Morgunblaðið - 02.07.1967, Blaðsíða 17

17
MORGj^TBLAÐIS, SUNNUDAGUR 2, JÚLÍ 1967.
Úrskurði þjóðar-
innar framfylgt
RÁÐIR sfcjór.nariflokkarnir, Sjlálf
sfcæðáisflOkknr og ALþýðiuÆlokk-
ur, h,afa nú fcekið formlega á-
kvörðun um að fraimifylgj a úr-
stourði þjóðarinnar, sem upp
var Itoveðinn í kos ninglunum
hinn 11. júní sl. 9á miunur var
nú og 1963, að þá höfðu bóðir
flokkarnir lýs-t yifir því fýrir-
ifiram, að ef þeir fengju til þess
nægan þingsfcyrk, þá muindu
þeir halda áfrairn samstanfi sinu.
Á flokksþingi, sem haldið v.ar
nokkru fyrir sáðiuistu áratnót,
þófcbi Allþýðuiflokknum hins- veg-
ar ékki henta að gefia siílka yfir-
lýsingu að þffsisiu sinnL Af þeiim
sökum töldu SjáLfstæðismenn
ettdki skilyrði t'il samþykkfcair um
þefcfca á Lamdisifundli, sem hald-
inn var seint í apríl. En máŒ-
HLufcningur beggja flokfca varð
ekki skilinn á annan veg en
þann, að þeir vænu ráðnir í á-
framíhaldandi sams'tarfi, ef þjóð-
in veitfci þeim nægan styrk til
þeso. Báðir sefcbu skýrtt fram, að
Reykjanestá.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 1, júlí ►
valið væri á miLli sömu megin-
sfcefnu og fyilgt hefiur verið síð-
usfcu bvö kjörfcimabiil og þess
gLundroða, sem við mundi taka,
ef stjórnanflokkarnir misstu
meiriihLulta í annarri hvorrí deild
Alþingiis. Af hlálfu AmþýðutfLolklks
ins var mjög lögð áherzla á
abuðning hans við sömu stjórn-
arstöfnu af GyLfa Þ. Gíslasyni
1 sjónvarpsumræðunium, siama
gerðu málsvanar fiLokkisiins víðs-
vegar um land. Þeir sögðu, að
«f flOkfeurinn yrði fyrir fylgis-
hnekki, þá væri ekíki umnit að
búast vrð því, að hann héldi á-
íram þábfctöku í nikisstjórn. Þar
seim staða SjáLfstiæðiisfLokiksiins í
þjóðfólaginu væri atftur á móti
»vo sberlk, að áhrifaleysi hans
fcæmi ekiki til greina. Ó6agt skal
látið, hver áhritf þesai málflutn-
ingur hafur haft á fylgisskiplt-
inu milli stjórnartfloklkanna. En
eiftir þessar yifirlýsingar af hálfu
ALþýðuiflokksins og alllan mál-
ÍLutning SjáLfsbæðismanna varð
ekki uim það efast, að sú ein-
fialda spurniing var fynsit og
firemst lögð tfynir kjósendur,
hvont þeir vildiu halda núrver-
andi sfcjórnarsamstanfi eða hafna
því. Um þetta var ákvörðun
meiríhluta kjósenda ailveg ótiví-
iræð. MiiLLi 53—54% greididra
atkvæða lý®tu stuðningi við
ríkisstjónnina.
Óvenjulegur
stöðugleiki
Stuðningur svo mikils meiri-
hluta við þingræðisstjórn telst
til undaintekniinga. Oft og víða
fiara þeir flobkar með völd, sem
•inungiis hafa á milli 40—50%
aitikvæða. Þeir kunna engu að
siíður að hafa mieirihluta á lög-
gjaifanþingi vegna gildandi_ kjör
dæmaskipunar. Dæmi þessa má
íinna í filestum eða öLLum þing-
næðislöndum, jafnt fyrr sem nú.
