Morgunblaðið - 23.03.1967, Síða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1967.
Wi’KWi

.MLAMAMÍVA

EFTIR
MARGRÉTI R. BJARNASON
ÞAU stóðu í hnapp hjá svörtu
bifreiðarbákninu, þ&gar ég
kom út úr gistihúsinu. Fimm
ókunnar manneskjur, prír karl
ar, tvær konur, sem verða áttu
ferðafélagar mínir næ3tu tvær
vikurnar Hvernig var þetta
fólk? Hvaðan kom það og til
hvers var það hingað komið?
Leiðsögumaðurinn kynnti
okkur, .......herra og frú
Sorokin frá iJruguay, John
Landis, skólastjóri frá Kanada
og móðir hans, frú Landis, Al-
bert Sohickler frá New York
og Bjarnason frá fslandL Við
tókumst í hendur: „Gleður mig
að kynnast yður......“ og svo
framvegis. Síðan stigum við
upp í bifreiðina og héldum af
*tað.
Milli þess sem leiðsðguimað-
urinn iét dæluna ganga, virti
ég fyrir mér ferðafélagana.
Sundurleitur hópur, vissulega
— og þó fann ég fljótt, að Soro
kin hjónin og Landismæðgin-
in áttu eittíhvað sameiginlegt.
En hvað?
Skýringin fékkst von þráð-
ar. Þau höfðu að vísu aldrei
hitzt að máli fyrr en þarna í
Moskvu þennan sólbjarta sum-
ardag, — en áttu þó öll sam-
eiginlegan uppruna. sameigin-
legt móðurmál og sameiginlega
sögu. Hinir ýmsu þættir þessar-
ar sögu voru að renna upp fyrir
mér smám saman alla ferðina
— og um það bil, er ég kvaddi
Sorokin hjónin 1 Moskvu tveim
ur vikum seinna, hafði brotun-
um verið raðað saman i sæmv-
lega heillega mynd.
1 þessum litla ferðamánna-
hópi fóru samræður fram á
þremur tungumálum; rúss-
nesku, tnsku og þýzku. Gamla
frú Landis talaði ekkert nema
rússnesku, en Sorokin hjónin
og skólastjórinn eihnig eneku
og þýzku — svo og Sohickler,
Gyðinguvinn litli frá New
York, sem var svo fljótur að
segja sina sögu — ef til vill
full fljótur þvi að þegar á leið
ferðina, fór ég smám saman að
efast um, að hún væri sönn.
Þó gat hún mæta vel verið
það. Sjötugur Gyðingur, litill,
sköllóttur, barnslegur í andlitL
uriglégur í anda og tók öllu
með jafnaðargeðL Hann kvaðst
hafa flúið frá Þýzkalandi 1&39
eftir nokkra dvöl í fangabúð-
um nazista.
— Ég var kommúnisti, sagði
hann, — starfaði í kommúnista
flok'knum í Berlín og þeir náðu
mér þar. Þeir létu sér ekki
nægja að taka mig — tóku
líka konuna og börnin okkar
tvö, sem þá voru fjögurra ig
tíu ára. Við vorum aðskilin —
ég sá þau aldrei framar, vissi
ekki einu sinnL hvað um þau
varð. Bftir nokkra mánuði
tókst mér að flýja, fyrst til
Hollands, síðan Englands og
Bandaríkjanna. Ég reyndi ár-
um saman að fá upplýsingar
um fjölskyldu mína, en árang-
urslaust. Eftir stríðið komst ég
að þvL að konan mín og eldra
barnið, sonur, höfðu dáið i
fangabúðum í Suður-Þýzka-
landL einhvern tínva á fyrstu
árum styrjaldarinnar. Af telp-
unni minni frétti ég aldreL —•
gat aldrei komizt að raun um,
hvort hún væri lífs eða liðin.
Ég komst að því eirxu, að hún
og móðir hennar höfðu verið
mikið veikar, en telpaon Iifað af
þau veikindi. Kannski er hún
á lífi, kannski ólst bún upp á
einhverju barnalheimili,
kannski hjá einlhverju góðu
fólkL Kannski er hún niú gift
kona og móðir og veit ekkL að
hún á föður, sem ráfar um
heiminn, sífellt að hugsa um,
hver örlög hennar hafi orðið.
Hún var svo lítil, þegar ég sá
hana síðast, að hún hefur tæp-
ast getað sagt til nafns síns. —
Já, ég hef vissulega þjóðst
mikið.*1
Hver, sem á þessa sögu Iitla
mannsins hlýddi, hlaut að fyll-
ast hluttekningu. Ég varð
djúpt snortin í fyrsta sinn sem
ég heyrði hana, — en þegar ég
hafði heyrt hann segja hana
aftur og aftur alla ferðina,
næstum jafnskjótt og hann
hitti einíhvern nýjan til að
hlusta, læddist að mér grunur
um, að hann notaði þessa
harmsögu til þess að vinna
samúð. Ef til vill var þessi
bandarísku. Alltaf á ferðinni, I
einmana og eirðarlausri bið eft
ir endalokunum.
