Morgunblaðið - 24.10.1967, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. OKT. 1967
21
Aldarminning merkiskonu
ÞAÐ hetfur jafnan verið gæfa
íslenzku þjóðarinar hrve marg-
ar ágætiskonur hún hefur alið
allt frá landnámstíð. Án þeirra
Verka hefði baráttan fyrir
frelsi og sjálfstæði hennar, vax
andi menningu og betri hag orð
ið bæði lengri og örðugri, sigr-
arnir orðið bæði smærri og
færri. Hetfur þáttur þeirra í
framförum og menningu aldrei
verið metinn ,sem vert er.
Ein af þessum frábæru kon-
um landsins Guðrún Bjarnadótt
ir fædldist fyrir réttri öld. þ.e.
24. október 1867, í Mgreistum
torfbæ, Bakkakoti á Seltjarnar
nesi. Er það býli nú löngu kom-
ið í eyði.
Guðrún var 2. barn foreldra
sinna, Bjarna Kolbeinissonar og
konu hans Margrétar Illuga-
dóttur. Var móðir Bjarna af
hinni alkunnu og þróttmiklu
Engeyjarætt, en Margrét knna
hans var af sterkum reykvísk-
um stofni.
Bakkakot var lítil jörð. Þar
var ekki komist sæmilega af,
nema að sækja fast sjóinn. Auk
þess sem Bjaini var þar í
fremstu línu, stóðu honum fáir
jafnfætis í allri nýtni og hirðu-
semi, og svo var einnig með
kionu hans. Eígi var þó auði
safnað og urðu börnin snemtra
að vinna fyrir sér, svo sem var
um mörg börn á þeim árum.
Almenn alþýðuíræðsla var þá
enn langt undan. Það, sem börn
in gátu lært við móðurkné og
presturinn sannprófað að nægi-
lega mikið væri að' fróðleik til
þess að staðfesta mætti skírn-
arsáttmálann á kirkjugóifi
frammi fyrir aimenningi, og
þannig komist í kristinna- marina
tölu, þótti þá nægilegt farar-
nesti í langa og óþekkta ferð
sem framundan lá, einkum er í
hlut átti hið veikara kyn. Guð-
rún fékk því enga skólatfræðslu
áður en haldið var að heiman,
frekar en flestai kynsystur henn
ar á þeim tímum
Til allra hamingju fundust þá
þó einnig margar þjóðiegar
menntastofnanir með opnar
dyr, einnig fynr hina smáu
þegna þjóðfélagsirus. Heimilin,
sem réðu yfir fornri og nýrri
menningu, bæði í sveit og við sjó,
og miðluðu henni til vitstmanna
sinna, Voru heimiii þessi mörg-
um unglingum hoilur en harð-
ur skóli. Skólagjaldið var sem
oftast, langur vinnudagur, marg
ar næturvökui og óteljapdi
mergð atf svitadropum, sem
eigi sjaldan voru blandaðir
söltum tárum, þegar um óþrosk
andi unglinga var að ræða. Allt
um það skírðust málmarnir, sem
unglingarnir oru steyptir úr, í
þeim eldi og mótuðust þar hver
á sinn hátt.
Á fyrsta bekk í einum slík-
um skóla settist Guðrún aðeins
12 ára að aldri. Fyrir þung ör-
lög leysti’st æskuheimili henn-
ar upp, og varð hún sjálf að
sjá fyrir sér eftir þann aldur.
Skólagjalidð lagðist sannarlega
með öllum sínum þunga á ó-
þroskaðan líkama 12 óra teip-
unnar, eins og síðar kom í ljós.
Heimilið, sem Guðrún vistaðist
á 12 ára að aldri, var eitt af
beztu mennmgarheimilum
Reykjavíkurbæjar. Þótt að kraf
ist væri þar mikillair vinnu af
unglingi, sem enginn fram-
færslueyri fylgdi með, mætti
Guðrún ágætu atlægi í vistinni.
Dvaldi hún þar frarn yfir ferm-
ingu og lœrði þar margt, sem
síðar kom að góðum notum,
enda var hún bæði námsfús og
fljót að tileinka sér allt, sem
gagnlegt var. Eftir ferminguna
ræður hún sig í aðrar vistÍT og
velur sér jafnan hin beztu heim
ili. Fullþroska stúlka vistar
hún sig til frú Margrétar Zoega
á Hótel Reykjavík. Þegar tign-
argestir, útlendir sem innlend-
ir, krötfðust þar fyrsta flokks
þjónustu, var jafnan kallað til
Guðrúnar. Henni einni var
treyst að leysa þann vanda svo
að vel færi. Emnig hér fékk
hún harðan en góðan skóla.
Seiiina gekk hún á námskeið
til að nema tilsögn í blæða-
skurði bæði á menn og meyj-
ar, einnig þann þátt nytsamra
fræða vildi hún tileinka sér,
áður en hún sjálf þyrfti að
stjórna heimili.
Þegar Guðrún er 22 ára leit-
ar ungur glæsilegur maður
Þorsteinn Jónsson náðaihags við
hana. Hann hefur nýlokið námi
sem járnsmið'ur, og þó að ríki-
dæmi sé ekki fyrir að fara, á
hann alla framtíð fyrir sér. Guð-
rún þartf engan að spyrja. Hún
hefur sjálf orðið að sjá fyrir
fyrir sér frá 12 ára aldri. Hjanta
hennar hefur valið, en hún vill
sita á festum í tvö ór og búa
sig enn betur undir litfsstarfið.