Sjáltfir þekkjum við ístending-
ar slikt ástand atf eigin neynsilu
frá samstjórnanánum Fram-
sóknanfldkks og Alþýðutflokks.
Er og slfeemmst að minnast
þess, þegar þessir tveir flobkan
mynduðu á árinu 1956 Hnæðlslu-
bandailagið til þess að reyna að
ná meirihluta á Aliþingi, þó að
þeir samanlagt hefðu einungiis
liðlega þniðjung atbvæða á
meðal bjósenda í heild. Þegar
á þetta er litið sést, að það er
mikil traustsyfWýsinig, sem
ríkisstjórnin haflur hlotið, að fiá
nú aftir sebu í fiull tivö kjörtiíma-
bil, eða nær 8 ár, milli 53—54%
■atkvæða. Þessi staðreynd verð-
ur enn efltirtektanveirðari þegar
halít er í huga, að hauistið 1959
fiengu stjórnanflolkbannir saman-
lagt einungis 1% meira fylgi,
eða á milli 54—55%. Á árinu
1963 julku filOklkarnir raunar
sameiginlega fiylgi sitit upp í
55—56%, þrátit fýinir það þótt
Alþýðuflokkurinn yrði þá fyrir
hLutifallslega svipuðu tapi og
SjáMstæðismenn að þessu sinni.
Nú aftir 8 ára stjórn á mjög
bneytilegum támum og við geyisi
harða gagnrýni an/dstæðinganna
þá helzt fiylígi stjórnarinnar
sem sagt, í 53—54%. E.t.v. er þó
athyglisverðast, að hið 1%, sem
rniunar, rennur ekki til hinna
gömlu stjónnarandstöðufLokka,
haldur til spnengi-tframiboðs í
ifcveim kjördæmum, sem aftir
málflLuitningnum átti að ná ó-
ánægðum kjósendum til hægri
við stjórnanflokkana. Þessi stöð-
ugleiki er ekki einungis eins-
dæmi í íslenzlkri stjórnmála-
sögu, heldur gagnsbæður þvi,
sem að hefur borið í fltesbum
öðnuim þjóðlöndum hin síðustiu
ár.
Mildar sveiflur
Hvert sem litið an, þá sést, að
á síðustu 3—4 árum hafa orðið
óvenjulega miklar sveifllur í
fylgi flokka þar sem fnjálsar
kosningar eiga sér stað. Hjá hin
um Norðurlandaþjóðunum hatfa
allar níkisstjórnir í þeim llönd-
um orðið fyrir venulegum
hnekki. Þar sem sivokalHaðar
„vinistni sfcjórnir" hafa verið við
völd hafa þær farið frá eða orð-
ið tfyrir miklu atkvæðatapi.
í Sviþjóð siitur að vísu enn
sama s'tjórn — og er raunar
hæpið að telja hana tiil vinstiri
stjónnar þó að verkaimanna-
stjórn sé — en í sveitarstjómar-
kosningunum á sL hausti tapaði
flokbur hennar h.u.b. fimmiba
hluta atkvæða. í Finnlandi þar
sem svOkalLuð „hægri stjórn“
bafði verið við völd, varð r.aun-
in hins vegar sú, að vinsitri
flokkar unnu á. f Bretlandi tiöp-
uðu íhaldsmenn fyrst og Verka-
mannafLolkkurinn vann á, en
eftir skamma hríð sýndist Iteik-
urinn snúast við, svo að íhalds-
fllofekurinn komiat í ötfluga sókn
í siveitarstjónnarkosn.in.gum nú í
vor.. í Þýzkalandi varð Erhard
að Láta af völdum, eftiir að flokk
ur hans hatfði tapað hverjum hér
aðskosningunum aftir aðra, en
nú eftir að jafnaðarmenn eru
komnir í stjórn hefur sbraum-
ur.inn sn.úizt gegn þeim. f
Frakklandi hefur De Gaulile orð
ið fyrir hvenju áfallLnu eftir
annað. Sömu sögu er að segja
um JOhnson Bandaríkjaifonseta,
sem vann glaasilegan klosn.inga-
silgur haustið 1964, en hafur síð-
ustiu misseni átit mjög í vök að
ver.jiast. Við siíku verða menn
aatiíð að vera búnir í sitjóm.mál1-
um. Þar eiga stöðugar bneyfcin.g-
ar sér stað, og reynslan sýnir,
að erlflibt er að gera grein fyrir
öILum þeirn sveiflum á rökræn-
an veg.
