Morgunblaðið - 05.09.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPT. 1967
17
Mikill fnrartálmi brúaður
— Framkvæmdin kostaði 20 milljónir
— Ræða Ingólfs Jónssonar við vígslu Jökulsár-
brúar á Breiðamerkursandi
Ingólfur Jónsson ráffherra flytuir vígsluræffu sána viff Jökulsá.
Heiðruðu Skaftfellingar og
aðrir áheyrendur.
VÖTNIN hafa lengi verið farar-
tálmi í mörgum héruðum lands-
ins. Ekkert byggðarlag hefir
verið jafn illa sett hvað þetta
snertir, eins og Skaftafellssýsl-
ur. Skaftfellingar hafa verið
landsþekktir fyrir dugnað og
harðfengi í baráttunni við hin
straumiþungu og erfiðu vötn.
Góðir vatnamenn og vatnahest-
ar eru orð, sem oft voru notuð
áður fyrr, meðan vötnin voru
óbrúuð. í>að þurfti útsjónarsemi
og þrek manns og hests, að
brjótast áfram yfir vötnin.
Tímarnir hafa breyzt, fflestar
ár hafa nú verið brúaðar og
byggðalög og landshlutar tengd-
ir saman.
Miklar brúarframkvæmdir
Um Suðurland, frá Lónsheiði
til Borgarfjarðar renna margar
ár, straumþungar og vatnsmikl-
ar. Það var fögnuður þegar
ÖMusá var brúuð, litlu fyrir
aldamótin. En sú brú var hin
fyrsta, sem gerð var hér sunn-
anlands, og ein af fyrstu brum
á landinu. Síðan hefir verið
sókn í þessum málum, Þjórsár-
brúin kom litlu seinna, Sogs-
brúin rétt eftir aildamótin og
Rangárbrúin, ytri, 1912.
Eftir það komu brýr á ýmsar
ár hér syðra og annars staðar
á landinu, þótt oft væru löng
hlé á milli.
A.-Skaftfellingar fengu sína
fyrstu stór-brú árið 1952. M var
Jökulsá í Lóni brúuð. Er hún
mikið mannvirki, og hefði kost-
að á núverandi verðlagi rúm-
lega 9 millj. kr. 1954 er Skafta-
fellsá brúuð. Er það lítil brú,
en að henni varð eigi að síður
mikill samgöngubót. 1958 er
Hólmsá á Mýrum brúuð og var
mikið gagn að henni, þótt hún
teljist ekki til stórbrúa. 1961 er
Hoffellsá í NesjUm og Horna-
fjarðarfljót brúað. Þar er um
mikil mannvirki að ræða eins
og kunnugt er, og fjölmenntu
Skaftfellingar, líkt og þeir gera
í dag, við vígslu brúarinnar á
Hornafjarðarfljóti.
Við það tækifæri var ánægju-
legt að heimsækja A.-Skaftfell-
inga eins og ávallt fyrr og síð-
ar. Gleði A.-Skaftfellinga yfir
þessu stærsta mannvirki sem
gert hafði verið í sýslunni, var
einlæg og vonir þeirra um
áframhaldandi brúargerðir í
héraðinu höfðu glæðst við til-
komu þessa mannvirkis. Það
voru margir sem sögðu
þennan dag; það er mikið ógert,
það eru enn margar ár óbrúað-
ar hér í sýslunni. Og þeir töldu
árnar upp; Fjallsá í öræfum,
en hún var brúuð 1962 og er sú
brú rnikið mannvirki; Steina-
vötn í Suðursveit, sem gerðu
mikinn usla, en þar þurfti að
gera fyrirhleðslu ásamt brúar-
gerðinni. Því verki var lokið
1964, og vonir A.-Skaftfellinga
urðu enn bjartari um að hug-
sjónir mættu rætast um, að allar
ár í héraðinu yrðu brúaðar inn-
an lítils tíma. Jökulsá á Breiða-
merkursandi var alltaf álitin
erfiðust og af mörgum talin
óvinnandi. Talið var, að brú á
þessa á, myndi kosta geysiháa
upphæð, og að erfitt yrði að
ganga frá henni þannig, að hún
gæti örugglega staðið af sér
jaka og strauma í mestu vatna-
vöxtum.
Mikiff mannvirki
Brúin er nú fullgerð, eins og
sjá má. Traust steinsteypa og
stál er hér samansett af verk-
fræðilegri tækni og þekkingu.
