Morgunblaðið - 03.12.1966, Síða 21

Laugardagur 3. des. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
21
Frá umrœðum um Fjárhagsáœtlun Reykjavíkurborgar:
Rekstrarútgjöldin hækka í kjölfar
nýrra framkvæmda
— Endurskoða þarf tekjudfl-
unarkerfi ríkis og sveitarfélaga
— Rætt um fasteignaskatta
MORGUNBLAÐIÐ birti í gær
meginefni framsöguræðu
Geirs Hallgrímssonar borgar-
stjóra við fyrstu umræðu um
fjárhagsáætlun borgarinnar
1967, en að lokinni þeiri ræðu
urðu nokkrar umræður um
fjárhagsáætlunina, en aðalum
ræðurnar fara þó fram að hálf
um mánuði liðnum við aðra
umræðu.
Guðimmdur Vigfússon (K)
sagði, að borgarstjóri toiefði enga
tilraun gert til fþess að gera grein
Æyrir Iþví ,hvaða fjármagn færi
til einstakra íjórfestingarifram-
Ikvæmda. Hann kvaðst mundi
ræða heildarstefnu fruinwarpsins
»g þá þróun sem hiún fooðaði.
Á sama tíma og rekstrargjöld
ttiækka um 18,6%, sagði Iborgar-
tEulitrúinn, hækka framiög til
íjárfestinga um 9.3%. Eyðslan
eykst. Þetta er ekki eingöngu
Bök foorgarstjórnarmeirihl'Utans,
heldur veldur mestu glæfralegt
dýrtfðarfóð. Allir vita, að mikið
tflé fer í súginn, lánamöguleik-
er eru takmarkaðir og tekju-
möguleikar takmarkaðir .En
ttivaða ráð er til endurfoóta á
jþessari fjárlhagsáiætlun. Án ítar
legri undirfoúnings en ruú er fær,
er ekki hægt að segja um það,
itil þess þarf nýja skipulagningu
tttarlega rannsókn o.fl, Enginn
itelur fært að (hækka útsvörin en
(hins vegar er heimild til álagn-
ingar aðstöðugjalds ekki motuð
eð fullu.
En einkenni þessarar fjárfoags-
fiætlunar eru minni framkvæmd-
ir, færri skólar, færri foarnaíheim-
ili, sagði boirgarfulltrúinn.
Kristján Benediktsson (F)
eagði, að hér á landi hefði stað-
dð hlömluiaus dýrtíð frá því
ivinstri stjórnin fór frá völd-
um. Tekjur foorgarinnar hafa
ihækkað stö’ðugt undanfarin ár,
en 1960 stóðu þær nokkurn veg-
dnn í stað frá árinu áður enda
var verðfoólguvöxturinn mun
(hægari þá en nú. Hann gerði að
umtalsefni þá fyrirvara, sem
(borgarstjóri gerði í ræðu sinni
og sagði, að gera ætti fjárhags-
éætlunina þannig úr garði, að
ekki þyrfti að koma til endur-
Bkoðunar hennar. Ennfremur
Ikivaðst borgarfullitrúinn sakna
þess í ræðu foorgarstjóra að (hann
ttiefði ekki gert grein fyrir fram
(kvæmdum foorgarinnar á yfir-
etandandi ári.
Óskar Hallgrimsson (A)
eag'ði að meginstefna frumvarps-
dns væri í fyrsta iagi að meiri
gætni væri viðhöfð í áætlun út-
gjalda en menn ættu að venj-
est og í öðru lagi væri fjallað af
meiri raunsæi um tekjuliði en
éður. Hvort tveggja er þetta skyn
samleg stefna sagði foorgarfull-
trúinn .
