Morgunblaðið - 28.10.1966, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐID
T’Bstudagur 9«. ofct. 19B6
Erlingur Pálsson fyrrverandi
yfirlögregluþjónn - IMinningarorð
t
f DAjG fer fram útför Erlings
Pálssonar, fyrrverandi yfirlög-
regluþjóns í Reykjavík, en hann
andaðist 22. þ.m. eftir skamma
sjúkdómslegu. Með Erlingi hverf
ur af sjónarsviði landskunnur
lögregluforingi, íþróttafrömuður
og drengskaparmáður, sem ávallt
verður minnisstæður þeim hin-
um mörgu, sem áttu við harin
aamskipti á langri lífsleið.
Erlingur Pálsson var fæddur
3. nóvember 1895 að Árhrauni
á Skeiðum, í móðurætt kominn
af Skaftfellingum, en Rangæing
ur í föðurætt. Móðir Erlings var
Ólöf, dóttir Steingríms, bónda á
Fossi á Síðu, Jónssonar, en faðir
hans var hinn þjóðkunni braut-
ryðjandi í sundmennt hér á
landi, Páll Erlingsson, bróðir
Þorsteins, skáldsins góða. For-
eldrar Erlings bjuggu við þröng-
an efnahag á veraldarvísu, en
voru þeim mun auðugri af mann
gæzku og menningarhugsjónum.
ÍÞeir eiginleikar gengu ríkulega
í arf til sonarins, enda má segja,
að mannúð og hugsjónaauðlegð
hafi einkennt hann fra ungum
aldri og allt fram á síðasta dag.
Af efnahagsástæðum reyndíst
Erlingi ókleift að leggja upp í
langskólanám, enda þótt hugur
hans stæði mjög til þess. Var
honum lengi vel nokkur eftirsjá
í því að hafa ekki átt kost á að
sækja æðri skóla, en bætti sér
það mikið upp, er árin liðu, með
stöðugu sjálfsnámi. Varð hann
Stórvel lesinn í ýmsum greinum,
en einkum þó á sviði skáldskap-
ar, fomsagna og annarra þjóð-
iegra fræða. Hafði hann tilv'.tn-
anir úr norrænum gullaldarbók-
menntum ávallt á hraðbergi,
kunni ógrynni af kvæðum og gat
á góðum stundum brugðið íyrir
»ig latneskum spakmælum. Erl-
ingur var vel minnugur á það,
sem hann las, sá eða heyiði, og
kom það sér vel fyrir hann síðar
I ævistarfinu.
Lífsbaráttan byrjaði snemma
hjá Erlingi Pálssyni og dugnaður
hans til verka kom fljóUega í
Ijós. Á fermingaraldri gerðist
hann aðstoðarmaður föður síns
við sundkennslu í Reykjavík, en
W ára gamall tók hann sig upp
og fór til Lundúna til þess að
nema nýjustu sundkennsluaðferð
ir. Lauk hann þar sundkennara-
prófi með prýði, en kenndi eftir
það um nokkurt árabil skóla-
nemendum í Reykjavík, sjómönn
ram og sundkennurum bjó'gunar
sund og lífgunaraðferðir.
Á áirinu 1919 var ákveðíð að
stofna embætti yfirlögregluþions
í Reykjavík. Urðu mikil þáttaskil
í lífi Erlings Pálssonar, er þá-
verandi lögreglustjóri, Jón Her-
mannsson, gaf honum kost á að
fá hina nýju stöðu og lagði raun
ar fast að hinum unga manni að
þiggja boðið. Varð Erlingur við
beiðninni, að loknum umhugs-
unarfresti, en með því skilorði
þó, að hann fengi tækiiæn til
þess að nema lögreglufræði í er-
lendum skólum. Var það auðrott
mál. Hélt Erlingur nú til Dan-
merkur og Þýzkalands, þar sem
hann sótti lögregluskóla og
kynnti sér skipulagningu og dag
leg störf lögregluliða. Eftir árs-
dvöl ytra kom hann beim til
þess að taka við embætti, en æ
síðar leitaðist hann við að bæta
við þekkingu sí»a á sviði lög-
reglúmála með kynnisferðum tíl
útlanda og lestri fræðibóka og
tímarita. Þannig hófst giftusam-
legur starfsferill Erlings Páls-
sonar í lögregluliði Reykjavíkur,
sem stóð yfir í hátt á fimmta
áratug, en endaði um síðastliðin
áramót, er hann lét af starfi tyr-
ir aldurs sakir.
