Morgunblaðið - 06.07.1967, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 1967.
15
Stutt spjull um
Dr. Kristján Eldjárn rabbar við Mbl. um
helztu atriði í Árbók Fornleifafélagsins
„Bjami riddari Sívertsen er
ímynd þeirrar norrænu kari-
mennsku, sem jafnan hefir lif-
að með Lslendingum, bæði í
blíðu og stríðu. Hann er einn
af merkustu brautryðjendum í
íslenzkri kaupmannastétt og í
flokki þeirra manna, sem vaxa
sjálfir eftir þvi sem viðfangs-
efrii þeirra gerast örðugri."
Svo ífiarast Sigurði Stoúlasyni
orð um Bjarna Sívertsen í
„Sötgu Haifnarfj'ariðar", sean gef-
in var út 1933. Þessi orð bomiU í
(huiga ofekar, er við l'ásuim Ár-
bók Fornleifafélaglsins Æyrir ár-
ið 1966, sem nýlega er komin út
í Árbókinni, sem -er fróðleg og
skemimtileg aflestrar, er þess
getið, að þjóðminj avörður hafi
haft noklkur .afskipti a.f Siivert-
sensihúsi í Haifnarfirði, en þar í
bæ hefur verið stafinað till víð-
tækra saimtaka til þess að bjarga
búsinu og láta gera við það eins
og það var í upphaifi, eftir því
sem næst verður fcomizt. Veitti
Alþingi !kr. 100 iþús. til þess-
arar viðigerðar á árinu og igaf
von uim annað eins á næista ári.
f Árbólkinni segir:
„Fllutt var úr húsinu og all-
tnilkið rifið innan úr því af ný-
legutm innréttingum og annar
undirbúningur gerður fyrir við-
'gerðina. Var ákveðið að ifiá iil
ráðuneytis uim viðgerð húsisins
danskam arkitekt, sem sérþekk-
ingu hefði á meðferð gamalla
húsa, og hafði þjóðminjavörður
samband við slíkan mann í Dan
merkurferð sinni seint á árinu.
Er gert ráð fyrir, að maður
þessi komi til landisins fljótlega
uipp úr áraimótum og rannsaki
húsið og leggi á ráð um sem
'fflest varðandi viðgerðina. Ætl-
azt er til, að þjóðminjavörður
'haifi náið eftirlit með öllu, sem
gert verður í sambamdi við
Síverts enshús. “
Elzta hús í Hafnarfirði
Hkki er að undra þótt Haifn-
firðin.gar vilj.i varðveita minn-
ingu Bjarna riddara eins og
hann var kallaður, því að hanm
var riddari af Dannebrog. Um
hann segir Jón Espólín, er hann
ræðir uim verzlun hains: .......
„var Bjarni beztur ka.upmaður
þar syðra og þeir Flenisborgar-
inn i Hafnarfirði liengi síðan,
því Reýkjaivikurkaupmenn vor.u
flestir vesælingar og komiu með
litla vöru, en eydidu islkjótt mik-
illi.“
Örugg visisa er og að siögn Sig
urðar Skúlaisonar í áðurnefndri
Bjami riddari Sívertsen. —
Myndin er eftir málverki
Rafns Svarfdalíns.
hinu mesta óefni, og hungur
stóð 'VÍða fyrir dyrum.
Af þesisu tilafni m. a. hafði
blaðam.aðiur Mbl. ial af þjóð-
minj.averði og ritstjóra Ár.bókar
FornleiÆaifiélaigsáns, dr. Kristjáni
ELdjárn og ispurði hann fnétta
aif þessari framkvæmd í Hafn-
arfirði, ®vo og öðrum, sem eru
á vegum embættisins.
Dr. Kris-tján sagðL að Sívert-
sensihsiúið væri elzta hús í Hafn
ar.ifrði, líklagaist byiggt um 1816
eða eigi alLfjarri því. Hiúsið
reisti Bja.rni Sívertisen, sem
kalla má föður nútíma Haffnar-
fjarðar.
— Húsið hefur verið ifiLutt in.n
firá Danmörk, — sagði dr. Kristó
án, tillböggvið og siðan múrað
upp í bindimg einis og Ikaillað er.
Er það eitt af (fiáum bindings.-
húsum hérlendis og þvi merki-
legt, þótt ökki væri fyrir ann-
að. f ffynstu var það kauipmanns
bús, en síðar hafði bæjans'tjórn
Hafnarfj.arðar þar aðsetur. Ýms
ir merkir m.enn hafa búið í því
og lengst af hefur það verið not
að til ibúðar.
