Morgunblaðið - 16.09.1967, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. SEPT. 1967
17
Efasemdir um aðgerðir
Bandaríkjamanna í Vietnam
og óánægja með seinagang stríðsins
— einkenna afstöðu almennings í Banda-
ríkjunum til styrjaldarinnar í Vietnam
ÓHÆTT er að fullyrða, að
ekkert mál er jafnmikið
rætt manna á meðal í Banda
ríkjumum, í blöðum, útvarpi
og sjónvarpi og styrjöldin
í Víetnam. Stöðugar umræð
ur fara fram um allar hlið-
ar Víetnamdeilunnar og víst
er, að ekki er hægt að leyna
fyrir bandarískum almenn-
ingi neinu því, sem gerist
í Víetnam. Þessar umræð-
ur eru glöggt merki þess,
hve opið og frjálst hið
bandaríska þjóðfélag er. Ég
tel mig geta fullyrt, að um-
ræður á borð við þær, sem
fram fara í Bandaríkjun-
um um Víetnam mundu
ekki geta orðið hér á landi,
hversu alvarlegt vandamál,
sem við væri að stríða. Okk
ar fámenna þjóðfélag er of
lokað, þrúgað af fordómum
og einstrengingslegum skoð
unum til þess að það gæti
orðið — að öðru óbreyttu.
Þegar ég kom til Bandaríkj-
anna í byrjun júlí var ég þeirr-
ar skoðunar, að meirihluti
bandarísku þjóðarinnar væri
fylgjandi stefnu Johnsons for-
seta í Víetnam. Eftir nokkurra
vikna ferð um fjölmörg ríki
Bandaríkjanna, samtöl við fólk
úr ýmsum stéttum, stjórnmála-
menn, embættismenn, blaða-
menn og hinn almenna borg-
ara, unga sem gamla, var
óhjákvæmilegt að komast að
þeirri niðurstöðu, að mikil og
vaxandi andstaða er gegn
stefnu forsetans í Víetnam. f
sex vikna ferð kringum landið
hitti ég aðeins einn mann —
lögfræðing í San Fransisco —
sem taldi sig fylgjandi stefnu
Johnsons í Víetnam. Efasemdir
um réttmæti þess, að banda-
rískur her sé í Víetnam og
óánægja yfir seinagangi styrj-
aldarinnar einkenna afstöðu
bandarísks almennings til
Víetnam. Bandaríkjamenn eiga
erfitt með að skilja hvers
vegna styrjöldin dregst svo á
langin, hvers vegna mesta her-
veldi 'heims getur ekki unnið
skjótan sigur í þessu fjarlæga
Asíulandi.
Sprengjuárásirnar á Norður-
Víetnam.
Það sem mest er um deilt í
sambandi við styrjöldina í
Víetnam eru sprengjuárásirnar
á Norður-Víetnam. Menn eru
ekki sammála um gildi þeirra.
Þeir, sem þeim eru fylgjandi
halda því fram, að sprengju-
árásirnar hafi dregið mjög úr
flutningi herafila og hergagna
til Suður-Víetnam og jafn-
framt, að gífurlegur fjöldi
fólks, sem annars yrði sendur
til vígvallanna í suðri sé bund-
inn við viðgerðir á vegum,
brúm og öðrurn mannvirkjum,
sem eyðileggjast í sprengju-
árásunum. Þeir, sem berjast
gegn sprengjuárásunum segja,
að þær séu alvarlegur þrösk-
uldur í vegi fyrir friðarsamn-
ingum við Norður-Víetnam.
f utanríkisráðuneytmu í
Washington D.C. hitti ég að
máli starfsmann í svonefndri
„Vietnam Working Group“,
þeirri deild utanríkisráðuneyt-
isins, sem starfar að málum
Víetnam. Ég spurði þennan
starfsmann þeirrar spurningar,
hvernig á því stæði eftir
tveggja ára stöðugar sprengju-
árásir, að svo virtist, sem ekki
hefði dregið úr getu Norður-
Víetnam til þess að senda
mannafla og hergögn suður á
bóginn, ekki sízt þegar haft
væri í huga, að sprengju-
magnið væri orðið jafnmikið
og varpað var á Þýzkaland í
heimsstyrjöldinni síðari.