Á því sama ári sem Erlingur
tók við yfirlögregluþjónsembætti
steig hann annað spor, sem varð
fyrir hann ennþá gæfuríkara en
hið fyrra. Kvæntist hann þá
eftirlifandi eiginkonu sinni, Sig-
ríði Sigurðardóttur, pósts í Áina
nesi í Hornafirði, Péturssonar.
Er frú Sigríður hin mesta merkis
kona og reyndist hún Erlingi
tryggur förunautur, stoð og stytta
í löngu hjónabandi. Bjuggu þau
hjónin lengstum að Bjargi við
Sundlaugaveg, þar sem þau áttu
fallegt heimili. Þau hjónin eign-
uðust 10 börn, 3 drengi, sem lét-
ust ungir, og 7 dætur, sem allar
lifa föður sinn, ásamt 17 barna
börnum, en í þeirra hópi eru 3
drengir, sem bera nafn Erlings,
afa síns. Dæturnar eru: Jóhanna,
talsímakona við Landssíma ís-
lands. Ásdís, gift Úlfari Nathan-
elssyni, kaupm. Ólöf Auður, gift
Ingvari Gíslasyni, alþingismanni,
Erla, gift Helga Hallvarðssyni,
skipherra, Sigríður, fulltrúi í
bókhaldinu, Ásta, gift Sigurði
Geirssyni, byggingafræðingi, og
Hulda ógift í heimahúsum.
Á því árabili, sem Erlirtgur
Pálsson var yfirlögregluþjónn í
Reykjavík, urðu hinar mestu
breytingar á þjóðfélagslegum
háttum, sem nokkurn tíma hafa
orðið hér á landi. í Kjölfar þeirra
breytinga fylgdi, eins og að lík-
um lætur, margháttuð vanda-
mál fyrir löggæzluna. Það kom
í hlut yfírlögregluþjónsins að
vinna að lausn þeirra vandamála
við hlið lögreglustjóranna. Er
mér kunnugt um, að allir áttu
þeir góðar minningar um það
samstarf.
Erlingur gegndi logreglu-
mannsstarfi sínu af einlægri sam
viskusemi og árvekni .Hann kom
við sögu í öllum meiriháttar lög-
regluaðgerðum hér í borginni
um áratugi. Þurfti hann oft á
miklu þreki, karlmennsku eg
stjórnsemí að halda 1 hinu vanda
sama starfi sínu. Annir yfirlög-
regluþjónsins voru oft óheyri-
lega miklar, ekki sízt fyrr á
árum, þegar lögregluliðið var
fámennt. Ekki kom það sjaldan
fyrir, að Erlingur lagði fyrirvara
laust nótt við dag til þess að geta
leyst aðkallandi löggæzluverk-
efni svo sem samvizkan bauð
honum. Má nærri geta, að siik
vinnubrögð hefðu valdið mikilli
röskun á heimilislífi hans, ef
hann hefði ekki átt þá myndar-
konu, sem stjórnaði öllu heima
fyrir af röggsemi og latti aldrei
mann sinn, heldur hvatti til
dáða og drengskapar.