Ég foefi gagnrýnt vaxandi skatt
Iheimtu foorgarsjóðs á undanförn-
wrn árum, sem foefur átt þátt i
verðbólgunni en sú stefnuforeyt-
dng sem nú er tekin u,pp, Ihllýtur
að segja til _sín í framkvæmd-
um ihennar. Ég er þeirrar skoð-
lunar, að sú útsvarsinnlheimtia,
sem nú er áætluð sé varla fram-
Ikivæmanleg að óforeyttum álagn-
ingarreglum og áætlun um fram-
ttag Jöfnunairsijóðs er í djairfasta
lagi, Hinsvegar er gætt mikiilar
Ihófsemi i álagnirugu aðsböðu-
gjalda. Þá vék foorgarfulltrúinn
að fasteignagj öldum og sagði_ að
sá tekjustofn væri efcki nýt’tur
sem skyldi. Fasteignagjöld eru
traustari og réttlátari tekjustofn
en tekjuskattar og skattar af
faiSteignum hljóta að skila sér bet
ur en skattar ó tekjur. Launa-
mönnum finnst folóðugt að stór-
eignarmenn, sem greiða litla
tekjuskatta skuli heldur ekki
þurfa að greiða fasteignaskatta.
Fasteignaskattar til borgarsjóðs
hafa farið folutfalls'lega minnk-
andi og vek ég athygli á þess-
ari þróun vegna launastéttanna
annars vegar og eignamanna hins
vegar.
En ég er þeirrar skoðunar að
taka eigi til afchugunar grund-
vailarforeytingu á skattíheimtu
foorgarinnar. í stað þees, að tekju
útsvarið verði áðaltakjustofin
foorgarsjóðs. Þá eiga fasteigna-
igjöldin að verða megintekju-
stofn íborgarinnar í vaxandi mæli
Ég tel meginstefnu frumvarps-
ins rétta miðað við allar aðstæð-
ur og álít ég að foorgin eigi að
ganga til móts við þá verðstöðv-
unarstefnu, sem nú er reynt að
koma í framkvæmd.
Einar Ágústsson (F) kvaðst
vilja bera fram nokkrar fyrir-
'spurnir til foorgarstjórn .Voru
þær í samlbandí við þá fyrirvara
sem borgarstjóri gerði við fljár-
Ihagsáætlunina. Biorgarful'itrúinn
spurði hvernig hugsanlegri end-
urskoðun fjáifoagsáætlunar yrði
foiáttað. Er hægt að spara á rekstr
argjöldium? Ef það er ekki foægt,
fovað á þá að fella ni'ður af verk-
liegum framkvæmdum? Sáðan
taldi borgarfulltrúinn upp nokkr
ar verklegar framkvæmdir og
spurði hvort skera ætti þær nið-
ur og sagði svo: Ef ekkert af
þessu á að hækka verður þá
ekki foorgarstjórinn í Reykja-
vík að ganga á fund níkisstjórm-
arinnar og óska eftir undanþágu
frá 3. gr. verðstöðvunarlaagnma.
Ég vil foenda foonum á að fara
til rfkisstjórnarinnar og foiðja
um réttmætan hluta sveitarflé-
laga af söluskatti. Borgarstjórn
Reykjavíkurá að samlþybkija
kröftuga áskorun til ríkisstjórm-
arinnar um réttiætingu sinna
mála.
Þá vék borgarfulltrúinn að um-
mælum iborgarstjóra um framtíð
Bæjiarútgerðar Reykjarvíkuir og
sagði ifoorgarstjórn jafnan Ihalda
þvií fram, að borgarstjórn stæ'ði
frammi fyrir tveimur kostum,
annars vegar vegar hækkun út-
svara til þess að standa undir
Ihallarekstri BÚR en hins vegar
iþvtí að fella rekstur BÚR niður.
Það er aðfinnsluvert sagði foorg-
arfulltrúinn ,að aldrei er nefnd
þriðja leiðin, að koma rekstri
BÚR á þann grundvöll, að Bæij ar-
útgerðin geti starfað hallalaus.
Og fovað eru niðurstöður á at-
fougun útgerðarráðs á þeim
möguleikum. Þa'ð hefur verið ósk
að eftir þeim, en þær foafa aldrei
verið hirtar.
Geir Hallgrímsson borgarstjóri:
Ég foefi ekki gefið skýrslu um
fraimkvæmdir foorgarinnar á yfir-
standandi ári við þessar umræð-
ur vegna þess að það er ekki
venja og þar sem ég boðaði, að
það yrði gert við seinni um-
rœðu.