Teinæringurinn „Ófeigur“ í Ófeigsfirði á Ströndum.
Sívertsenshúsið í Hafnarfirði eins og það lítur út í dag.
bók, fyrir því, að Bj'arni hafi
verið mainnúðlegur við við-
skiptamenn sína og er þá þess
að gæta, að hanm hóf verzlun
sína eftir eitt amurlegasta hall-
æri, sem sögur fara aff hér á
landi, er aifikioma alþýðumanna í
Hafnarifjarðarumdæm.i var í
Girðingarstaurinn í Miðliópi, rifur úr gamla vefstaðnum.
Tvö ár eru nú síðan félaiga-
saimtök í saimráði við Haffnar-
fjarðarbæ og þjóðminj.avarð.ar-
emtxættið, tóku að sér að gera
við húsið og r.eyna að tana þwí
í sína upprunalegu mynd. Verk
ið er þegar haffið og lokið er
við að lagfæra undirstöður húss
ins. Hefur það ver.ið gert eftir
fyrirsögn danslka arikitektsins
Rönmow, sem er siérfr,æðimgur
í emdurreisn gaimalla danskra
húsa. Lolkið var á síðasita sumri
viðgerð á veggjum hússins að
utan, en ætlunin er í sumar að
gera við þak og gllugga. Verð-
ur húsiið þá tilbúið að utan.
Húsið er allt mjög ramimgert.
Uimsjón með verkin.u hefiur Sig-
urgeir Guðmuinndsison, skóla-
stjóri IðmsikóLans í Hafnarfirði.
Ófeigur
í Ár'bókinni ér þess getið, að
unnið sé að því að koma ó fót
byggðasiafini fiyrir Húmvetninga
og Strandamenn. Er þar mikið
verlk óunnið, þótt mokkiuð hafi
áunnizt á áriinu. Um þetfa
byiggðasaffn aagir dr. Kriistján:
— Safnið verður að Reyfcjum
í Hrútaifiirði og í ffyrra var unn-
ið að því að fulLgera húsi, en
ékiki reyndist þá unnt að vinna
að uppsetningu safnsins sjólfs..
Þó ber að geta, sem raiuinar er
óviðlkiom.andi byggða'saifninu
sem Sliku, að fraim fór gagngerð
viðgerð á áhskarlaskipin.u
Ófeigi, sem er í siérstöku húsi á
Reykjum, sambyggðu við hús
byiggðasaifnsins. Þá viðgerð hef-
ur annazt Eðváld Halldórssion á
Stöpum. Haff,a saffnimennirnir
Gísli Gestssion og Þór Magnús-
son ffar.ið norður til sfcrafs og
ráðagerða við Eðvald um vdð-
gerðina, isem tekizt hefur mjög
vel og giftusa'mLega. Þjóðminjia-
safnið ó skipið Ófeig, sem lengi
var notaður til hákarlaveiða
frlá Ófei’gsifirði á Ströndum og
var hann smáðaður 1875. Var
hann siíðast notaður í róðra af
Guðmundi Pétursisyni veturinn
1915. Mun Ófeigur þá haffa ver-
ið eina, opna háfcarlaskipið, s.em
veiðar voru stundaðar é í Húna
flóa. Er þetta stórt og mynidar-
legt skip.
(Ljósim. Sv. Þorm.)
Þessa dagana er verið að
setja uipp byggðasafnið ó Reykj
um og miun ekki líða langur
tímL þar til það verður opnað.
Verður þetta s.tórt og myndar-
legt saín, enda stainda að því
stór la.ndsisivæði og vel í siveit
sett.
Árið 1875 fluttiist Guðimund-
ur Pétursson í Ófeigsffjörð.
Fyrsta ár.ið, sem hann bjó þa.r,
lét ha.nn smíða teinæringinn
Óffeiig. Var hann meðal stærstu
opinna slkipa í sýsiunni og ihélt
hann Ófeigi úti til 'hiáka.rlaveiða
í samiEleytt fjörutíu vetur og
vor. Var hann sjálfiur jaifnan ffor
maður og ærið fengisælll. Einn-
ig mun Guðimundnur hafa not-
að skipið til viðarflutninga á
Húnafflóa, en viðinn seldi hann
bæði ó Sfcagaströnd og Blöndu-
ósi.
í bókinni „Stran'damanna-
bók“ efftir Pétur Jónsson frá
Stiökkum er sagt ffrá s'íðusitu hiá-
karlailegiuim Guðmundar Péturs-
sonar, en í þær ffór han,n eins og
áðiur en s.agt 1915.