Þegar Erlingur hóf starf í
lögreglunni, munu hafa verið 12
lögreglumenn hér í bænum, en
á starfstímabili hans um það
bil tuttugufaldaðist sú tala. Hafa
allir lögreglumenn í Reykiavík
á því tímabili verið nemendur
Erlings Pálssonar, auk fjöl-
margra utan af landi. Var Erl-
ingur mikill áhugamaður um
framfarir á sviði löggæzlumála
og lagði við öll tækifæri á það
mikla áherzlu, hversu mikilvægt
það er fyrir lögreglurnenn að
menntast sem mest og bezt í
starfsgrein sinni. Honum varð
ljóst, að menntun er lögreglu-
mönnum sem öðrum mikil mátt
arstoð.
Hugsjónamaðurinn Erlingur
Pálsson naut sín einkar vel, er
hann starfaði að félagsmálum.
Kom hann víða við á því sviði.
Skal þar fyrst nefna forystu-
hlutverk hans í stéttarfélagi lög-
reglumanna, en þar var harui
oddviti um langt árabil. Yfirlóg-
regluþjónninn vildi gera strang
ar kröfur um hæfni og mannkosti
lögreglumanna og annarra, er
gegna löggæzlustörfum. En hon-
um var það einnig ljóst, að lóg-
reglan verður ekki til lengdar
samkeppnisfær við aðrar stéttir
um hæfa starfsmenn, nema lög-
reglumenn njóti góðra launa-
kjara og starfsaðstæðna, Með því
að Erlingur taldi það hafa grund
vallarþýðingu fyrir borgarana og
þjóðfélagið í heild, að lögreglu-
liðið væri skipað sem beztum
mönnum á hverjum tíma, svo
og af velvild til hvers og eins
lögreglumanns, eyddi hann mörg
um frístundum um langt árabil
í það að vinna af alúð og sairi-
vizkusemi að velferðarmálum
þeirra. Naut hann þess í ríkum
mæli að sjá á stjórnarárum sín-
um í Lögreglufélaginu gjörbreyt
ingu verða á kjörum lögreglu-
manna. Eru þeir í mikilli þakk-
arskuld við Erling fyrir allt það,
sem hann hefir fyrir þá gert í
þeim efnum.
Erlingur Pálsson var mikill
íþróttafrömuður og vann æsKu
landsins mikið gagn á Jangri
ævi, einkum á sviði sundíþróttar
innar. Sjálfur vann hann glæsi-
leg afrek í þeirri grein; synti
fyrstur nútímamanna hið fræga
Drangeyjarsund og varð sigur-
vegari í fjöldamörgum sund-
keppnum. Hann var lengi í for-
ystuliði íþróttamanna, formaður
Sundfélags Reykjavíkur árin
1926-1931, Sundráðs Reykjavík-
lands frá stofnun þess árið 1951
ur 1932-1950, Sundsambands ís-
og til æviloka og varaforseti Í.S.Í.
árin 1933-1951, svo dæmi séu
nefnd.
Fyrir margháttuð störf í þágu
alþjóðar var Erlingur sæmdur
ýmsum heiðursmerkjum, bæði
innlendum og erlendum.
Með Erlingi Pálssyni er geng-
inn sérstæður persónuleiki, svip
mikill, fríður sýnum og fyrir-
mannlegur, hvar sem hann fór.
Við samstarfsmenn hans söknum
vinar í stað nú, þegar hann er
allur. Ástvinum hans sendum við
innilegustu samúðarkveðjur.
Sigurjón Sigurðsson.
t
Á SJÖTUGSAFMÆLI Erlings
Pálssonar fyrir tæpu ári, heim-
sóttu hann meðal annarra 3 fyrr-
verandi lögreglustjórar og færðu
honum gjöf með svofelldri áletr-
un:
Drengur góður og geiglaus
dugði bezt er reyndi
á mest.
Ég hygg að þessar fáu línur
lýsi mínum látna vini betur en
löng minningargrein.
Við störfuðum saman í nær 8
ár í lögreglunni í Reykjavík, á
tímum þegar flestir hlutir voru
með óeðlilegum hætti. Heims-
styrjöld geysaði, tugþúsindir her
manna höfðu hér hersetu, með
öllu sem slíku ástandi fylgir. Loft
árásir á Reykjavík gátu verið
yfirvofandi án fyrirvara og því
nauðsynlegt að gera víðtækar
loftvarnaráðstafanir sem að sjálf
sögðu mæddu mest á lögreglu
Reykjavíkur.