• •
Omurlegt ástand
stjórnarandstæð-
inga
Hi,n almenna ókyrrð, sem i
þessu lýsir sér, fler aiuðvitað ekki
fra.m Ihjá ísíLendingum flremur en
öðrum frjáLsuim mönnum. Henn
ar warð að nokfcru vart í sveita-
stjórnrarkosnin.gunum sl. vor, og
bitnaði þá einikum á Sjáltfstaeðis
mönnum. Sumir gerðu þá mjög
mikið úr tapi þeirra, jatfnt
flokksmienn sjálifir sem andistæð-
ingar. Þá þegar var á það bent
í Reykjavífcurbréfi, að sízt væri
ásfcæða tiil að æðrast yfir þess-
uim amdblæstri, þó að Só'álf-
stæðismenn yrðu auðvitað að
talka hann sér til aðvörunar. Úrr
slit þingkosningannia nú sýna,
að Sjálfis bæðlsmenn hafa strax
að ári liðnu að verulegu leyti
yfirunnið þá örðugleika, sem
urðu vorið 1966. Þeir eru síður
en svo úr sögunni, en greiniLega
hafur sannazt það, sem þegar
var sagt fyrir ári, að þeir eru
fyrst og fremst stiaðbundnir og
haifa ekki orðið tiil þesis að raska
valdaihlutiflöllum í landinu svo
nókfcru nami. Það er og engin
nýjun.g að fllokkatfylgi í Reykja-
vik svesflist verulega.
Hitt er. ljóst, að ástandiið hjá
sbjórnarandsbæðm.gum er sann-
arlega ömuríegt. Þjóðviljin.n
gerír mikið úr atkvæða'tapi
Sjiáltfstiæðiismanna, en eftir mati
þass blaðs sjáiLfst, e,r taip Alþýðu
handalagsiini hluttfallslega miklu
meira. Því til háerzlu er sjálfur
form. flokfcsins í uppreisn við
sinn eigin flioWk og hefur aðsögn
Þjóðviljans boðið sig fram ut-
amflokka. Ann.að mál er, að
þessar tiltekbir flormannsins
þóttu lýsa vissuim kja.rki og
manndómi. Það varð tiil þess, að
ALþýðiubandaliagið, ekki aðeins
hér í Reykjiavík, heldur víðsiveg
ar um laind, flékk mun meira
'fyligi en elía. Ýmsir greiddu
flOkfcmum atkvæði í því skyni
að styðja Hannibal Vaildimars-
son í væntanlegu uppgjörí hans
við komimúnista.
„Þetta vesæla tæt-
ingslið66
ALþýðubandalagið er nú búið
■að vera í stjórnarandsitöðu frá
'því I ársilok 1958. Á það hefur
ekki reyn't um stjóm Iands.ins.
Engu að síður er ástandið í ber-
■búðum þess aklki betr.a en r.au.m
ber vitnL Hvemig halda menn
þá að fara mundi, ef verulegur
vandi leggðist á þessa menn?
