Morgunblaðið - 01.08.1967, Blaðsíða 11

MORGinsrBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1, ÁGÚST 1967
11
vandræðabarnið meðal Attstur-
Evrópuþjóðanna, en nú eru þeir
sléttir og felldir. I>ó eru þaxna
ásjáleg málverk og sum mjög
eftirtektarverð eins og eitt verk
Kiejstut Bereznicki, Gdansk:
kyTralífsmynd með blárri fí-
gúru, þar sem allskonar smáhlut
um ægir saman á stóru borði —
og Wieslaw Garbolinski, Lodz:
stúlka í glugga. Grafíkin hjá
þeim var mjög skemmtileg eins
og t.d. myndir Mieczyslaw Weij-
man, Kraká, með hjólreiðar og
vélamennsku sem „tema“ og
Leszdek Rózga, Zgierz, með hjá-
trúarfullar goðfræðilegar mynd-
ir í tækni sem minir á Alfreð
Flóka, en ríkari í blæbrigðum.
Gestgjafinn A.-Þýzkaland er
með deild sem rís einna hæst
í höggmyndum Jochen Jastram
og Fritz Cremer. Teiknara eiga
þeir ágæta eins og Karl Erik
Muller og Armin Munch. Málar-
ar voru mjög misjafnir en at-
hygli mína vakti „Willi Sitte“,
Halle, sem stóra mynd er minnti
mig að nokkru leyti í pop-list —
óvænt! og lyrisk stúlkumynd eft
ir próf. Otto Niemeyer Holstein.
Að lokum sný ég mér að rúss-
nesku deildinni, sem vissulega
kom á óvart, þó hún virki mjög
íhaldssöm á vesturálfubúa. Ég
hefi oft áður séð rússneskar
deildir á stórum alþjóðlegum
Jochen Jastrum, A-Þýzkalandi:
Steppuriddari (1966).
sýningum og samanborið við
þær var þessi sýning að mörgu
leyti mjög móderne — og um
leið sú jákvæðasta, sem ég hefi
séð af þeirra hálfu. Þeir virðast
vera farnir að fá nýjar hugmynd
ir og vinna úr þeim, og eitt er
víst og það er að Rússar' munu
vera með listrænustu þjóðum
veraldar og hið listræna eðli
þeirra verður aldrei hægt að
hemla. Þetta var allt hinn hreini
realismi, en með miklu meiri
áherzlu á sjálft málverkið og
lögmál þess en áður. Þá eru
myndir þeirra mjög vel unnar
með alhliða þekkingu á hand-
verkinu og gjörsneyddar ódýr-
um brögðum. Verður fróðlegt
að fylgjast með þróun lista hjá
þeirri þjóð, ef svo heldur fram.
Þeir eru í realisma sínum orðnir
miklu fjölbreyttari og um leið
mannlegri. Þetta er ekki lengur
nein einstefna heldur er marg-
breytileiki lífsins tekinn til með
ferðar. Flöggin og spjöldin horf-
in til hags fyrir lífið sjálft. Þeir
hafa einnig meðvitað reynt að
hafa sýninguna sem fjölbreytt-
asta. Listaverkin eru frá Rúss-
landi, Ukraínu, Litháen, Lett-
landi, Eistlandi, Grúsíu og Arme
níu. Þeir vekja athygli á því hve
ólíkir þessir skólar eru, og vissu
lega var það rétt. Malerískasti
málarinn er vafalítið Minas Awe
tisjan, Jerewan. Igor Obrosow,
Moskvu, á skemmtilega uppstill
ingu með kartöflum og eggjum.
Af öðrum málurum vil ég nefna
Boris Bersin, Riga, með mynd af
dansandi fólki, Oleg Loschakow,
Moskvu, Nána Meschidse, Tifils,
Jonas Schwaschas, Wilnjus. Af
myndhöggvurum Rafael Ambar-
zumjan, Moskvu, Tatjana Sokol-
owa, Moskvu, Adelaide Polog-
owa, Moskvu var r.útknalegust,
en mynd hennar minnti á stækk
að danskt postulín. Af graflistar
mönnum: Orest Wereiskij,
Moskvu, og Wiwe Tolli, Tallin.
