss- .A *
Leikarar að undirbúa upptöku. Hjá þeim situr Gunnar IVL Magnúss.
Útv.leikrit um flutninga
fslendinga til Vesturheims
Fyrsti þáttur „Silkinetið64 eftir Gunnar M.
Magnúss flutt í kvöld
SILKINETIÐ heitir nýt fram
haldsleikrit útvarpsins, sem
flutt verður 8 næstu miðviku
dagskvöld, og verður fyrsti
þáttur þess fluttur i kvöld.
Höfundur þess er Gunnar M.
Magnúss rithöfundur, og er
þetta þriðja langa leikritið
sem flutt er eftir hann í út-
varpinu. Hið fyrsta var „í
múrnum“, og í fyrra var flutt
„Herrans hjörð', sem f jallaði
um Bólu-Hjálmar.
Mbl. gafst í gær kostur á
að ræða lítillega við Gunnar
um efni þessa nýja útvarps-
leikrits. „Leikritið", sagði
Gunnar, „segir frá fólksflutn
ingunum frá íslandi til Vest-
urheims, og spannar það yfir
tímabilið frá 1875 og fram und
ir aldamót".
„Á þessum tíma þurftu ís-
lendingar að þola óskaplegar
blóðtökur, því að þá fluttu
árlega úr landi um 1200—2000
manns, en þjóðin var
þá rétt rúmlega 70 þúsund
manns. Má segja að þjóðinni
hafi ekkert fjölgað á þessum
tíma, en láta mun nærri að
samanlagt hafi þá flutt um
12—14 þúsund manns til Vest
uheims. Þessir flutningar hóf
ust með nokkrum mormónum
úr Vestmannaeyjum til Utah
í Bandaríkjunum um 1851—2,
og einnig fór nokkur hópur til
S-Ameríku um 1860, og er það
vettvangur skáldsögu Magnús
ar J. Gunnarssonar, „Brasilíu-
fararnir". ,
„Silkinetið" gerist að öllu
leyti hér heima á íslandi,
nema hvað síðasti þátturinn
gerist á hafi út í skipi með
um 1600 íslendinga innan-
borðs á leið til Vesturheims.
Bakgrunnur leikritsins er
sannsögulegur, en ýmsum per
sónum er blandað saman og
tímar færðir til, eins og geng
ur. Þó koma þarna fyrir al-
gjörlega sannsögulegar per-
sónur, sem menn munu
þekkja, þegar þar að kemur.“
„Leikritið hefst í bæ í
Reykjavík, sem stóð þar sem
bókhlaða Menntaskólans er,
og hét Stuðlakot. Var það
nokkurs konar Unuhús sinna
tíma, því að þar hittust lista-
menn og aðrir gáfumenn, en
einnig komu þangað „agent-
ar“ að vestan, og reyndu að
telja fólk á ferðir vestur um
haf. Einnig gerðist nokkur
hluti leikritsins á Sauðárkróki
og í Skagafirðinum. ‘
Persónur í þessu nýja út-
varpsleikriti Gunnars M.
Magnúss eru 14, en í hverjum
þætti koma fyrir 4—7 persón
ur í hverjum þætti. Helztu
persónur eru: Sindri skáld,
sem reynír að stemma stigu
við fólksflutningunum, og er
hann leikinn af Jóni Sigur-
björnssyni. Rakel, sem ræður
ríkjum í Stuðlakoti, og er hún
leikin af Helgu Valtýsdóttur;
Rut, leikin af Herdísi Þor-
valdsdóttur, „Agentinn“, s>.«n
Rúrik Haraldsson leikur; Ólaf
ur böðuls, sem Árni Tryggva-
son leikur og Steindór bóndi
í Hreiðri, sem Guðmundur
Pálsson leikur. Ennfremur
koma fyrir tvær merkisper-
sónur, sem margir munu kann
ast við, þeir Gröndal skáld
(Róbert Arnfinnsson), Jón
túlkur (Baldvin Halldórsson).