Á þessum árum kynntist ég
ekki einasta yfirlögregluþjónin-
um Erlingi Pálssyni heldur einn-
ig manninum sjálfum og þau
kynni leiddu af sér nána vináttu
sem hélzt til hinztu stundar míns
látna vinar. Erlingur Pálsson var
um svo margt óvenjulegur og
margslunginn persónuleiki að
þeir einir sem kynntust honum
náið gátu metið hann að verð-
leikum.
Þau verkefni sem Erlingur fékk
til úrlausnar á stríðsárunum
leysti hann með slíkri prýði að
lengi mun í minnum haft. Hann
vann sér strax virðingu og vin-
semd yfirmanna hinna erlendu
herjá og sýndu þeir honum
ýmsan sóma og rómuðu mjög
framgöngu hans og manna hans.
f félags- og hagsmunamálum
lögreglunnar munaði um for-
mannsstörf Erlings Pálssonar í 25
ár og má fullyrða að ýmsir sigr-
ar náðust í þeim málum fyrst og
fremst sakir þeirra sjaldgæfu eig
inleika hans að geta haldið á mál
um í senn af festu og lipurð, auk
þess sem hann hafði öllum meiri
reynslu.
Sjálfur fæ ég aldrei fullþakk-
að stuðning hans og vináttu þau
ár, er við unnum saman í lögregl
unni, því hann var mér ómetan-
legur og ég vona að hann hafi
orðið þeirri stofnun sem við báð-
ir unnum tii ávinnings.
Lögregla stríðsáranna var úr-
valslið og Erlingur Pálsson þar
fremstur í flokki, með slíkum
mönnum var unun að starfa.
Við vinir Erlings Pálssonar vor
um að vona að ævikvöld hans
yrði langt og friðsælt og honum
gæfist tækifæri til að færa í let-
ur sín mörgu ævintýri, sem yfir-
lögregluþjónn Reykjavíkurborg-
ar í tæpa hálfa öld. Sú saga hefði
um leið ekki einasta orðið uppi-
staðan að sögu lögreglunnar í
Reykjavík, heldur íslenzkrar lög
gæzlu þetta tímabil, því Erling-
ur Pálsson hafði einhver afskipti
af uppbyggingu lögreglumála
flestra héraða landsins. Hér hef-
ur því með fráfalli Erlings Páls-
sonar mikið tjón orðið og lítt
bætanlegt.
Átök milli lögreglusveita og
borgara á fyrstu árum verka-
lýðshreyfingarinnar voru oft
með hörkulegasta hætti, svo sem
9. nóv. 1932 og ýmiss alvarleg
átök fyrir þann tíma bera vitni
og urðu lögreglumenn og stund-
um einnig borgarar fyrir varan-
legu heilsutjóni í þeim átökum.
Erlingur Pálsson var ævinlega
í fylkingarbrj ósti í slíkum „orr-
ustum“ og bar alla tíð mörg
merki þess, eins og margir aðrir
lögreglumenn. En það sem ég
mat einna mest í fari hans, og
sem að mínum dómi sýndi hvern
mann hann hafði að geyma var
að aldrei bar á kala í garð þeirra,
sem jafnvel höfðu verið hans ill
vígustu andstæðingar í sjálfum
átökunum. Að þeim loknum gat
hann rætt við þá og um þá eins
og ekkert hefði í skorizt.
Erlingur Pálsson verður öllum
þeim er honum kynntust ógleym
anlegur persónuleiki. Hann sam
einaði hið bezta í fari íslendings
ins, skyldurækni, karlmennsku
og drengskap, sem aldrei bar
skugga á.