Það er íheldur ekki frekari til-
efni, þess að gefa skýrslu um
greiðslustöðu foorgarsjóðs, beld-
ur en ég gerði í minni frum-
ræðu .Borgarsjóður hefur dregið
úr ýmsum útgjöldum, og þá eink
um framkvæmduim og foefur það
haft álhrif í þá á'tt að bæta
greiðslustöðu borgarinnar.
Aukin rekstrargjöld vegna nýrra
framkvæmda.
Ég hef saknað þess við þessar
umræður, að borgarfulltrúar
neitað að foorfast í augu við stað-
reyndir. Allir ræðumenn töldu,
að iframlög til framkvæmda lækk
uðu ttilutfalMega gagnvart rekstr
argjiöldunum. Það er foins veg-
ar ekki rétt a’ð folutfall reksturs-
kostnaðar foafi flarið hækkandi,
Ihlubfali framkvæmda Ihefur auk-
izt á undanflörnum árum. Ég tók
skýrt fram fyrir kosningar, að
foúast mætti við því, að hlut-
fall reksturskostnaðar mundi auk
a®t jÞegar ýmsar frmkvæmdir
sem í gangi eru kæmust í notk-
un miundi rekstrarútgjöld ófojá-
kvæmilega aukast. í því sam-
foandi má foenda á, að lögreglu-
þjónum fjölgar, slökkviliðsmönn-
um fjölgar ,kennurum fjiölgar,
allt þýðir þetta aukin reksturs-
útgjöld. Aukin bókákaup fyrir
Borgarbókasafnið, efling leik-
listarstarfsemi, ■ hvort tveggja
þetta eykur rekstrarútgjöldin.
Leikvöllum fjölgar, og það þýð-
ir aukinn kostnað vegna fjölgun
ar gæzlukvenna. Heilbrigðiseftir
lit hefur verið aukið, ný fjól-
skylduheimili, dagheimili og
önnur vistheimili tekið í notkun.
Af þeinri 95 millj. kr. rekstrar-
gjaldaaukningu, sem er á fjár-
hagsáætlun þessari eru lögboð-
in framlög 16—17 millj. Samkv.
framansögðu er því ekki um
neina eyðslustefnu meirihlutans
að ræða, í þessum efnum.
Sparnaður.
Um þá skoðun Guðmundar
Vigfússonar, að ekki sé hægt að
lagfæra þéssa fjárhagsáætlun
nema með gagngerðri endurskoð
un og ýtarlegum rannsóknum, vil
ég aðeins segja það, að slík end-
urskoðun og rannsókn á alltaf
að vera í giangi. Og &g bið þessa
borgarfulltrúa og býð þeim upp
á að fcanna alla möguleifca til
sparnaðar á þessari fjárhags-
áætlun og ég skal sjá um, að þeir
njóti allrar hugsanlegrar aðstoð-
ar starfsmanna borgarinnar, eft-
ir því, sem þeir óska. En hér er
auðvitað um verkefni borgar-
ráðs að ræða og éig er reiðubú-
inn til þess að sitja eins marga
fundi borgaráðs milli umræðna
eins og bongarfulltrúar minni-
hlutans óska eftir, og fara yfir
hvern einasta rekstrarlið til
þess að kanna hvort hægt er að
spara á einhverjum þessara liða.
Við verðum stöðugt að hafa vak
andi auga með útgjöldum borgar
innar og eftirlit með þeim, en
allar tillögur minnihlutaflokk-
anna eru því maxki brenndar,
að hefðu þær verið samþykktar
umsvifalaust, hefði rekstur-
kostnaður borgarinnar aukizt
mjög mikið. Sú minnkun á aukn
ingu framlaga til framkvæmda
sem um er að ræða í þessari
fjárhagsáætlun, er vissulega ekki
umtalsverð, eftir það óvenju-
laga mikla framkvæmdatímabil
sem staðið hefur yfir.
