Morgunblaðið - 12.01.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. JANÚAR 1967.
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdas tjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Siguröur Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22460.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
LEIKFÉLAG
REYKJA VÍKUR 70 ÁRA
T ei'fefélag Reykjavíkur
^ minntist í gær 70 ára
afmælis síns, en félagið er
ein elzta menningarstofnun
höfuðfoorgarinnar og sú, sem
einna drýgstan skerf hefur
lagt til menningarmála ís-
lendinga, enda njóta ekki
önnur félög meiri skilnings
og velvilja höfuðborgarbúa
og raunar landsmanna ailra
en einmitt Leikfélag Reykja-
víkur.
Er Þjóðleikhúsið hóf göngu
síina óttuðust ýmsir, að starf-
semi Leikfélagsins mundi
dragast saman og afrek þau,
sem áhugamenn höfðu unnið,
mundu hverfa í skuggann
fyrir risanum, sem aðgang
hafði að mifclu fjármagni af
opinberri hálfu. Hefði þá svo
getað farið, að leiklistarstarf-
semin yrði einokuð, og hætt
er við, að bæði hefði þá get-
að dregið úr áhuga leikara og
almennings.
Reyndin hefur — góðu
heilli — orðið sú, að ekki
hefur dregið úr starfsemi
Leikfélags Reykjavíkur, held
ur hefur hún þvert á móti
^verið hin öflugasta, og Davíð
hefur oftast haft í fuillu tré
við Gol'íat.
Á þessum tfmamótum í
sögu Leikfélagsins eru þeir
fjölmargir, sem hugsa hlýtt
tii félagsins og minnast
þeirra ánægjustunda, er þeir
hafa átt í Iðnó. Morgunfolaðið
leyfir sér að færa Leikfélag-
inu þafekir og árnaðaróskir
ilandsmanna allra.
FRAMLEIÐSLA
ÚR ÁLI
TMng og áður hefur verið
** greint frá, hefur því ver-
ið lýst yfir af hálfu íslenzka
ólfólagsins, sem reisa mun ál-
bræðsluna í Straumsvík, að
fólagið sé reiðúbúið til að láta
íslendingum í té tæknikunn-
áttu og aðstoð við að boma
upp verksmiðju til full-
vinnslu úr áli, og mundi hún
þannig nota sem hráefni vöru
þá, sem ísal framleiðir. Væri
hér um að ræða hömrunar
eða völsunarverksmiðju, sem
byggi til plötur og stengur úr
áli, sem síðan yrði hráefni
fyrir minni iðnað, sem fram-
leiddi margháttaðan varning
úr þessu mikilvæga efni, sem
notað er meir og meir til
hvers kyns framleiðslu.
Jóhann Hafstein iðnaðar-
málaráðherra hefur getið
þess, að æskilegt væri, að iðn
rekendur og aðrir áhugamenn
hefðu forystu um það, að slík
verksmiðja yrði reist í formi
almenningshlutafélags, þar
sem öllum landsmönnum
væri gefinn kostur á eignar-
aðiild. Hafa forustumenn iðn-
rekenda nokkuð kynnt sér
þetta mál, m.a. með utanför
á síðasta ári, og er þess að
vænta, að brátt verði gerð
gangskör að því að hefja
undirbúning að stofnun þessa
fyrirtækis, því að góður und-
irbúningur krefst langs tíma
og því hagkvæmara verður
fyrirtækið, sem betur er
vandað til alls undirbúnings
og skipulagningar.
Væntanlega yrði ekíki hjá
því komizt, að hömrunar- eða
völsunarverksmiðjan yrði
staðsett í nónd við álferæðsl-
una, en hins vegar er ekkert
því til fyrirstöðu, að þau fyr-
irtæki, sem tækju við fram-
leiðslu hennar og fullynnu
vöruna í hvers kyns Muti til
innanlandsnotkunar og út-
flutnings, yrðu staðsett úti á
landi og mundu þar veita
fjölda manns atvinnu og
styrkja mjög atvinnulíf
þeirra staða, þar sem fyrir-
tækin yrðu sett niður.
Væntanlega mun hið nýja
iðnþróunarriáð einnig taka
mál þetta til meðferðar og
knýja á um aðgerðir.
ALMENNINGS-
HLUTAFÉLÖG
Qkilningur fer nú vaxandi á
^ nauðsyn þess, að almenn
ingi verði gert kleift að taka
þátt í meiriháttar atvinnu-
rekstri, eins og tíðkast með-
al nóllægra þjóða, þar sem
allur fjöldinn ver nokkru af
fjármumum sínum til hluta-
bréfakaupa og gerist þanmg
beinn aðili að atvinnurekstri.