Leikstjóri er Klemenz Jóns-
son.
Framh. af bls. 1
Vietnam væri reiðubúin til
fullra sátta við N'Vietnam,
strax og árásum linnti. Samning
ar yrðu hins vegar að vera með
þeim hætti, að fullt frelsi og
sjálfsákvörðunarréttur yrði
tryggður.
Fundurinn í Manila leit svo á,
að sjónarmið stjórnar S-Vietnam
í máli þessu hlytu að liggja til
grundvallar öllum meginákvörð
unum, sem teknar yrðu um frið-
arumleitanir í Vietnam deilunni.
Á fundinum var jafnframt á-
kveðið, að sendiherrar allra ríkj
anna sex í Saigon skyldu halda
reglulega fundi með stjórn S-
Vietnam.
í lokayfirlýsingunni sagði enn
fremur, að öll yrðu ríkin sjö
að taka höndum saman í bar-
áttunni gegn fátækt, menntunar
leysi og sjúkdómum, og gera sitt
bezta til að bæta efnahagsá-
etandið í S.-Vietnam, þá yrði að
gera mikið átak til að auka á
samstarf við Asíurikin og rikin
í Kyrrahafinu.
Það, sem athyglisverðast er
við fundinn í Manila, er að
þar hafa þau ríki, sem nú hafa
. her í S-Vietnam, heitið því í
-- Manilafundur fyrsta skipti að hverfa á brott
með herlið sitt — innan sex
mánaða — svo framarlega sem
í Ijós komi réttur vilji hjá ráða-
mönnum N-Vietnam til að ljúka
styrjöldinni, sem nú geisar í
Vietnam.
í raun og veru táknar sam-
þykkt landanna, sem sendu full-
trúa til ráðstefnunnar, að allt
herlið þeirra verði á brott, ekki
síðar en sex mánuðum eftir að
réttur samningsgrundvöllur hef-
ur fengizt.
- USSR - Kina
Framhald af bls. 1
eða annan, á hugsanleg vopna
viðskipti milli landanna.
Lin Piao, varnarmálaráðherra
Pekingstjórnarinnar, hafi fyrstur
vakið máls á þessu. Hafi hann
talað um, að naúðsyn bæri til að
„vinna sigur“ á höfuðpaurum
endurskoðunarstefnunnar, en
þeir sætu í Moskvu. Duldist á-
heyrendum ekki, að sögn frétta-
manns „Komomolskaja Pravda“,
að ráðherrann átti við sigur, sem
fylgdi í kjölfar vopnaviðskipta.
kínverskur hernaðarleiðtogi til
mannfjödans, sem hlýtt hafði á
ræðu Lin Piaos, að „ganga yrði
milli bols og höfuðs á bandarísk-
um heimsvaldasinnum, og þeim,
sem „meðsekir" væru“.
Síðar sama dag lýsti ástralskur
kommúnisti, sem ræðu flutti úr
sama stól, því, hverjir þeir „með
seku“ væru. Jafnframt lýsti hann
sök á hendur Sovétríkjunum fyr-
ir að undirbúa vopnaða árás á
Alþýðulýðveldið Kína.
Síðdegis í dag, þriðjudag, var
grein sú, sem í morgun birtist í
„Komsomolskaja Pravda“, lesin í
heild í Moskvuútvarpið.
— Borgarafundur
Framhaid af bls. 2
sögu á vissum tilteknum svæð-
um á vissum tímum.
2. Flutt verði síld til bæjar-
ins af veiðisvæðum til niður-
suðu, frystingar og söltunar.
3. Að athugað verði, af þar
til kjörinni nefnd, hverjar séu
hinar raunverulegu ástæður fyr
ir rekstursstöðvun Norðurstjörn
unnar hf. og því fyrirtæki veitt
aðstoð til reksturs síns, leiði at-
hugun í ljós, að slíks sé þörf.