Um hækkun þjónustugjalda
borgarinnar vil ég segja, að við
verðum að gera mun á hækkuð-
um tekjum vegna aukinnar þjón
ustu og fjölgunar borgarbúa og
hins vegar vegna hækkunar
gjaldskrár. En fulltrúax Fram-
sóknarflokksins hafa áður talið
'það merki um dýrtíðarauknignu,
að velta ýmissa borgarfyrirtækja
hefur aukizt, þegar hækkunin
hefur að miklu leyti stafað af
því að þjónusta þeirra hefur náð
til fleiri borgarfulltrúa.
Endurskoðun.
Spurt foeíur verið um í hverju
endurskoðun á fjárhagsáætlun
ætti að vera fólginn á miðju
næsta ári, ef til slíks kæmi. Ég
sagði, að slík endurskoðun ksemi
til greina, ef við sæjum fram á,
að útsvarsupphæðin og aðstöðu-
gjaldsupphæðin mundi ekki
nást miðað við óforeyttar álagn-
ingarreglur.
Frá þessum degi og fram til
miðs næsta árs hljótum við að
reyna að lækka alla rekstrarliði
eins og mögulegt er, ef til slíkr-
ar endurskoðunar þyrfti að
koma, er augljóst að lækka
þyrfti framlög til gatna- og hol-
ræsagerðar og framlög á eigna-
breytingareikningi. Ennfremur
gerði ég fyrirvara um greiðslu
vegna greiðslustöðu borgarinn-
ar. ,
Aðstöðugjöld
Um hækkun aðstöðugjalda vil
ég segja það, að það verður nú
ekki breytt nema með leyfi rik-
isstjórnarinnar. Gjaldskrá að-
stöðugjalda var hækkuð í fyrra
og man ég ekki betur en að 3
flokfcar í borgarstjórn, Sjálfstæð-
flokfcur, Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur stæðu að
þeirri breytingu. Á þessu stigi
tel ég ekki rétt að hækka að-
stöðugjöldin, ekki eingöngu
vegna þess að við þyrftum að
sækja um leyfi til ríkisstjórnar-
innar, heldur mundu aðilar
vörudreifingarinnar einnig
sækja um hækkun á álagningu
í kjölfar hækkunar á aðstöðu-
gjöldum. Það er mikil blekking,
þegar menn halda að hægt sé
að hækka aðstöðugjöldin án þess
að almenningur finni fyrir þeim.
Og ég spyr: Væri það til þess að
treysta atvinnulífið í borgarinni,
ef aðstöðugjöldin væru hækkuð.
Það er vissulega undarlegt, að
borgarfulltrúi Reykjavíkur (Eiiv*
ar Ágústsson) skuli kvarta yfir
því að aðstöðugjöldin séu ekkl
nógu há hér, því að það stuðli
að því að hér í borginni sé blóia
legt og öflugt athafnalíf.
Fasteignaskattur.
Um hækkun fasteignaskatt*
er það að segja, að ég er í sjálfu
sér hlynntur hækkun á þeim,
og ef við hefðum hækkað þi
nú mundi það gefa 18 nullj. I
auknum tekjum og falla á ýmsar
stofnanir, sem ekki greiða út-
svör en ég vil ekki fara út 1
slíka hækkun nú, ef ágreiningur
er um hana, og hægt væri að
túlka foana á þá leið, að hér væri
verið að gera undantekningu frá
verðstöðvunarstefnunni. Það er
skoðun mín, að tekjuöflunar-
kerfi ríkis- og sveitafélaga verði
að tafca til endurskoðunar.
Sveitafélögin verða að fá
ákveðna tekjustofna en ekki eins
og nú er, að hver einasti tekju-
stofn sé skiptur á milli ríkis og
svéitarfélaga. Kerfið er of flókið
og ekttd. nægilega skýrt mótað.
Um aukna hlutdeild í sölu-
skatti er það að segja, að það
þarf efcki að minna á, að Fram-
sóknarflokkurinn ætlaði einu
sinni að rjúfla samstarf í ríkis-
stjórn vegna tillögu um aðild
sveitafélaga að söluskatti. Þá
kom Eysteinn Jónssona í veg fyr
ir að þáverandi ríkisstjórn kærni
slíku fram á Alþingi og það var
efcki fyrr en Framsóknarflokkur
inn var farinn úr ríkisstjórn,
sem sveitafélögin fengu aðild að
söluskattinum .