Þessi maður sagði, að í fyrsta
lagi væri ekki hægt að bera
sprengjumagnið saman við
það, sem varpað var á Þýzka-
land vegna þess, að skotmörk-
in væru önnur. í heimsstyrjöld-
inni síðari hefði sprengjum
verið varpað á borgir en í
Norður-Víetnam væru skot-
mörkin einungis hernaðarlega
mikilvægir staðir, svo sem veg-
ir og brýr og önnur mann-
virki, sem hefðu hernaðarlega
þýðingu. Ennfremur væri á
það að líta, að sama brúin væri
t.d. sprengd upp aftur og aftur,
þar sem við hana væri gert á
milli. í öðru lagi sagði hann
augljóst, að sprengjuárásirnar
hefðu takmarkað mjög herafla-
og hergagnafilutninga til Suð-
ur-Víetnam og benti á, að þeg-
ar hlé hefði orðið á loftárás-
um Bandaríkjamanna hefðu
þessir flutningar stóraukizt. í
Washington D.C. ræddi ég einn-
ig við ungan þingmann í full-
trúadeildinni, Thomas Foley,
sem er demókrati frá Washing-
tonríki, og aðstoðarmann hans.
Þeir sögðu mér, að Robert Mac-
Namara, varnarmálaráðherra,
væri eini maðurinn sem kæmi í
veg fyrir enn öflugri lofthernað
í Norður-Víetnam. Ég bar þessi
ummæli undir stjórnmálarit-
stjóra St. Louis Post Dispatch
í St. Louis, Missouri (sem er
eitt virtasta blað þar í landi),
og sagði hann, að þessar upp-
lýsingar væru hinar sömu og
blað hans hefði fengið frá
Was'hington D.C. Þetta var svo
enn staðfest síðustu dagana í
ágústmánuði, þegar bæði Mac-
Lyndon Johnson, Bandaríkja-
forseti: pólítískir erfiðleikar
lieima fyrir vegna styrjaldar-
innar í Vietnam.
Namara og ýmsir æðstu hers-
höfðingjar Bandaríkjanna
komu fram fyrir hermálanefnd
öldungadeildarinnar. í vitnis-
burði þeirra frammi fyrir
nefnd þessari kom fram greini
legur skoðanamunur. Mac-
Namara lét í ljós þá skoðun, að
loftárásirnar á Norður-Víet-
nam mundu ekki geta bundið
endi á styrjöldina en hers-
höfðingjarnir leituðust greini-
lega við að skapa aukinn
þrýsting á forsetann, svo að
hann veitti heimild til enn
aukinna sprengjuárása.
Það var mat fjölmargra
blaða í Bandaríkjunum, að
forsetinn ihefði gefið fyrir-
mæli um hinar auknu loftárás-
ir nær landamærum Kína,
vegna mjög aukins þrýstings
frá ýmsum áhrifamiklum
þingmönnum, bæði úr flokki
demókrata og repúblikana. í
hópi þeirra var Gerald Ford,
leiðtogi repúblikana í Fuilltrúa-
deildinni, sem hóf mikla sókn
fyrir auknum loftárásum með
því að segja, að hann gæti
ek'ki fallizt á fjölgun banda-
rískra hermanna í Suður-Víet-
nam um 45.000 meðan hernað-
arlega mikilvæg sk'otmörk í
Norður-Víetnam væru látin í
friði.
Bandarískur flugmaður, sem
síðari hluta sumars kom heim
frá Vietnam eftir að hafa flog-
ið árásarferðir til Norður-Víet-
na.m um eins árs skeið, gaf dá-
lítið aðra mynd af loftárásun-
um. Hann sagði, að ein brú
hefði verið sprengd í loft upp
fjórtán sinnum í einum mán-
uði en jafnan byggð aftur.
Hann sagði ennfremur, að
Norður-Víetnamar væru orðnir
sérfræðingar í að endurbyggja
brýr, vegi og önnur mannvirki,
sem Bandaríkjamenn vörpuðu
sprengjum á. Þessi fiyrrv. flug-
maður sagði, að mikil sam-
keppni væri milli einstakra
filugsveita og flugvélamóður-
skipa um hve margar árásar-
ferðir væru farnar yfir Norður-
Vietnam og hve miklu sprengju
magni væri varpað. Þessi sam-
keppni hefði þær afleiðingar
m.a., að flugvélar væru send-
ar í árásarferðir, jafnvel þótt
veður væri slfkt, að ekki væri
hægt að varpa sprengjunum og
væri þeim þá vairpað í sjóinn í
bakaleiðinni.