Um þetta þarf raunar ekki að
spyrja, því að reynslan frá ár-
unuim 1956—58 segir alvag sömiu
slögu og nú hefur verið endur-
tekin á síðustu mánuðum. í
.þessu liði er hver höndin upp á
móti aninarri, æbíð þegar á reyin
.ir. FeriLl Aka Jakotossiona'r er
•þessu til staðfestingar. Óróaeðl-
ið, sem fyrst gerði hann að
kommúmisfca og síðan skiLdi hann
frá þeim, réði frumhlaupi hans
nú. Að þessu ain.ni átti að draga
Lið frá SjláLfsfcæðismönnium og
Alþýðuflokki yfir í stjórnarand-
stöðu. Fengurinn reyndist ekki
meini en 1%, sem svarar því,
er stjórnarflokkamir saman-
lagt hafa ta.pað frá haustinu
1959! Á öllum þessum árum
hefur hin eiginlega, ailvarllega
stjómarandsltaða því ekfcert
unnið á, þrátt fyrir sénframboð
Hannihals. Er þó ljolst, að samúð
ýmissa góðra manna mffð við-
ureign hans við Mosfcvukomma,
afLaði honum ótaldra atkvæða
úr stjómarflofekunium. Bágborn-
lari uppskeru etftir 8 ára
(grimmilega stjórnarands'töðu er
erfiitt að hugsa sér. Það er þess
ivegna sizt að ástæðuLausu, að
.einn menninganfu.Llitnúi 9ÍS —
teða hver sem titiLlinn kann að
<ver,a — BaLdvin Þ. Kristjlánssoni,
sfcuLi í Tímanum hinn 20. júní
sl. tala um hið „vesæla tætimgs-
lið, bennt við vin&tri mennsku“.
Hann á þá, að eigin sögn, við
alla flokkana þrjá, sem tóku
(þábt í vinistri stjórninni 1958—
1958.
Hver féll á próf-
inu?
Það er atihyglisvent, að þessi
erindraki SÍS skrifar gnain sína
itiil þess að brýna hið „vesiæl'a
itætings.lið“ á þvL að það eigi,
iþrátt fyrir kosningaúrsl.Itin, að
hefja viðræður sín á milli um
stjómarsamivinnu. Þeir herra.r,
sem sivona hugsa og skritfa,
skilja auðsjáamlega ekki eðli
lýðræðisins eða þýðingu al-
memnra kosninga^ Þeir vilja
ihatfa ótvíræðan úrisfcurð kjós-
landa að en.gu, Hugs.un þeirra er
hin sama eins og eins af fram-
kvæmdastjóruim og mestu ráða-
miönmuim 9ÍS, Helga Ber.gs, s.em
efcki heflur einungis verið einn
atf mestu valdamönnum SÍS
heldur einnig í þingfilokki Fram
sóknar. Margir höfðu talið hann
manna líkLegastan til þess að
taka við af Eysiteini Jónssyni,
emda verður ekki á móti því
mælt, að HeLgi er einn atf menni
legus'tu mönmiuim Framisóknar og
Iflæs't þeim öðrum fremiur tiá
þess að reyna að ræða miál rmeð
röksiemduim. Því eftirminnilegri
er yfirlýsinigiii, sem hann giatf á
floktosstjórnarfundi Fra.msófcm-
ar íhinn Ii5. marz 1966, þe-gar
hann sagði:
„Á þessu ári fara fram sweit*
stjórnarkosniingar, sem verða
munu örlagaríkari en sLíka*'
kosningar eru al'la jatfma.. Úrsl'it
þeirra munu í verulegum atrið-
um móta vígsitöðuna við atlþirng-
iskosnimgarnar að árL en þær
verða prótfraun á þingræð.istfyrir
komulag obkar. Fái r.íkja.ndi
mieirilhlúti ekki verðskuldaða
hirfcingu þá, þá hefur það fall'Lið
á prótfinu".
Til þess.a otflætis mun lengi
vitnað. Nú er Helgi Bergs faLL-
in.n, en þingnæði sitendur óhagg-
að á ísil'amdi.