Allir vona, að brúin sé
það traust, að hún megi standa
um langa framtíð. SkaftfeHling-
ar og aðrir, sem yfir ána þurfa
að komast, þurfa ekki að tefjast
lengur við þessa á, sem hefir
verið, síðan landið byggðist,
mikill faratálmi. Þessi brú hefir
kostað rúmlega 20 millj. kr., og
er mjög til hennar vandað að
öllu leyti.
Vegamálastjóra, verkfræð-
ingum vegagerðarinnar, verk-
stjóra við brúargerðina og verka
mönnum öllum, sem unnið hafa
að brúargerðinni vil ég hérmeð
þakka ágæta vinnu og góða
frammistöðu við þetta verk.
Skaftfellingar og landsmenn
allir fagna þessari brú, sem er
einn þáttur í uppbyggingu og
framfarabanáttu þjóðarinnar.
Þessi brú, tengir saman hérað,
sem hefir verið sundurskorið af
stórfljótum, sem hafa gert sam-
skipti manna erfið um aldarað-
ir. Brýrnar á vötnum landsins
tengja þjóðina saman, gera sam-
skipti manna auðveldari og lífs-
banáttuna léttari.
A.-Skaftfellingar munu í dag,
eins og við vígslu brúar á Horna
fjarðarfljóti, telja upp þær ár,
sem enn eru óbrúaðar í sýslunm.
en nú eru þær ekki margar og
því síður stórar.
Fellsá í Suðursveit og Hrútá
í Öræfum verða brúaðar á næsta
ári. Áætlaður kostnaður þessara
brúa beggja er 6 millj. kr. Þá
eru eftir tvær ár, sem ég vil
miklu heldur kalla læki, því
þær eru litlar, það er Hólá og
Stigá í Öræfum.
Ræktunarland tvöfaldast
A.-Skafttfellingar sjá því, að
sú þróun sem virtist fyrir fáum
árum svo fjarri því að rætast;
verður nú að veruleika. Það er
eðlilegt að A.-Skatfttfellingar
fjölmenni hér í dag til mann-
fagnaðar. Það er ánægjulegt að
hafa tækifæri til að samgleðjast
með því fólki sem ætíð hefur
barizt hinni góðu baráttu til
þess að bæta landið og vinna
bug, hverju sinni, á þeim erfið-
leikum, sem að steðjuðu.
Sú þjóð, sem byggir þetta
land, hetfir sigrað og séð hug-
sjónir rætast, vegna þess að hún
hafði þrautseigju og úthald,
sem dugði til að vinna bug á
ertfiðleikunum.
Hér í A.-Skaftafellssýslu hafa
jöklarnir, vötnin og sandarnir
verið ógnvaldur og gert búsetu
í héraðinu að ýmsu leyti mjög
ertfiða.
En héraðsbúar hafa ávallt
ótrauðir gert byggðinni til
góða, eftir því sem föng voru
á. Ræktun var lengi viil erfið
vegna vatna og sa.nda, en fyrir
5 — 6 árum síðan byrjuðu hér-
aðsbúar að rækta sandinn og
hafa síðan 1962 fengið 700 ha
af ræktuðum sandi. Með
sandræktinni og annarri ræktun
í héraðinu er talið, að ræktun-
arlandið hafi tvöfaldast á 5 — 6
ára tímabili. Það efast áreiðan-
lega enginn um að A.-Skaftfell-
ingar eru framfaramenn og með
vaxandi trú á möguleika lands-
ins til þess að veita fjölgandi
þjóð góð lífskjör.
Samgöngurnar hatfa verið
erfiðar á fslandi. fslenzki hest-
urinn var í meira en 1000 ár
þarfasti þjónninn. Síðan að veg-
irnir voru lagðar og árnar brú-
aðar, hatfa vélknúin farartæki
leyst hestinn af hólmi, og þrátt
fyrir vega og brúargerðir munu
fslendingar niota vegi loftsins
allra þjóða mest. Þannig hafa
fjarlægðir milli héraða og lands
hluta sem áður ollu einangrun,
orðið litlar.
65 milljónir í brúargerff
í A-Skaftatfellssýslu
Á árinu 1967 eru margar brýr
byggðar, þar af 5 stórbrýr, tæpir
500 m. að lengd, auk þess 8 brýr
yfir 10 m. langar, og 23 smá-
brýr. Lengd brúa sem byggðar
eru á þessu ári, eru um 800 m.