Plugfélag íslands hefur mjög
aukið hlutafé sitt og Eim-
skipafélagið hefur ákveðið
að gera hið sama. Ýmis önn-
ur gróin fyrirtæki hafa uppi
áform um að bjóða út nýtt
hlutafé og gera almenningi
kleift að eignast hlut í félög-
unum, og ný félög hafa verið
stofnuð með almenningsþátt-
töku og skipulagi, sem gerir
ráð fyrir meiri áhrifum hins
einstaka hluthafa á stjórn
fyrirtækisins en tíðkazt hef-
ur. Má þar t.d. nefna Hag-
tryggingu.
Almenningshlutafólög eru
einn mikilvægasti þátturinn í
atvinnulíifi ýmissa nágranna-
landa, þar sem f jöldi hluthaf-
anna er geysimikill. Hér á
UKYMm
Verkaskipting í algleymingi
Viðskipti borgara og iögreglu í Caracas
AP-grein eftir Clem-Cóhen
CARACAS, höfuðborg Suður-
Ameríkuríkisins Venezuela, á
það sammerkt með öðrum
borgum víðast hvar í heim-
inum að lendi þar einhver
maður í vandræðum, verði
fyrir slysi eða sé aðstoðar-
þurfi á einn eða annan máta,
leitar hann ásjár lögreglunn-
ar. En í Caracas er skipulag
lögreglumála nokkuð á annan
veg en algengast er og getur
oi-ðið fáfróðum borgara til
mikils trafala.
„Hér skipta lögreglumenn
svo kyrfilega með sér verk-
um að engin tvö mál heyra
undir sama lögregiumanninn“
segja langþreyttir Caracas-bú-
ar sem gert er að búa við
naesta undarlegt skipulag (eða
skipulagsleysi að sumra dómi)
í lögreglumálum höfuðstaðar
ins. Mál þessi eru þar syðra
í foöndum ýmissa aðila og
yfirstjórn þeirra lýtur eng-
um einum manni eða yfir-
valdi, heldur forsvarsmönn-
um þeirra er hafa yfir að
segja aðilum þeim er um mál-
in fjalla í uppfoafi.
Skipulagið er þannig 1
reynd, svo nokkur dæmi séu
til færð, að verði maður fyrir
barðinu á foermdarverkamönn
um (sem er ekki ótítt þar
í borg) ber að kalla út Dige-
pol eða stjórnmálalögregluna.
Lendi maðurinn aftur á móti
í bílslysi er rétt að leita til
umferðarlögreglu — nema svo
vilji til að slysið beri þar að
sem komið er inn í borgina
eftir einni af þjóðforautum
landsins, þvi þá ber að kalla
á vettvang þjóðvarðarliðið.
Ef hermaður veldur óbreytt
um borgara ónæði eða skaða
á einfovern hátt, ber að sjálf-
sögðu að tilkynna foeriögregl-
unni um það, en hafi innforot
verið framið á heimili borg-
arans heyrir það undir laga-
og tæknilögregluna. Rán á
götu úti er aftur á móti í
verkaforing borgarlögreglu-
þjóna, en áður en náð er í
einn slíkan verður aðstoðar-
þurfi borgari að gera sér þess
ljósa grein, í hvaða lögreglu-
umdæmi hann er staddur og
hvort honum beri að leita á
Forsetahöllin í Caracas.
náðir alríkisumdæmislögregl-
unnar, sem ræður lögum og
lofum í vesturhluta borgar-
innar, ellegar Sucre-umdæmis
lögreglumanna, sem sjá um
mál manna í austurborginni.
Ekki er þó öllu lokið með
því að kalla á lögregluna, því
oft spinnast af minnifoáttar
lögreglumálum önnur mál og
meiri og eins og áður sagði,
heyra foin ýmsu lögreglulið
undir jafnmörg yfirvöld önn-
ur. Með mál Digepol eða
stjórnmálalögreglunnar fer
innanríkismálaráðfoerra lands
ins; dómsmálaráðfoerrann með
mál laga- og tæknilögreglunn
ar; umferðalögreglan heyrir
undir samgöngumólaróðherr-
ann en varnarmólaráðherra
fer með mál þjóðvarðarliðs-
ins og herlögreglunnar. Borg
arlögreglumenn eru að sjálf-
sögðu tvískiptir og heyra
verðir laga í vesturfoorginni
undir yfirvald alríkisumdæm-
isins en austanmenn - lúta
borgaryfirvöldum í Sucre-
umdæmi.