4. Að bætt verði úr lánsfjár-
Nokkru síðar æpti háttsettur, skorti útgerðarinnar, fiskiðnað-
hins vegar getur vel farið svo,
að það sé nauðsynlegt, ef hér
eru einhverjir inni, sem telja
bráðabirgðalögin óþörf.
Hanníbal Valdimarsson (K):
Aðalatriði þessa máls er það, að
löglega boðað verkfall var bann-
að. Það er út í hött, að halda
því fram, að Félag framreiðslu-
manna hafi með verkfalli sínu
stofnað þjóðarhagsmunum í
voða, þar eð þeir, þegar á fyrsta
degi verkfallsins samþykktu að
véita gestum gistihúsa svo og
ferðamönnum af skemmtiferða-
skipum nauðsynlega þjónustu.
Braáðabirgðalögin eru því til-
efnislaus, og hin brýna nauðsyn
ekki fyrir hendi. Það voru aðrir
aðilar, sem neituðu að láta þessa
þjónustu í té. Samtök veitinga-
og gistihúsaeigenda samþykktu
hins vegar að löka öllum sínum
gistihúsum, og þess vegna áttu
bráðabirgðalögin að beinast gegn
þeim, en ekki Félagi framreiðslu
manna.
Og þetta er ekki einungis skoð-
un mín, heldur einnig miðstjórn
ar A.S.Í.: sbr. álit þess frá 27.
júlí, þar sem setn. bráðabirgða-
laganna er mótmælt harðlega og
því lýst yfir, að þarna sé verið'
að fótumtroða helgan rétt verka-
lýðshreyfingarinnar.
Ég vil einnig benda á, að ein-
kennilegt er, að samgöngumála-
ráðherra skuli gefa út þessi
bráðab.lög, þar eð þetta voru
vinnudeilur og þær eiga að
heyra undir félagsmálaráðherra.
Var hann kannski mótfallinn
þessari lagasetningu og ætlaði að
skjóta sér undan ábyrgð með því
að láta samgöngumálaráðherra
gefa út lögin?
Ingólfur Jónsson (S): Ég vil
taka það fram, að gerðardómn-
um var ekki beint gegn neinum
ákveðnum aðila í þessu máli,
heldur var þarna verið að leysa
mál, sem brýna nauðsyn bar til
að leysa, því þjóðarhagsmunir
voru í veði, ef ekki náðist strax
samkomulag. Það veit enginn,
hver verður úrskurður gerðar-
dóms í þessu máli, hann getur
fallið á hvorn veginn, sem er.
Varðandi það, að ég skuli hafa
gefið út bráðabirgðalögin, er því
til að svara, að þar eð ferðamál
og gistihús heyra undir sam-
göngumál, var talið rétt að ég
gæfi út lögin, rétt eins og ég
gaf út lögin um lausn deilu flug-
manna, sakir þess að flugmál
heyra undir mig.
Eins og ég gat um í fyrri ræðu
minni, leitaði ég álits þeirra að-
ila, sem að ferðamálum standa,
og tel ég rétt, vegna ummæla
hv. 5. þingm. Vestfj. að lesa þau
ummæli hér og er þá fyrst
skýrsla ferðamálaráðs. Ráðherr-
ann las síðan álit ferðamálaráðs,
en þar sagði m.a.:
„Þegar framkvæmd nefndrar
deilu var frestað með lögum, og
settur á laggir gerðardómur til
arins og annars atvinnureksturs.
Þá var ennfremur samþykkt
eftirfarandi álýktun, er borin
var fram af Markúsi B. Þorgeirs
syni:
Almennur borgarafundur,
haldinn í Bæjarbíói 24. okt. 1966,
beinir þeim tilmælum til stjórna
viðkomandi verkalýðsfélaga sem
að fundinum stóðu, að þær óski
þess við útgerðarráð Bæjarút-
gerðar Hafnarfjarðar að fá að
hafa þrjá áheyrnarfulltrúa á
þeim fundum útgerðarráðs, þar
sem fjallað verður um hugsan-
legar endurbætur eða breytta
starfsrækslu fiskiðjuversins í
íramtíðinni.
að raun um, að þunglega myndi
horfa um lausn hennar. Ef til
verkfails hefði komið hjá fram-
reiðslumönnum, er fyrirsjáan-
legt að slíkt mundi hafa haft í
för með sér alvarlegar afleiðing-
ar.