Lýk ég svo þessu spjalii, en
skýri frá umræðum um Biennal-
inn og myndlist yíirleitt í ann-
arri grein.
Hjálpsamir tónsnillingar
Það er almenn trú, og líklega
á rökum byggð, að engin stétt
manna kunni síður að fara með
peninga en skáld og listamenn,
enda er stafróf hagfræðinnar
fjarri þeirra sjónarhól. Hins
vegar eru þessir andans frömuð-
ir víðkunnir fyrir gjafmildi
jafnvel þó þeir hefðu litla
getu til að gefa. í Kaup-
mannahöfn gerðist sú saga á
þessari öld, að eitt skáldið lán-
aði öðru spánnýjan vetrarfrakka
til þess að veðsetja hann hjá
handveðslánaranum — og gekk
sjálfur í gömlum slitnum frakka
vetri lengur en ætlað var.
Tónlistarmenn eru yfirleitt
taldir hjálpsamastir allra lista-
manna, enda er það eðlilegt, því
að list þeirra er allra lista alþjóð
legust og fegurst, allt fram á
yfirstandandi „pop- og bítla“
öld, er hugkvæmir fjárbralls-
menn tóku upp á því framleiða
glymskratta og vælusöngvara og
kalla þetta músík. (Glymskratti
er orð, sem dr. Helgi Pétursson
bjó til um grammófóna, en það
hæfir betur þeirri framleiðslu
hljóða, sem leggur mesta áherzlu
á að orga sem hæst).
Nú skal litið aftur í tímann,
til ýmsra góðra manna, sem urðu
svo heimsfrægir fyrir verk sín,
að jafnvel glymskrattinn hefur
ekki útrýmt þeim, þó vissulega
hafi hann valdið því, að verk-
um Bachs, Beethovens, Mosarts,
Brahms, Schuberts og fleiri er
ekki veitt sú athygli, sem vera
skyldi. Norski tónlistarsögufræð
ingurinn Alf Due skrifar eftir-
farandi um „hjálpsama musik-
menn“.
— Svo að segja allir tónlist-
armenn hafa einhverntíma léð
góðgerðarstarfseminni lið með
því að halda hljómleika í henn-
ar þágu. Hitt er ekki eins títt,
að tónlistarmaður hjálpi bróður
í neyð, en hins vegar segir tón-
listarsagan ýms dæmi þess, og
eru þau orðin fræg.
Þegar Ole Bull heyrði í fyrsta
sinn ungan mann, sem hét Ed-
vard Grieg leika, sagði hann:
— þú ferð til Leipzig og verður
tónlistarmaður! þessi orð hans
urðu svo þungvæg, að Alexand-
er Grieg, faðir tónskáldsins, sem
var efnamaður, kostaði námi
upp. á Edvard son sinn. Þess
má geta, að það var annað
norskt tónskáld, Johan Svend-
sen, sem opnaði Grieg dyrnar
að stærsta músikforlagi heims-
ins, Peters í Leipzig, en þetta
greiddi mikið framabraut Gri-
egs — leiðina til heimsfrægðar-
innar. Og Peters varð fljótt svo
ánægður með viðskiptin, að sagt
er að hann hafi dregið upp
flagg hvenær sem hann fékk
nýtt hefti af „Lyriske stykker"
frá Grieg.
Robert Schumann var fram-
sýnn maður og ósíngjarn. Þegar
hann heyrði miðlungs góða tón
smíð eftir PólverjEinn Fryderyk
Chopin, — tilbrigði um Reich
mir dein hand, Zerlina" — aríu
úr „Don Juan“ Mozarts — varð
hann svo hrifinn að hann sagði:
„Takið þið ofan! Þarna er snill-
ingur!“ Sömu spekina sýndi
hann er hann kynntist Johann-
esi Brahms, sem þá var ungur.
„Það er hann, sem hlaut að
koma!“ sagði hann. — Chopin
var alla æfi fremur fár gagn-
vart Schumann, en Brahms var
vinur hans til dauðadags.