Mikil togstreita er með hin-
um ýmsu lögregluliðum um
áhrifasvæði og afskipti af
málum er upp koma, og foafa
lögreglumenn oft átt í illdeil-
um innbyrðis og stundum svo
að skotvopn komu þar helzt
til mikið við sögu. Telja ráð-
herrar í stjórn landsins það
enda helzta misklíðarefni
þeirra starfsbræðra að út-
kljá deilur lögreglumanna er
undir þá foeyra.
Gárungar syðra gera óspart
gys að skipulaginu í lögreglu
málum borgarinnar og segja
að gaman væri að vita hversu
færi ef upp kæmi verulega
flókið mál, eins og til dæmis
eftirfarandi: Hermdarverka-
menn (foeyra undir Digepol)
brjótast inn í hús eitt í vest-
urfoorginni (umdæmissvæði al
ríkislögreglunnar), flýja það-
an í átt til Sucre-umdæmisins
austanmegin (mál borgarlög-
reglunnar í Sucre) eftir einni
af þjóðbrautunum (sem heyra
undir þjóðvarðarliðið), sem
þeir komast inn á eftir að
hafa ekið eftir einni borgar-
hraðbrautinni (mál umferðar
lögreglunnar). Á leiðinni
ræna þeir herlögreglúbíl (foer
lögreglumál) og skilja síðan
eftir á alfaraleið (mól sem
kemur til kasta sérfræðinga
laga- og tæknilögreglunnar).
Þeim sem til þekkja þykir
því engin furða að forseti
Venezuela, Raul Leoni, sem
fyrir skömmu lýsti yfir neyð-
arástandi í landinu, skyldi
setja þar efst á blað til úr-
bóta í öngþveiti innanríkis-
mála samræmingu og samein
ingu yfirstjórnar lögreglu-
mála.
landi er þó enn meiri ástæða
til að koma þessu skipulagi
á í meirilháttar rekstri. Hér
eru ekfei til auðmenn, sem
af eigim mætti gætu reist og
rekið hin stærri fyrirtæki.
Hér er jöfnuður tekna og
eigna miklu meiri en ann-
ars staðar, og hér er rótgró-
in lýðræðishugsun, sem
krefst þess, að áhrifavald f jár
magns sé í höndum sem allra
flestra og dreift á meðal borg
aranna. Hvergi er því meiri
ástæða til þess en einmitt
hér, að upp rísi öflug almenn
ingshlutafélög.
Löggjöf er nú þannig hátt-
að, að ekkert er því til fyrir-
stöðu að sfcofna almennings-
hlutafélög og reka þau arð-
vænlega, svo að unnt sé að
greiða hluthöfum ríflegan
arð. Mjög mikilvægt væri þó
til að örva þátttöku almenn-
ings í slíkum félögum að setja
ákvæði í lög um það, að ein-
hver ákveðin upphæð, sem
menn fengju greidda í arð,
t.d. fyrstu 10 þúsund krón-
urnar, væri Skattfrjáls hjá
þeim, sem arðinn fengju, en
slíkur háttur er til dæmis á
hafður í Bandaríkjunum.
Endurskoðun hllutafélaga-
löggjafarinnar er að vísu
tímabær, en það er misskiln-
ingur, að gömlu hlutafélaga-
lögin útiloki sfcofnun heil-
brigðra almenningshlufcafé-
laga. Þess vegna er líka á-
stæðulaust — og raunar frá-
leitt — að bíða lengur með að
hrinda í framkvæmd stofn-
un öflugra félaga með ný-
tízkulegu sniði.
Stykkishólms-
kirkja fær
góðar gjafir
STYKKISHÓLMI. — Við aftan-
söng í Stykkishólmskirkju síðast-
liðið aðfangadagskvöld var vigð-
ur nýr hátíðafoökull sem kirkj-
unni var gefinn af hjónun-
um Halldóru ísleifsdóttur og
Guðmundi Finnssyni, Stykkis-
foólmi. Er þetta minningargjöf
um tvo syni þeirra sem báðir
eru látnir. Er foökullinn gerður
í Englandi og foetfur ekkert verið
til hans sparað. Þá var þess einn-
ig minnzt við aftansönginn að
kvenfélagið Hringurinn í Stykk-
ishólmi hefur gefið Stykkis-
foólmskirkju teppi í kirkjuna en
kvenfélagið hefur á undanförn-
um árum fært kirkjunni margar
góðar gjafir.