Brýr, sem gerðar hafa verið í
A.-Skaftafellssýslu síðan 1952,
eru 1.029 m. að lengd, og kosta
með núveranidi verðlagi 65 millj.
kr.
Þegar A.-Skaftfellingar og
aðrir landsmenn, sem fylgjast
með framkvæmdum hér í sýsf-
unni sjá hvað hér hefur áður
verið framkvæmt, munu menn
spyrja, hvað enn sé eftir til þess
að komast landileiðina úr Öræf-
um í vegasamband við V. Skafta
féllssýslu.
Margir telja víst, að komið
verði á vegasambandi úr V.-
Skaftatfellssýslu yfir Skeiðará
og austur. Það er mikið ógert
áður en slíkt samband kemst á.
Vegalengd yfir Skeiðaránsand er
um 30 kim. Þrjú stór vatnakerfi
eru á sandinum, Núpsvötn og
Súla vestast, Sandgxgjukvísl
nokkru austar og Skeiðará og
Morssá austast. Vandkvæðin við
þessi vatnsföll stafa atf því, að
í þau koma geysileg jökulhlaup.
Mest eru hlaupin í Skeiðará, en
þau knma úr Grímsvötnum. í
Súlu koma einnig mjög stór
hlaup úr Grænalóni, hið síðasta
haustið 1965.
Hringvegur um landiff
f sambandi við hlaupið 1965
fóru fram fyrstu mælingar og
undirbúningsathuganir á Skeið-
arársandi. Miðað við aðstæður
eins og þær voru í hlaupinu
1965, telja verkfræðingar
að brúargerð á Skeiðarár-
sandi sé tæknilega framkvæm-
anleg.
Áður en slíkt er fastráðið
þarf að framkvæma mikið und-
irbúningsstartf, rannsóknir og
tilraunir. Það er augljóst, að
hér er um mjög bostnaðarsam-
ar framkvæmdir að ræða. Það
væri mikill ávinningur ef tak-
ast mætti innan langs tíma að
ráðast í þessar framkvæmdir
Landleiðin milli Hornafjarðar og
Reykjavíkur sunnan jökla mun
vera um 500 km, en þegar farið
er norðurfyrir, er vegalengdin
nærri 1000 km.
Allir landsmenn myndu nota
hringveginn um landið og njóta
þannig náttúrufegurðar um leið
og tæki færið fæst til þess að
kynnast landinu.
f augum A.-Skaftfellinga var
það fjarlægur draumur fyrir fá-
um árum, að allar ár í sýslunni
yrðu brúaðar.
Nú, þegar sá draumur er orð-
inn að veruleika, munu A.-
Skaftfellingar og margir fleiri
telja að brúargerð á þau vötn,
sem eftir eru á hringleiðinni
komist í framkvæmd áður en
mörg ár líða. Um það skal ekki
fullyrt hér, hversu langur tími
líður þar til þessi vötn verða
brúuð. En sjálfsagt munu allir
sammála um, að gera fullnað-
arrannsóknir til undirbúnings
því verki og hrinda því í fram-
kvæmd þegar fært þykir.
Alhliffa framfarasókn
Þjóðin hefir unnið marga
sigra í framkvæmdum og upp-
byggingu landsins. Eyðingaröfl-
in hafa lengi herjað á landið,
graslendi og skógar létu undan
síga. í seinni tíð hefir þjóðin
hafið sókn í ræktun, gróður-
vernd og uppgræðslu. Þeirri
sókn verður að halda átfram.
Með því verður landið gert
betra til búsetu, og eyðing gróð-
urlendis hindruð.
í samgöngumálum hafa orðið
stórstígar framfarir. Fámenn
þjóð í strjálbýlu landi hefir
gert akfæra vegi um byggðirnar
og byggt upp flugflota, sem
heldur uppi stöðugum ferðum
milli margra staða í landinu og
landa í millli.
Þjóðin hetfur eignazt atvinnu-
tæki í samræmi við nútíma
tækni og aukin afköst. Atvinnu-
vegina þarf að etfla og atvinnu-
lífið að verða fjölbreyttara til
þess að tryggja stöðuga atvinnu
fyrir þjóðina,
fslendiingar hafa oft fengið
orð fyrir að vera sundurþykkir
og deilugjarnir. Eigi að síður
hafa þær stundir otft komið, sem
betur fer, að þjóðin hefir sam-
einazt um ýmis málefni og hrint
þeim í framkvæmd.