Franz Liszt var einstaklega
hjálpsamur gagnvart mörgum,
en þó einkum í garð Richards
Wagners. Þegar Wagner, sem
var í góðri hljómsveitarstjóra-
stöðu í óperunni í Dresden, gerð
ist byltingasinni vorið 1848 og
varð að flýja, er byltingin var
kæfð, leitaði hann á náðir Liszts
í Weimar. Liszt útvegaði honum
falskt vegabréf til að komast til
Sviss, og gaf honum peninga. En
þetta var ekki í síðasta skiptið,
sem Wagner -— óráðdeildarsam-
ur og síngjarn — bað Liszt um
hjálp — og fékk hana.
Wagner hlýtur að hafa átt
töframátt á þá, sem voru nærri
honum. Þó hann stæli konunni
frá píanósnillingnum og hljóm-
sveitarstjóranum Hans von Biil-
ow — Cosimu Wagner — stjóm-
aði von Búlow síðar hljómleik-
um, sem haldnir voru til ágóða
fyrir bækistöðina „Wagners
Festspiellhaus í Bayreuth.
Arin eftir 1860 stjórnaði Nik-
olay Rubinstein tónlistarskólan-
um í Moskva. Þar bjó um þær
mundir afar rík, mjög músikölsk
en afar einkennileg frú, Madj-
esja von Meck. Meðal nemenda
Rubinsteins var ungur piltur,
sem hann hafði trú á — Peter
Tsjaikovskij. Hann var bláfá-
tækur. Einhvern tíma lék Rubin-
stein tónsmíð eftir hann fyrir
frú von Meck. Hún varð svo
hrifin að hún afréð að hjálpa
þessum pilti. Hún lét hEinn gera
umritanir fyrir píanó af ýmsum
tónsmíðum, síðan veitti hún
honum styrk, sem fór hækkandi
ár frá ári, til þess að fullkomna
sköpunargáfu hans. En eitt skil-
yrði setti hún fyrir styrknum:
að þau mætti aldrei sjást — hún
og þessi Peter Tsj ....
Jóhannes Brahms, þessi bjarti
og sterki persónuleiki, varð að
berjast lengi unz nýju tónarnir,
sem voru í för með honum,
féllu í náð listdómaranna og al-
mennings. En í dag hejrrast oft
fjórar symfóníur hans. tveir
píanókonsertar og fiðlukonsert,
auk allra laganna. Hsmn varð
efnaður maður áður en ævi lauk.
En hann gerði ekki mikið úr
peningunum. Hann studdi fjöl-
skyldu sína í HEimborg, en með
skemmtilegum hætti. Þegar fað-
ir hans, sem lék á kontrabassa,
og er frægur fyrir setninguna:
„Hreinn kontrabassatónn er ein-
ber tilviljun", hafði fengið tón-
smíð eftir Hándel- §enda frá
syni sínum fylgdi þetta bréf
með: „Athugaðu þetta vel, þú
hefur gagn af því: En innan í
Hándel-verkið hafði Brahms
lagt stóran peningaseðil. — En
það voru fleiri, sem nutu hjálp-
semi Johs. Brahms. Maður er
nefndur Anton Dvorak, sem kall
aður var „heimsins mesti musi-
kant“. Hann var bláfátækur í þá
daga. Brahms vildi koma honum
til Wien, því að þær væri meiri
framtíð. En Dvorak hafnaði því
vegna þess að börnin hans töl-
uðu tékknesku en ekki þýzku.
Brahms sagði: „Það sem ég á,
stendur þér til boða!“ Því tilboði
hafnaði Dvorak líka. En með því
að greiða götu Dvorafc til riótna
forlagsins Simrock, hjálpaði
Brahms honum betur en mikið
fé hefði gert. Það var Simrock,
sem hvatti Dvorak til þess að
nótufesta „Slavneska dansa“, sem
í dag keppa við „Ungversku
dansana“ hans Brahms. Simrock
borgaði nálúsarlega þá fyrstu, en
þóknunin hækkaði og DvorEik
varð vel fjáður, áður en lauk.
Og frægur.
