Morgunblaðið - 15.06.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JUNI 1967.
ERLENT YFIRLIT
ísraelsher raskar
valdajafnvæginu
Á 'EINU vetfangi hafa ísraels-
menn gerbreytt ölkwn vaMa-
IhlutJjölIum fyrir botni Miðjarð-
arhafs. Auðsætt er, að þeir ætla
ekfki að láta af hen-di landaauika
|þá, sem þeir hafa náð á sitt vald
í styrjöldinni við Araba, nema
■því aðeins áð tryggður verði
hal'dbetri friður en sá, sem sam-
inn var eftir Súezstriðið 1956.
ísraelsmenn vona, að samningur
uim varanlegan frið felá í sér við-
urkenningu Araba á Ísraelsríki
og landamæri verði þannig dreg
in, að þau tryggi þeim örugga
vígstöðu gagnvart Arabaþjóð-
unum.
En til þess að tryggja frið og
jafnvægi í framtíðinni, verða
ísraelsmenn að leita til grann-
ríkjanna og stórveManna. Og
baráttan fyrir sættum getur tek
ið marga miánuði og mun reyn-
ast erfið. Báðir aðilar verða að
slaka til.
Œ>að er ekki aðeins egypzki her
inn sem hefur beðið skipbrot.
Hinn undirförli leiðtogi Eg-
ypta, Gamal Abdel Nasser for-
seti, sem af eldmióði reyndi að
sameina alla Araba gegn ísraels-
mönnum og leikið hefur þá list
að ganga eins langt með hótun-
um og hann hiefur getað án þess
að láta skerast í odda og þann-
ig nóð talsverðum árangri, hef-
ur beðið alvarlegt skipbrot. Að
vísu hefur hann enn sýnt hygg-
Midi sín sem stjórnmálamanns
með ;því að þjóðast til að segja
af sér og hætta aíðan við það
til þess að verða við kröfu þjóð-
arinnar. En töfraljóminn er
Ihiorfinn, og framtíð hans er í
óivissu.
Eining Araba hiefur ennþá
SUNDAY EXTRA

“ So just when we really
need the Wailing Wall you
go and lose it.“
Einmitt þegar við þurfum
að nota Grátmúrinn látið
þið ísraelsmenn ná honum.
einu sinni beðið skipbrot, að
þessu sinni aðeins nokkrum dög-
um eftir að henni var lýst ytfir.
Fjórhagsaðstoð og vopnasending
ar Rússa til Araba hafa orðið til
einskiis og Rússar hafa beðið
síkipbrot. Tilraunir Bandaríkja-
manna til að viðhalda óhrffum
sínum meðal hinna sundur-
þyklku Arabaþjóða, samtómis
því sem þeir hafa stútt> ísraels-
rnenn- gegn þeim, hafa einnig
beðið skipbrot.
Síðast en ekki sízt hafa Sam-
einuðu þjóðirnar beðið mikið
skipbrot. U Thant framkvæmda
stjóri varð svo fljótt við kröfu
Nassers um brottfbutning gæzlu-
l'iðs SÞ, að Öryiggisráðið gat ek-ki
tryggt það að hinar mörgu
ásboranir þess um vopnahlé
meðan á styrjöldinni stóð yrðu
virtar.
Fyrirsjáanlegt er, að erfitt
verður að koma á friði. Esk-
hol, forsætisráðherra fsraels,
hefur sagt, að ísraelsmenn muni
Nasser
ekki fallasit á að komið verði á
aftur ástandi því, sem ríkti áð-
ur en ófriðurinn hófst. Hann
sagði, að stórveldin gætu lagt
sitt áð miörkum til að fcoma á
friði með því að gera Araba-
ríkjunum I/jóst, að samkvæmt
Stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
væru þau skuMbundin til að
leysa deilíumál með friðsamleg-
um hætti. ísraelsmenn hafa
skýrt tekið fram að þeir líti á
vopnahléslínuna frá 1949 sem
dauða og ómerfca, og talsmenn
þeirra hafa sagt, að þeir rriuni
ekki láta af hendi Gazasvæðið,
virfci Egypta við Tiransund,
Jerúsalem og vesturbakka Jórd-
ánárinnar og hæðirnar á landa-
mærum Sýriands, sem notaðar
hafa verið á undanfömum ár-
um til áriása á ísrael,
Enn sém komið er eru engar
hiorfúr á því að beinar viðræð-
ur geti hafizt milli Araba og
ísraelsmanna, Þá eru mjög
skiptar skoðanir um það á vett-
vangi SÞ hvort eigi heldur að
sitja í-fyrirrúmi, tilraunir tii að
koma á friði eða hagsmunir
stórveldanna.