Kona hans Sigríður er sömu
kostum búin og til hennar og
barna þeirra leitar hugurinn í
dag í innilegri samúð.
Agnar Kofoed-Hansen.
t
Kveðja frá Lögreglufélagi
Reykjavíkur.
Erlingur Pálsson yfirlögregiu-
þjónn er fallinn í valinn. Þar er
genginn einn af þekktustu og
vöskustu sonum Reykjavíkur-
borgar og er stórt skarð fyrir
skildi. Erlingur var enn í fulla
fjöri fáum dögum fyrir andlát-
ið og með eldlegan áhuga á ýms
um málum samfélagsins. Andlát
hans kom því fyrrverandi starfs
félögum hans mjög á óvart.
Erlingur var tæplega 71 árs að
aldri, er hann lézt, f. 3. nóvem-
ber 1895 í Árnessýslu. Ungur að
árum flutti hann til Reykjavíkur
með foreldrum sínum. Hann helg
aði sig ungur sundíþróttinni og
varð snemma frækinn sundmað-
ur og mjög þekktur fyrir sund-
afrek sín.
Árið 1920 réðst hann til 3ög-
reglustarfa í Reykjavík eftir að
hafa undirbúið sig undir það
starf með námi erlendis. Hann
var skipaður yfirlögregluþjónn
í Reykjavík í ársbyrjun 1921 og
gegndi því starfi allt þar til er
hann varð að láta af störfum
fyrir sakir aldurs um s.l. áramót.
Erlingur lét félagsmál samtíð
ar sinnar mjög til sín taka og
var snemma í fararbroddi í
sundmálum og hefur verið allt
til dauðadags. Einnig hafði harm
mjög mikinn áhuga á íþróttamál
um almennt. Hann var lengst af
í fararbroddi í félagsmálum lög-
reglumanna. Hann var einn af
stofnendum Lögreglufélags
Reykjavíkur, sem stofnað var
árið 1934. Formaður þess félags
varð hann árið 1939 og gengdi
formennsku í því félagi að tveim
árum undanskildum allt til þess
árs, sem hann lét af lögreglu-
störfum. Bar hann hag og vel-
ferð lögreglumanna mjög ' fyrir
brjósti og var ótrauður að berj-
ast að settu marki fyrir stétt
sína og stéttarbræður, jafn framt
því sem hann var umhyggjusam
ur og skilningsríkur yfirmaður.
Lögreglumenn í Reykjavík
þakka hinum ötula forustumanni
Erlingi Pálssyni fyrir starf hans
í þágu einstakra lögreglumanna
og stéttarinnar í heild. Þeir
þakka fyrir góðvild hans og
vakandi áhuga á því að leysa
hvers manns vanda og gera jafn
framt jafnan það, sem samvizk-
an bauð. Lögreglumenn sam-
hryggjast af heilum hug eftir-
lifandi konu hans, hinni hraustu
og dugmiklu konu, svo og dælr
um þeirra hjóna og öðrum að-
standendum vegna óvænta frá-
falls hans.
Erlings Pálssonar mun verða
minnzt á blöðum sögunnar sem
þess manns, sem átti ríkastan
þátt í sköpun og skipulagi lög-
regluliðs Reykjavíkurborgar þau
mörgu ár, sem hann starfaði að
lögreglumálum.
Kristján Sigurðsson.
t
VINUR minn og félagi, Erlingur
Pálsson, fyrrverandi yfirlög-
regluþjónn er látinn. Þó að hann
hafi aldursvegna, lokið störfum.
í Reykjavík á þessu ári þá átti
hann miklu starfi ólokið, og mun
hann hafa haft hug á og verið
byrjaður undirbúning á frásögn
í bókarformi um lögreglu- og
sundmál borgarinnar, því hann
hafði manna bezt fylgst með
þróun þeirra mála, frá byrjun
að heita msi, og hygg ég sem
þetta rita, að fáir hafi gert pað
betur, svo gott minni og frá-
sagnargáfu hafði hann.
Framhald á bls. 21