Einu sinni fékk Brahms þökk,
sem hann sízt af öllu átti von
koma úr Englandsför og hEifði
á. Vinur hans, fiðluleikarinn
frægi, Joseph Joachim, var að
meðferðis gjöf til Brahms. Rík-
ur Englendingur og aðdáandi
Brahms, hafði ánafnað honum
þúsund pund. Þeir höfðu aldrei
sézt, Brahms og gefandinn. —
Þetta var velkomin hjálp! sagði
Brahms. Nú get ég gefið þetta
einhverri stöfnun sem þarf á
þessu að halda!
— Kringum árið 1880 bjó í
Wien tónlistarkona, sem hét
Maria Theresia von Psiradies.
Hún hét í höfuðið á meykeis-
aranum í Wien, sem hafði ver-
ið skírnarvottur að henni. Þeg-
Eir MEtria Theresia hin yngri var
fimm ára, varð hún blind. Fað-
ir hennar, háttsettur embættis-
AUGLYSIN6AR
SÍIVII 22.4*80
maður, sá henni fyrir beztu tón-
listEirkennslu sem völ var á. Hún
samdi tónsmíðar, sem eru í gildj
enn í dag, t.d. „Sicilienne“ og
hún hélt tónleika í mörgum lönd
um, sem snillingur, bæði á fiðlu
og slaghörpu. Árið 1784 var hún
í hljómleikaferð og lék fyrir
hirðina í París London, Brússel,
Hannover og Berlín. Tekjurnar
af þessum hljómleikum gaf hún
til fyrstu blindrastofnunarinnar
í veröldinni, sem stofnuð var í
París af Valentin Hauy.
Giuseppi Verdi, konungur .
allra óperuhöfunda, veit af fá-
tæku bergi brotinn, eins og
margir afreks-listamenn. Hann
háði hsirða baráttu um ára skeið,
en lifði það að vinna hvern sig-
urinn eftir annan og vsirð for-
ríkur maður áður en lauk. En
í sigurgleðinni gleymdi hsmn
aldrei þeim, sem höfðu stutt
hann.Hann stofnaði í Milano
„Heimili verðugra, gamalla tón-
listarmanna". Og þegar hann
var á gamals aldri ^purður, hver
væri sú bezta „opera“ (verk)
sem hann hefði samið, þá svaraði
hann: „Heimili .... gamalla
listamanna."
BiLAKAUP^
Vel með farnir bílar til sölu 1
og sýnis í bílageymslu okkar
að Laugavegi 105. Tækifæri
til að gera góð bílakaup.. —
Hagstæð greiðslukjör. —
Bílaskipti koma til greina.
Taunus 12 M, árg. 1964.
Moskwitoh, árg. ’63.
Cadilac, árg. ’56.
Buick Special, árg. ’56.
Mercedes Benz 190, nýinn-
fluttur, árg. ’63.
Willy’s Wagoneer, árg. ’63
Chevrolet Bel Air, árg. ’65.
Volvo Buett station, árg.
’63.
Comet sjálfskiptur, árg. ’63,
’64.
Hillmann Imp, Éirg. ’65.
Volkswagen sendibíll með
hliðargluggum, árg. ’62.
Ford F 500 vörubifreið,
árg. ’59.
Cortina, árg. ’65, ’66.
Fiat 1800, árg. ’59.
Falcon, einfcabíll, árg. ’64.
Mercedes Benz 220 S
Iárg. ’60.
Taunus 20 M, árg. ’65.
Tökum góða bíla í umboðssölul
Höfum rúmgott sýningarsvæði [
innanhúss.,
UMBOÐIÐ
SVEINN EGILSS0N H.F.
LAUGAVEG 105 SÍMI 22466
BINDINDISMÓTIÐ
í GALTALÆKJARSKÓGI
um verzlunarmannahelgina-
Fjölbreytt dagskrá.
Góð skemmtiatriði.
íþróttakeppni — Leikir.
Rió-tríóið — Alli Rúts — Gunnar og Bessi.
DAIMSAÐ í STÓRU TJALDI
Forsala sætaferða í Góðtemplara-
húsunum í Reykjavík og Hafnarfirði
í dag og næstu daga kl. 5—7.
MÓTSNEFND.
PÓNIK og EINAR ásamt ERNUM úr Hvera-
gerði leika fyrir dansi, bæði kvöldin.