Litlu máttimuna
Þá munu einmnig margir lengi
minnast þess, þegar Eysteinn
Jónsson saigði að kosningum
lOkmum, að litlu hofði mátt
muma og kiemndi nofckr.um stjóm
arandstaeðingum í Suðurlands-
kjördæm.i,. að þeir hefðu mieð
þvi að fejósa fremur Alþýðu-
bandalag en Framsóknarflokk.
orðið þess valdandi að ríkis-
Stjómin hefði nægan meiri-
hluta í báðum dleildum þingts-
ins. Nú er það út af fyrir sig
að vilja koma rílkisstjórn frá,
hitt mætti ætla, að aHir einlæg-
ir lýðræðisiunnendur skildu, að
það hefði borft til lítilla heillla,
etf ríkissitjórn, sem komið var á
daginn, að hafði yfir 53% fylgi
á meðal þjóðarinn'ar, hefði orð-
ið að segja af sér vegna ófull-
kominmar kjördæmaskipunar.
SLífct hefði hlotið að verða upp-
hai nýrra átaka um stjórnskip-
un landsins og marghébtaðra
enfiðileilka, sem öllum er bezt að
hjá verði kamizt. Ótrúllegt er
annað en svo skynsamur og
Margreyndur maður sem Ey-
siteinn Jónsson geri sér þessa
grein. Vaíldlhy.ggjia hans sýnist
hinsvegar svo mikil, að hann
bæði nú og fyrr lætur allt víkja
fyrír henni. Það er og einmitt
atf þess.um sökum, að almenm-
in.gur treystir Framsóknar-
flokknum ekki. Forustumenn
han® hafa ætíð allt viLjað til
valdamna vinna, og setja „til
hliðar“ aLlt og alla þá, aam ekki
vildu fallast á, að Framsókn
væri áskapað að fara að eilílfu
með völd á íslandi. E.tjv. er það
til refsinigar fyrir þsssa óvið-
ráðanlegu ástríðu, sem örlögin
leggja nú á Framsókn.armenm
þann kross ofa.n á missi HeLga
Bergs, að flá Björn Pálsson kos-
inn þeim til einskis gagns en
stöðugrar hrellingar.
Ekki hægt að
reikna sér út sigur
Eins og lýsti sér í orðuim
Heliga Bergs fyrir sveitarstjórn-
ankasningarmar 1966 og marg-
flöldium ummælum Framsóknar-
florfkólfanna síðan, bugðust þeir
geta fyrirtfram reiknað sér út
glæsilegan sigur og ávinning 1
þingkosn.ingunum nú. Á það var
hi'ns vegar hent strax fyrir árL
að hið sögulega við sveitar-
stjórnarkosningarnar værL að
mieð þeim væru að engu gerð.ar
vonir Fr.amsóknar um að koma
hér á landi upp tiveggja flokka
kerfL þar sem Sjállfsfcæðisiflofcfc-
ur og FramsóknarflLökkur ætt-
ust einir eða svo að segja einir
við. Úrslit kosiningan.na. nú hatfa
staðfest þetta mat, Framsóknar-
fLakkurinn hefur staðið í stað
frá 1963 og hrakað frá sveitar-
stjórnarkosningunuim 1966. —
Þetta gerðist á því tímabilL þeg
ar flokkurinn að eigin skoðum,
samkvæmt síendurtefcnum full-
yrðingum, hatfði öll skilyrði ti'l
stórkostLegrar sóknar. Tal um
breytingu á atfcvæðaihlubfölllum
haggar ekki þessum staðreynd-
um. Síðasta aLdarfjórðun.g hetf-
ur raurweruilegt fyllgi Framsókn
ar sveiflazt á milLi rúm.lega
22% og rúmlega 28%. Nokkur
prósent til eða frá hafa engu
eða sárailitlu máli skipt. Á
sama tíma bafur atkvæðamagn
Sjáltfstæð.iisiflltekksin.s S'veiiPl.ast frá
Framhald á bls. 31