Saga hinna ferðafélaganna
lá ekki eins á lausu. Við gömiu
konuna gat ég aldrei talað,
enda var hún með okkur
skamma hríð — og eftir þvi
sem sonur hennar sagðL var
ekki margt um hana að segja
annað en, að hún hefði flu-tzt
til Kanada skömmu fyrir alda-
að mestu I samræmi við þær
hugmyndir, sem ég hafði gert
mér um 19. aldar Rússa. Hann
taiaði mikið og hendur hans
gengu ótt og títt; hann borð-
aði og drakk á heimsmanns-
vísu og þegar hann hafði inn-
byrt nokkra væna vodka-
snapsa og flösku af rauðvínL
leið ekki á löngu, áður en hann
var orðinn miðpunktur matsal
arins. Venjulega fjölgaði þá
við borðið okkar — og ungt
fólk, einkum stúdentar, sat og
hlustaði með athyglL er hana
sagði frá þeim gömlu góðu dög-
um í sveitinni hans í Ukraínu,
löngu fyrir stríð, er þar rikti
friður og gleðL Hann sagði frá
bátsferðum á Dniepr-fljóti I
hlýju rökkrL er mánaskinið
/v/A-vr-
grunur ómaklegur, sprottinn
af tilfinr.ingakulda og skilnings
leysi. Hér var þó á ferðinni ein
mana sáL Sennilega hafði hug-
ur hans snúizt um það framar
öllu síðustu áratugina, að ein-
hvers staðar ætti hann ef til
vill dóttur, som hann yrði að
leita uppL Hann hafði gerzt
kennari 1 verzlunarskóla í New
York eftir stríðið og var nú
kominn á eftirlaun þar. Síð-
ustu árin kvaðst hann hafa
starfað sem kennari í Asíu og
Afríku fyrir Friðarsveitirnar
mót með sérstökum trúflokkL
sem nefndist Dudhöbortzer.
Hún gat hins vegar gefið upp-
lýsingar um atihyglisverðasta
og forvitnilegasta manninn 1
hópnum, Yalentin Sorokin.
Hann var maður um sextugt,
meðalmaður á hæð og myndar
lega vaxinn, með dökk snör og
fjörleg en dálítið lymskuleg
augu, svart hár, töluvert tekið
að þynnast. Hann sneri í sífellu
upp á ábúðarmikið yfirskeggið
— eða strauk hökutoppinn —•
og virtist mér fas hans og útlií
HÚSGAGNAVERKSMIÐJA
Jóns Péturssonar
HÚSGÖGN - INNRETTINGAR
[02542 FRÁMLEIÐÁNDI í : NO.
HÚSGAGNAMEISTARA-j
Skeifan 7, Reykjavík. — Sími 31113.
Eldhúsinnréttingar
J. P. eldhúsinnréttingar hafa alla þá kosti, sem þarf
í fulikomið eldhús.
Gæði: Framleiddar við mjög fullkomna verksmiðju-
tækni, og siníðaðar af sérhæfum smíðum, sem tryggir
frágang, og fullkomnar gæðin.
Útlit: Eru nýtízkulegar og framleiddar í öllum litum
og öllum viðartegundum, sem á markaðnum eru.
Hagræðing: Eru teiknaðar eftir nákvæmri ósk hverrar
húsmóður fyrir sig og tryggir þar af leiðandi full-
komna hagræðingu fyrir yður.
Uppsetning: Eldhúsinnrétting er sérstaklega smíð-
uð eftir máli hvers eldhúss, og falla þess vegna ná-
kvæmlega og auðveldlega á sinn stað.
Uppsett eidhúsinnrétting til sýnis á verkstæðinu.
Ábyrgðarskirteini fylgir.
merlaði í vatnsfletinum og
ungir piltar sungu söngva
kósakkanna, ýmist djúpum
bassaröddum eða háum fals-
ettó tónum, en stúlkUrnar
drupu fíngerðum fingurgóm-
um í svalt vátnið. Stundum
söng hann og vaggaði hðfðinu
ofurlitið og f huganum sigld-
um við með honum milli skógt
vaxinna eyjánna í Dniepr og
horfðum á ljósin f Kiev glitra
milH trjánna i háum fljóto-
bakkanum.
Hann sagði einnig frá þeim
dögum i Moskvu, er vegfarend-
ur uim Rauða tórgið þorðu
tæpast annað en tipla á tám og
voguðu ekki svo mikið sem
renna augum i átt til Kremt-
múra eða stjórnarballanna þar
fyrir innan, af ótta við lög-
reglu Stalíns. ,.Þá var Moskva
þögul borg sem gröf,“ sagði
hann, „og þungbúnir þeir, sem
þar gengu um gotur og torg“,
En væri Sorokin spurður nán-
ar um æviferil hans, hvenær
og hvernig hann hefði farið
frá RússiandL hversvegna hann
væri nú búsettur í Suður-
Ameríku, urðu frásagnir hana
ekki eins heillegar. Það eitt lét
hann uppL að hann hefði far-
ið frá Úkraínu „fyrir strið“,
sagði hann sjálfur, en kona
hans sagði, að það hefði veriS
í byrjun stríðsins — að hann
hefði dvalizt nokkur ár I
Þýzkalar.di, síðan f Kanada og
stundaði nú ritstörf, blaða-
mennsku og trúboðsstörf I
Uruguav. Stunduim vaxð hann
tvísaga eða hann hljóp úr einu
i annað. svo að erfitt var að
henda reiður á honum. Hann
sagðist kominn til Sovétríkj-
anna fyrst og fremst til að sjá
gamla landið aftur og leita
uppi ættingja sina i nágrennl
Kiev. NeL hann hafði ekki
fengið sérstakt leyfi yfirvald-
anna til þess, ætlaði fyrst að
vita, hvort nokkrir ættingj-
anna vænu enn á lífi.
Hann sagði hinsvegar ekki,
að hann hefði gerzt liðhlaupi I
upphafi heimsstyrjaldarinnar,
svikið land sitt og þjóð, og sleg
izt í lið með Þjóðverjum, né
að hann hefði skilið eftir f
reiðu- og eignaleysi konu með
tvö ung börn. Hann sagðisá
hafa unr.ið fyrir sér með söng
og prestsatorfum í Þýzkalandt
og þar unnið til nafngiftarinn-
ar, „hinn ódrepandi", ar hana