Strax á föstudaginn kölluðu
Rússar bandamenn sína saman
til fundar í Moskvu til þess að
lálta í Ijós samúð með Aröbum
og lýsa yfir stuðningi við þá,
en hér var greinilega um að
ræða tilraun af Rússa hálfu til
að dreifa athyglinni frá • þeirri
staðreynd, að þeir þorðu ekki
að sikerast í leikinn af ótta við
afstöðu Bandarílkjamanna. Rúss
ar m.undu ekki geta endurheimt
alhrif sín fyrir botni Miðjarðar-
hafs fyrr en minningarnar um
hrakfarir þeirra og Araba fara
að diofna og þegar Arabar hafa
gert út um innbyrðis ágreinings-
mál sín. Ljósit er, að Rússar vilja
enn reyna að færa sér í nyt
erfiðleika Vesturveldanna með
því að bláðkast við hin fjöl-
mörgu og hernaðarlega . mikil-
vægu Arabarílki. En um leið
munu Rússar reyna að atftra
því, að sagan endiurtaki sig,
þannig að þeir haldi áfram að
veita Aröbum viðtæka aðstoð
með þeirri atfleiðinigu að ný
styrjöM skelli é.
Rússar virðast hafa eggjað
Egypta áfram allt þar til þeir
hervæddust gagn ísraelsmönn-
um fyrir þremur vikum, en iþeir
studidu aldrei hafnbannið á
Akabaflóa, sennilega aí ótta við
viðbrögð ísraelsmanna. Þegar
grunur þeirra reyndist vera á
rökum reistur og ísraelski her-
inn óð yfir Sinaiskaga, vörpuðu
þeir Aröbum fyrir róða og tóku
undir vopnahlésáskorun SÞ, en í
þeirri áskorun var þess ekki
krafizt, að ísraielsmenn hörfuðu
með lið sitt til landamæranna.
Rússar hafa orðið fyrir mikl-
um vonbrigðum með Nasser, og
af þeirri ástæðu og einnig
vegna þess, að þeir eru tor-
tryggnir frá gömlu fari í garð
einræðisherra í þróunarlöndum,
sem efcki fylgja kommúnistum
að málum, er ekki ósennilegt,
að þeir taki uipp þá stefnu, að
takmarika vopnasendingar sínar,
etf Vesturveldin tafcmarka vopna
sendingar sínar til ísraels.
Bandaríkjamenn hafa reynt að
beita sér fyrir því, að eftir að
Mohieddin
vopnahléi hefur verið komið á,
verði SÞ falið að hafa eftirlit
með því, að það verði virt,
þannig að aðstæður sika-pist til
þess, að unnt verði að telja
Araba og ísraelsmenn á að hefja
beinar viðræður sín í milli um
þau hundruð vandamála, sem
skapazt hafa í sambúð þeirra.
ísraelsmenn hafa mörg hiáspil
á hendinni: Hina augljósu hern-
aðaryfirburði, hina mikLu landa
auka sem þeir hafa tryggt sér
í stríðinu og hótunina um að
h-efja framleiðslu kjarnorku-
vopna.
En áður en langt um liður
m-unu ísra-elsmenn lenda í mikl-
um erfiðleikum á stjórnmála-
sviðin-u vegna þess, að kra-fizt
verður að Súezskurðu-r verði
opnaður þar sem Evrópu- og
Asíulþjóðir þurfa á olíu Ara-ba-
ríkjanna að halda, vegna þess
að Rússar og Ban-daríkjamenn
ferð-um til suðurhafnar ísraels,
Elath,
En ísiralesmenn sannfærðust
um, að þeir yrðu að berjast fyr-
ir lífi sínu og ákváðu að Léta
til s-karar skríða um leið og til-
efni gæfiist. Og ekki leið á
lön-gu þar til tilefnið gafst: Sýr-
lenzfcir og jórdanskir hermenn
hleyptu af nokkrum skotum.