Tvö meginsjónarmið
Eins og fram kemur í upp-
hafi þessarar greinar er mikil
andstaða í Bandaríkjunum
gegn stefnu Johnsons forseta í
Víetnam. Það þýðir þó ekki, að
meiri hluti Bandaríkjamanna
sé þeirrar skoðunar, að Banda-
ríkjamönnum beri að kalla her-
sveitir sínar heim og hirða ekk-
ert um það, sem á eftir mundi
koma.
Ég ræddi við þrjá öldungar-
deildarþingmenn, einn úr hópi
demókrata og tvo úr" hópi
repúblikana. Eugene McCarthy,
öldungardeildarþingmaður frá
Minnesota sagði aðspurður, að
hann teldi átökin í Víetnam
ekki áframhald þeirra átaka,
sem urðu í Evrópu að heims-
styrjöldinni síðari lokinni og
leiddu m.a. til stofnunar Atl-
antshafsbandalagsins. Hann
virtist vera þeirrar skoðunar,
að Bandaríkjamönnum bæri
smátt og smátt að draga úr
hernaðaraðgerðum sínum í
Víetnam, og opna þannig leið-
ina til samninga við Norður-
Víetnam. Karl Mundt, öldunga-
deildarmaður frá South Da-
kota, var annarrar skoðunar.
Robert, MacNamara, varnar-
málaráðherra Bandarikjanna
beitir sér gegn enn öflugri Ioft
árásum á N-Víetnam.
Hann kvaðst líta á átökin í
Vietnam, sem lið í útþenslu-
stefnu alheimskommúnismans
og að Bandaríkin ættu að auka
hernaðaraðgerðir sínar í Viet-
nam, beita hernaðar.mætti
sínum til þess að ljúka styrj-
öldinni á sem skjótastan hátt.
Flokksbróðir hans, Frank
Carlson, öldungadeildarþing-
maður frá Kansas, sem var ný-
kominn fná S-Víetnam var sömu
skoðunar en bætti því við, að
hann teldi, að hershöfðingjarn-
ir ættu að hafa frjálsar hendur
um rekstur stríðsins. Hann
sagði, að stjórnmálamenn ættu
ekki að stjórna styrjaldar-
rekstri heldur þeir menn sem
til þess hefðu lært, hershöfð-
ingjarnir.
Þessi tvö meginsjónarmið
komu greinilega fram í við-
tölum við hinn almenna borg-
ara víða um Bandaríkin. Fóik
skiptist yfirleitt í tvennt í af-
stöðu sinni til Víetnam. Afstaða
þess virtist hvorki fara eftir
landsh'lutum, aldri né því
hvort það studdi demókrata eða
repúblikana. Annar hópurinn
segir, að Bandaríkjamenn eigi
að fara frá Víetnam, það hafi
verið mistök að blanda sér í
deilurnar þar í upphafi, og þau
mistök séu nú orðin Banda-
ríkjunum dýr. Nokkur 'blæ-
munur var á skoðunum þessa
hóps um það, hvort Bandarík-
in ættu þegar í stað að hverfa
frá Víetnam og láta sig engu
skipta hvað þar gerðist eða
hvort þeir ættu smátt og smátt
að draga sig til baka og skilja
sómasamlega við. I þessum
hópi máttá finna bæði frjáls-
lynda demó'krata og hægri-
sinnaða repúblikana. Afstöðu
hins hópsins verður bezt lýst
með þeasari setningu, sem ég
heyrði aftur og aftur: >rLet’s
get in and get it over with“.
í þessum orðum felst sú af-
staða, að Bandaríkin beiti ekki
nægilega þeim hernaðarmætti,
sem þau hafa yfiir að ráða, í
Víetnam og jafnframt óánægja
og óþolinmæði vegna seina-
gangs styrjaldarinnar. Yfirleitt
taldi þessi hópur ekki, að
Bandaríkin ættu að beita
kjarnorkuvopnum í Víetnam.