Guðim.undur héLt í þesisari síð
ustu legu norður til Norður-
fjarðar, þ.ar sam Gfieigur ffá.
Þegar hann og sfcipsihöfn hans
kom þangað va,r þar íyrir
Maign.ús Hamnilbalsson., skipstjóri
á Inigóffii, en þeiir höíðu ráðgert
að haffa samlflot. Var haldið
strax af stað. Segir svo í
S tra nd a m a n na.bók:
Síðasta hákarlalega á Ófeigi
„Nær hádegi þótti Guðlmundi
komið hæfiilega langt og lagðiat,
en Magnús hélt lengra norður
eftir o,g lagðist þar. ÁLLan þann
daig var istillt og gott veður, en
tregt var um háfcarl, eitthvað
fengu þeir þó.
Með tovöldiinu gerði s.narpan
norðanstreklkiing með toörfcu-
firosti. Létu hásetarnir þá á sér
skilja, .að rfáðlegast mundi að
létta og halda til lands, ferð sú
mundi efcki til fijár, en fformann
inuim lieizt annað. Hann kvaðst
vilja létta, vinda upp segl og
slaga austur og fram að Dranga
skörð,um. Að sjáLfsögðu néð
hann. Þetta var gert, lótt og
slaigað norð.ur eftir um nóttina.
Með morgn.i voru þeir komnir
þangað, sem Guðm.undur hatfði
áfcveðið, og var lagzt þa,r. Var
þá allt sýl.að, bæði skip og reiði,
þar sem .sjór hafði rofcið á.
Geta má þess, að áður en
bannlögin gengu í gildi ár.ið
1912, var Guðimundur jaifna.n
vanur að haffa með siér lítið eitt
atf br.ennivíni sér og mönnum
sínuim til ihreasingar, er honum
þóttti þöitf á vera, en gaetti þó
jafnan hófis. En eftir .að bann-
lögin igengu í gildi, var öruð-
ugra of offt ja.fnvel ómögulegt
að eignaS't vín. En noklkuð löngu
ffyrir þann tíma voru menn
farnir ,að .haifa með sér í legu-
ferðir tælki til að hita kaififL
Töldu is.umir Guðmund í Ófeigs
fiirði uppib.atfsmaann að þeirri
nýjung, og þótti það mjög til
bóta og fcoma sér oft vel,.
í þetta sinn höfðu þeir frænd
ur, Pétur og Eirikur, einhvern
veginn eignazt sína koníaks-
filösikuna hivor og hiöifðu þær
með sér í legunna, avo að .eklki
var á annarra vitorði en þeirra
tveggja.
Bróðiega urðu þeir hákarls
varir, er þeir höfðu lagzt þarna,
og höfðu góða sta,nglingisiv,ið-
komu uim daginn og svo næstu
nótt. Höifðu þeir þá ifyllt líffrar-
kasisann. Hann tók 14 tunnur.
Nolkkuð hiöfðu þeir og skorið
inn í islkipið af hiákarli. Var þá
toomið logn og bezta veður. HLt-
að var þá kafffi. Hvíslaði Pétur
þá að Eiríki, frænda sínum, að
nú isé hentugur timi til að taka
tappainn úr annarri „bokkunni“.
Þeir gerðu það og lauimuðu
drjúgutm skerffi í bolla fcinmann®
ins og sivo allra hinna. Þetta
kætti sivo hu'gi manna, að sól-
skinsbros virtis.t ljóma á hverju
andlilti, ekiki sízt gaimla manns-
ins, Einn hásetanna, Guðjón
Jónssioin ffró Seljanasi (hann var
þá nolkikuð v.ið aidur), var kát-
ur fcarl og spaugsamur. Þegar
þeir nú voru að súpa kafifiið,
segir Guðmundur Péthnsison:
„Þýkir þér þetta efcki óvana-
lega gott kafffi, Guðjón?" Guð-
jión anzar og segiir: „Jú, það er
hressa.ndi sælgæti".
„Veiztu iþá, aff hverju það er
svona ;gott?“ sipyr Guðmundur.
„Nei, hvernig ætti ég ©vo seim.
að vita þ,að?“ sagir Guðjón.
„O, það er aif því að það er
brennt í smiðj.u, karl minn“,
segiir Guðmundur. — ,Þá vil ég
helzt alidrei dreklka annað, kaififi
en það, sem smiðjubrennt hef-
ur verið, tfyrst það fær þettai
blessaða bra.gð við þá meðfferð,
Framhald á bls. 17.
gamalt og gott