Styrjöldin var hafin.
ísraeismenn hafa tekið ófcví-
rætt fram, að þeir g-eti ekiki fal'l-
izt á að vopnaihléslínan fré 1949
verði áfram í gildL ísraelismönn-
um finnst, að umheimurinn
verði að sætta sig við landa-
a-uka þeirra, sem kostað hafa svo
Þannig hófst stríðið
vilja í misja-fnlega ríkum mæli
endurv-ekja sjálfsvirðingu Araba
og vegna þess að óhjákvæmi-
legt er, að sigurvíman dvíni
smátt og smátit.
Sigurvegcrarnir
fsraelsmenn hafa gerbreytt
la-ndafcortinu í hinni sex daga
styrjöM þeirra við Araba og
þeim finnst auðsætt að því verði
ekki aftur breytt í það horf sem
það var áður en styrjiöldin hófst.
Hverjar svo sem Skoðanir
man-n-a er-u á því, hver það var
sem hióf óifriðinn, þá er það víst,
að ísraelsmenn hafa trygigt með
vopnavaMi það, sem þeir hafa
alltaíf þráð síðan ríki þeirra var
stofnað 1948: Hernaðarlegt ör-
yggi-
Þeir öðl-uðust sjólfstæði ðkki
einungis með vasklegri fram-
göngu í frelsisstríðinu heldur
með stuðninigi Bandaríkja-
manna, Rússa o-g fleiri þjóða.
Þeir unnu glæsilegan sigur í
Súezstríðinu 1956 með stuðn.inigi
Frakka og Breta. Að þesisu sinni
sigruðu ísraelsmenn einir, og er
lend ríki voru þeim aðeins til
trafala í hernaðarlegu tillitL
Það var aðeins vegna þess, að
Bandaríkjamenn lögðu fast að
þeim, að þeir höfð-ust dkker-t að
í þrjár viku-r meðan herir Araba
treystu vígstöðu sína og Nasser
forseti gerði Sinaiskaga að vold-
u-gri hersfeöð og egypzkir her-
menn bj-uig-gu rammlega um sig
í Sharm el Sheilkh, virkinu þar
sem fyligjasit má með skipa-
miklar blóðfórnir. Þrótt fyrir
sigurvimuna eru þó ísraelsmienn
mjög ug-gandi vegna þess að
Vesturveldin llá-ti nú eins og ekk-
ert hafi í sfcorizt.
Ósjálfrótt verður fsraelsmönn-
um huigs-að tii órsins 1956, þegar
þeir voru sviptir ávöxtum sig-
u-rsins ytfir Egyptum þá í m-ara-
þon-umræðu-m Sameinuðu þjóð-
anna og í ýmsum_ erlendum
stjórnarnáðum. En ísraelSmenn
stan-da langtum betur að vígi
nú en þeir gerðu þá, og í Tel
Aviv er sagt, að þeir hafi fjóra
ása ó hendinni nú.
Það sem ísraelsmenn vilja að
stórveldin -geri nú er fyrst o-g
fremst, að þau se-gi ísraelsmönn-
'Um og Anöburn, að þeir verði
að le-ysa deilumál sí-n í miili, og
að þau við-ur-kenni í rauninni, að
SÞ eða einh-ver annar þrið-ji að-
ili ha-fi engin áhrif len-gur í þess
um efnum.
ísraelsmenn teija, að varan-
legur friður verði að komast á
fyrir botni Miðjarðarhafs, e'kki
ótryggur friður sem geti farið út
iim þúfur hven-ær sem einhver
u-mrót eiga s-ér stað í Arabaheim
inum eða einhver Arabaleiðtogi
geti rofið á tíu ára fresti.
ísraelsmenn telja, að þýðin-g-
arla-ust sé að tala um að koma á
svipiuðu ástandi og ríkti sam-
kvæmt vopnahléssa-mninignum
frá 1949. Þeir segja, að það væri
nákvæmlega eins og ban-damenn
hefðu ákveðið í Jalta og Pots-
dam efitir heimss-tyrjöldina síð-
ari að nota Versalasamninginn
Framihald á bls. 23
ísraeilskur varðbátur' á Tiran sundi