En við verðum líka að foorf-
ast í augu við þá staðreynd að
við erum ekki einungis borgar-
ar í Reykjavík, heldur einnig
þegnar í landinu og ég held a2
alþingimaður eins og Einar
Ágústsson ætti að gera sér grein
fyrir því foversu óraunhæft það
væri að ætla, að við fengjum
aukin framlög úr Jöfunarsjóði,
því að aukin framlög til sveita-
félaga af söluskatti mundi ein-
ungis þýða það að auka þyrfti
skattheimtu ríkisins á öðrum svið
um.
Að lokinni ræðu borgarstjóra
tóku aftur til máis Guðmundur
Vigfússon og Einar Ágústsson,
og lofcs borgarstjóri á ný, en síð-
an var frumvarpi að fjárhags-
áætlun Reykjavíkurborgar vísað
til annarrar umræðu, sem fram
fer eftir hálfan mánuð.
Stjórn Félags ísl.
leikara endurkjörin
MÁNUDAGINN 28. f.m var
haldinn aðalfundur Félags ís-
lenzkra leikara. Tíu leikarar og
söngvarar gerðust félagar á þess
um aðalfundi. Nú eru félags-
menn alls um 90 og hafa aldrei
áður verið jafn margir félags-
menn í Félagi íslenzkra leik-
ara.
Auk venjulegra aðalfundar-
starfa voru umræður um ýmis
kjara- og hagsmunamál leikara
og söngvara. Á árinu var minnzt
25 ára afmælis félagsins og var
af því tilefni boðið hingað full-
trúum frá leikarasamböndum á
Norðurlöndum.
Formaður F.í.I. sótti fimd Leik
araráðs Norðurlanda í Ábo í
Finnlandi og var honum einnig
boðið til Finnlands í tilefni af
100 ára afmæls Svenska leik-
hússins í Helsingfors.
1 tilefni af 25 ára afmæli F.í.L
var fyrsti formaður félagsins,
Þorsteinn Ö. Stephensen, sæmd
ur gullmerki F.í.I. svo og Val-
ur Gíslason, sem lengst hefur
gegnt formannsstöðu fyrir fé-
lagið.
Ennfremur hlutu tveir aldurs-
forsetar leikara, Arndís Björns-
dóttir og Haraldur Björnsson
gullmerki F.í.I. og voru þau
einnig á þessum sama fundi
kjörin heiðursfélagar Félags ís-
lenzkra leikara.
Ýmsar merkar og ágætar gjaf-
ir bárust félaginu í tilefni af
25 ára afmælinu og má m.a
geta þess að frú Anna Guðmunds
dóttir gaf F.Í.I. íslenzku leik-
ritin í mjög smekkleku og vönd
uðu bandi. Segja má að sú gjöí
sé félaginu mjög kær komin, því
margt af þessum leikritum mun
nú ófáanleg. Ennfremur gaf
Wilhelm Norðfjörð og kona
hans veglega fjárhæð í húsbygg
ingarsjóð F.i.L Frú Anna og
Wilhelm voru bæði sæmd silfur-
merkjum félagsins.
Stjórn félagsins var öll endur-
kjörin, en hana skipa nú: Bryn-
jólfur Jóhannesson, formaður,
Klemenz Jónsson, ritari og
Bessi Bjarnason gjaldkeri. Á
fundinum var kjörinn fulltrúi
leikara í Þjóðleikhúsráð til
næstu fjögurrá ára, og var Val-
ur Gíslason, endurkjörinn. i
Þjóðleikhúsráð, en til vara Þor-
steinn Ö. Stephensen.
(Frá fél. ísl. leikara).
Moskva, 2. des. — AP.
FréUastofan Tass skýrði frá
því í dag, að „tugir skrílsóðra"
unglinga hefðu í dag safnast sam
an við sovézka sendiráðið í Pek
ing. Voru svívirðingar hrópaðar
að stari'smönnum sendiráðsins.
Einnig kom til óeirða við
ungveiska sendiráðið í Peking
I í c.