Félag íslenzkra ferðaskrifstofa
tók í sama streng:
„Aíleiðingar verulegrar stöðv-
unar á því að láta erlendum
ferðamönnum í té þá þjónustu,
sem þeim hefði verið lofað og
þeir jafnvel þegar greitt, hefði
valdið því, að ferðum erlendra
manna hingað hefði fækkað til
muna og það valdið stórum rýr-
ari afkomu íslenzkra ferðaskrif-
stofa, og einnig bitnað á veit-
ingahúsum, flugfélögum, skipafé-
lögum, sérleyfis- og hópferðabif-
reiðum og leigubifreiðastjórum.
Það hefði verið nær fyrir hv.
þingmann að bíða örlítið með að
koma í ræðustól og kynna sér
málin fyrst. Og ég vil spyrja,
hvort miðstjórn A.S.Í. hefur
kynnt sér þetta mál til fullnustu,
því að ég trúi ekki öðru en, að
það viðurkenni þessi sjónarmið,
ef það kynnir sér þau.
Þingmaðiu- segir, að lögin hafi
verið óþörf. En hvað segir Flug-
félag íslands um það mál:
„Vér teljum það engum vafa
undirorpið, að ef verkfall fram-
reiðslumanna hefði haldið áfram
hefði það orðið þessari ungu at-
vinnugrein, þ. e. móttöku er-
lendra ferðamanna, til mikils
tjóns. Undanþágur framreiðslu-
manna gátu að vísu forðað hin-
um erlendu ferðamönnum frá
svelti, en þær nægðu hvergi til
að koma í veg fyrir margskonar
óhagræði, breyttar áætlanir og
þarafleiðandi megna óánægju
hinna erlendu gesta. Slík
óánægja hefði svo haft áhrif til
fækkunar erlendra ferðamanna
þegar á s.l. sumri, en einnig á
næstu árum.“
Og eins og fréim kemur í
skýrslu Loftleiða, var samúðar-
verkfalli, sem boðað var til, af-
lýst. Var það mest vegna þess,
að fólkið vildi ekki fara í samúð-
arverkfallið, þar eð það taldi
kröfur framreiðslumanna ekki
réttmætar.
í sama streng tekur Pétur
Daníelsson, veitingamaður á
Hótel Borg, og lætur þess getið,
að þjónar séu nú tekjuhæsta iðn-
aðarstétt á landinu miðað við
vinnutíma, eins og einnig kemur
fram í skýrslu Ferðamálasjóðs.
Verkfall er vissulega mikils-
verður réttur og það á ekki að
ráðast á hann, nema brýna nauð-
syn beri til, eins og auðsætt er
í þessu tilfelli. Og ég vil endur-
taka það, að lögin beinast gegn
báðum aðilum, og dómurinn get-
ur fallið hvorum aðila um sig
i vil.
Eðvarð Sigurðsson (K): Meg-
inkjarni þessa máls er sá, að
stjórnin hefur tekið sér vald til
að stöðva löglega boðað verk-
fall. Félag framreiðslumanna
veitti nægar undanþágur til að
hægt væri að halda uppi nauð-
synlegri þjónustu við ferðamenn,
og því fjarstæða að rökstyðja
lögin með því að í óefni hefði
verið komið. Það skipta litlu um
sagnir atvinnurekenda, enda er
augljóst, að þeir vilja alltaf láta
stöðva verkföll, hversu réttmæt
sem þau eru, og því væri hægt
að láta banna öll verkföll með
þeim rökum. Ég tel sjálfsagt að
fella þetta frv., og það strax við
lok þessarar umræðu.
Þá tók Hanníbal Valdimarsson
til máls, og var málið þvínæst
tekið út af dagskrá og atkvæða-
greiðslu frestað.