Slík sjónarmið heyrðu til al-
gjörra undantekninga. Áber-
andi var, að foreldrar, sem eiga
syni á þeim aldri að taka má þá
í herinn, voru mjög andvígir
stefnu forsetans í Víetnam. Það
var ennfremur talið sjálfsagt,
að ungir menn á þessum aldri
reyndu að komast hjá her-
skyldu en t.d. stúdentar við
háskóla, sem náð 'hafa tiltekn-
um námsárangri eru undan-
þegnir herskyldu.
Johnson I vanda
Heildarmyndin, sem ég fékk
í viðtölum við fiólk víðs vegar
um Bandaríkin var því sú, að
stefna Johnsons, forseta, nyti
takmarkaðs stuðnings í land-
inu. S'ú millileið, sem hann hef-
ur valið fullnægir engann veg-
inn kröfum þeirra, sem telja
að ekki sé nóg að gert og alls
ekki hinna, sem engin afskipti
vilja hafa af málum Víetnam.
Forsetinn á þannig við að etja
bæði efasemdir um réttmæti
aðgerða Bandaríkjanna í Víet-
nam og óánægju með það hve
hernaðarátökin dragast á lang-
inn. Jafnframt liggur hann
undir þungum árásum frá
áhrifamiklum stjórnmálamönn-
um úr báðum flokkum, sem
krefjast aukinna aðgerða og
manna á borð við Robert
Kennédy, sem telja að Banda-
ríkjamenn hafi þegar gengið of
langt í Víetnam. f þéssu til-
viki virðist hinn gullni meðal-
vegur ekki til.
Það eykur enn hinn pólitíska
vanda forsetans heima fyrir,
að styrjaldaraðgerðir í Víet-
nam kosta nú orðið mikið fé.
Talið er, að þær muni á þessu
ári kosta milli 22 og 28 milljarða
dollara. Þessi mikli kostnaður
hefur þegar haft þau áhrif, að
dregið hefur verið úr fjárfram-
lögum til ýmissa mála heima
fyrir, sem forsetinn hefur bar-
izt fyrir og jafnframt hefur
hann orðið að fara fram á \úð
þingið, að skattar verði hækk-
aðir um 10%. Allt þetta veldur
óánægju heima fyrir og magn-
ar andstöðuna gegn stefnu
Johnsons í Víetnam. Það er
almenn skoðun í Bandaríkjun-
um, að verði ástandið í Víet-
nam óbreytt að ári liðnu og
kynþáttaóeirðir verði á ný í
stóriborgum Bandaríkjanna á
næsta sumri, sé forsetinn í al-
varlegri hættu í kosningunum,
sem fram eiga að fara í nóv.
1968. Á það er hins vegar bent,
að Bandaríkin hafi aldrei skipt
um forseta í miðri styrjöld, og
að Johnson muni vafalaust
minna kjósendur á þá stað-
reynd.
Lokaorð
Afstaða almennings í Banda-
ríkjunum til Víetnam kom mér
á óvart og það kom mér einnig
óþægilega á óvart hverjir
stjórnmálamenn í Bandaríkj-
unum eru hlynntir auknum
hernaðaraðgerðum og hverjir
vilja draga úr þeim. í hópi
hinna fyrrnefndu eru ýmsir
afturhaldssömustu þingmenn
í Bandarí'kjunum og í 'hópi
hinna síðarnefndu ýmsir hinna
frjálslyndari meðal þeirra.
Við mat á afstöðu almenn-
ings í Bandaríkjunum til Víet-
nam verður þó að gæta þess,
að sveiflur í almenningsálitinu
eru miklar og þetta sumar var
sérstætt um margt. Þann tíma
sem ég dvaldi í Bandaríkjun-
um hrapaði fylgi forsetans nið-
ur úr öllu valdi, kynþátta-
óeirðir hristu óþægilega við
samvizku Bandaríkjamanna og
forsetinn virtist ekkert gera án
þess að þola þunga gagnrýni
fyrir.
Styrmir Gunnarsr^pn.
Bandarískir hermenn á vígvöllunum í Suður-Víetnam.