Brýrnar, sem byggðar eru á
stórtfljótum verða til þess að
auka kynni manna og sam-
skipti. Slík samskipti og kynni
Stavanger, 4. sept. (NTB)
N O R S K A flutningaskipið
„Dux“ frá Ósló sökk snemrna á
sunnudagsmorgun á leiðinni tfrá
Bergen til Ósló. Óttazt er aff 14
af áhöfninni hafi farizt með
skipinu.
Dux var aff flytja áburff til
Ósló, og er talið aff farmurinn
hafi runnið til í lestum skipsins
og skipinu hvolft. Hefur skipiff
áffur veriff í nauðum statt, en
þaff var fyrir rúmu ári. Skipiff
var þá á leiff til Reykjavíkur
meff sementsfarm. Fyrir sunnan
ísland hreppti þaff hvassviffri, og
kastaffist farmurinn til í lestun-
um. Skipinu tókst þó aff komast
hjálparlaust til Reykjavíkur tólf
dögum á eftir áætlun.
Að þessu sinni voru á skipinu
sextán manrxa álhöfn og eigin-
kona skipstjórans. Björguðust
sikipsbjórinn, kona hams og fyrsti
stýrimaður. Skipstjórinn, Odd
Jdhnsen, segir að hann og fyrrsti
stýrimaður hafi staðið á stjóm-
palli þegar skipið lagðist skyndi-
lega á hliðina og tók að sökkvai.
Telur skipstjórinn að farmurinn
Wjóti að hafa runnið til í lest-
unum, en skipið sökk á um
tveimur mínútum.
Eftir að skipið lagðist á hlið-
ina kveðst skipstjóri hiafa séð og
verða til þess að auka skilning
stétta í milli.
Þannig getur þjóðin byggt
brú, sem gegnir ekki síður mik-
ilvægu hlutverki en brýrnar á
stórtfljótum landsins, brú skiln-
ings og samstarfsvilja, brú vin-
áttu og einingar, sem sameinar
okkar litlu þjóð til startfs og bar-
áttu fyrir átframhaldandi upp-
byggingu og bættum kjörum
þjóðinni til handa.
Megi sú gifta fylgja þjóðinni,
að hún haldi áfram að byggja
brýr og ráðast í stórframkvæmd-
ir til heilla og farsældar í nútíð
og framtíð.
Brúin á Jökulsá á Bneiða-
merkursandi er hér með opnuð
til umferðar fyrir alla þá, sem
yfir þetta vatnstfall þurfa að
fara, megi þessi brú standa
stöðug og traust um aldir.
talað við nokkra af álhöfninni,
og hialdur að flestir þeirra haifii
komizt upp á þilfar áður en skip
ið sökk. Gum Jb j örguna rbátu r
var á þilfari, en bann rak finá
sökkvandi skipinu áður en
nökknum tókst að komast í
hann.
Það var hrað-tferja frá skipa-
félagi í Stavanger, sem bjangiaði
skipstjónalhjónunum og fynsta
stýrimanni rúmium fjórum
klufckustundum eftir að Dux
isökk. Eitt þeirna filaut í bjöngun-
arbelti, hin tvö héldu sér í brak
úr björgunarbáti. Víðtæk leit
var hatfin strax og vitað var um
slysið, en hún hefur engan áir-
angur borið. Sex lik hafia fiund-
izt, og er óttazt að þeir átta, sem
siaknað er, hafi allir farizt.
Dux var 1.900 tonn og smiðað
í Billbaio. Sagt er að heppnin hiatfli
aldrei verið með skipinu, því
strax í fyrstu ferð þess í ágúst
1963 varð það fyrir vélarbikwi
og þurfti að fara í viðgerð í
Bergen. í ágúst í fyrra viar það
svo hætt komið á leið til fslands
með sementstfarm frá Póllandi,
eins og fyrr segir, og féfck á sig
rnikinn halla. Komst það loks U1
Reykjiavíkur hinn 26. ágúst, þá
tólf dögum á eftir áætlun.
Farmurinn
velti skipinu
— óttast að 14 hafi farizt með
„Dux“ frá Osló, sem var í nauð-
um statt við ísland fyrir ári