Árið 1891, þá 24 óra giftist
Guðrún Þorsteini. Það eru eng-
ir skildingar í kistilhandaðan-
uim, svo að fara verður smáitt
af stað, og það er held-ur ekki
hægt að hatfa hóf og bjóða gest-
um, en eitt vill Guðrún ekki
neita sér um. Hún vill að at-
höfnin fari fram í Guðsihúsi og
sjálf vill hún ganga skartbúin
til brúðgumans. Hún hefur sjálf
eignast skrautbúning. Honum
skal skarta á þessum dýrmæt-
asta degi lífs hennar.
Nakkru síðar kaupir Þor-
steinn eignina Vesturgötu 33.
stóð þá gamalt timburhús. Járn
smiðjan er á gólfhæð, en íibúðin
fyrir ofan. í þessum húsakynn-
um fæðast flest börnin. Þar
bjuggu einnig nemendur, sem
Þorsteinn jafna kenndi og höfð.u
þar einnig fæði og alla þjón-
ustu ,svo sem venja var þá.
Störfin voru ekki ávallt létt, og
dagurinn jafnan langur. En
starfsgieðin var takimarkalaus
og hlutlaus húsfreyjunnar rækt
svo að af bar.
Árið 1903, eða tólf áruim eftir
giftingu hjónanna, er reist nýtt
hús á lóðinni og gamla húsið
fjarlægt. Stendur þetta hús enn
og ber ljósan vott um stórhug
hjónanna. Á þeim árum og
lengi á eftir vai skemmtanalíf
bæjarins fremur fátæklegt. Ef
vel átti að fara urðu heimilin
sjálf að halda uppi skemmtana-
lífi innbyrðis. Þorsteinn, sem
var rnjög söngelskur og list-
rænn hélt ávalt uppi hljómlist
á heimilinu með barnahópinn
umhverfis sig, þegar þau fóru
að hafa vit á, og Guðrún Sá um,
að sérstakur blær hvílidi jafnan
yfir þeim stundum. Var það
mjög rómað, að umfarendur
um Vesturgötuna staðnæmdust
oft fyrir utan húsið 33, til þess
að njóta í ofvæni, þeirra áhritfa
sem bárust á öldum ljóisvakans
út um gluggana, þegar fjölskyld
an sat þar inni og iðkaði listir
sínar undir handleiðslu föður-
ins.
í hjónatoandi sínu lá Guðrún
alls 14 sængurlegur. En það
kom fljótt r Ijós, þegar fæðingu
bar að höndum, að mjaðma-
grindin hafði skekkst er hún
sem barn varð að annast um og
bera ósjálfbjarga ungling, bæði
úti og inni. Þá þekktu men,n
ekki enn hjólastóla hér ó landi.
Hver fæðing reyndist af þeim
ástæðum svo erfið, að aðeins
helmingur reyndist af þeim
ástæðum svo erfið. Um þrautir
móðurinnar þarf ekki að spyrja.
Það var raunverulega óskiljan-
legt, að nokkur kona skyldi
halda þær út. En Guðrún var
gefið í vöggugjöf óvenjulegt
þrek, sterkur viiji og stórbrot-
in skapgerð. Hún kunni hvorki
að hræðast þrautir né hættur.
Og því gekk hún glöð og ánægð
undir hverja fæðingu, hversu
erfið sem hún kynni að reyn-
ast, og enn -glaðari til starfa á
ný, þegar komið var á fætur
eftir fæðingu. Hún leyfði sér
aldrei þann munað, að víkja sér
undan skylduim um hvað sem
það kynni að kosta.
Þótt Guðrún væri bæði skap-
heit og stórbrotin var hún jafn
framt gædd óvenjulega mikilli
fórnfýsi og blíðu. Engin var
betri að hjúkra en hún, þegar
veikindi eða slys bar að hönd-
um, hvort heldur að um var að
ræða börnin, bóndann eða nem
endur. Og enga eik þekkti ég
sterkari þá stormar lífsins æddu
um krónu hennar. Hvort heldur
að börnin flúðu þangað með
sorgir sínar eða makinn ör-
þreyttur af erfiði dagsins, var
þar ávallt skjól og hvíld. Á
þeim tímum var ísiand ekki há
þróað í félagsmálum, so sem
nú er orðið, var því víða þörf
fyrir skilding á kjörum smæl-
ingjanna, og enginn hafði þar
meiri skilning á en Guðrún,
Þeir voru ekki fáir, sem áttu
því láni að fagna að njóta þess
skilnings í ríkum mæli.
Ég kynntits ekki heimilinu á
Vesturgötu 33 fyrr en veturinn
1916, er við Bjarni elzti sonur
Framlhald á bis. 22.
Hvernig maður skolar kyrrstætt
rafmagn úr þvottinum sínum
(og gerir hann léttan, mjúkan og yndislegan)
Bætið E.4 út í síðasta skolvatn-
ið.
2 Látið þvottavélina þvo þvott-
inn í 3 mínútur, þá drekkur
það í sig þau endurbyggjandi
efni, sem finnast í E.4.
(Við smáþvott eigið þér aðéins
að hreyfa létt við þvottinum
með hendinni).
Þvotturinn hefur nú verið end-
urbyggður. Hver einasti þráð-
ur er þakinn ótrúlega þunnri
E.4 himnu, sem er á þykkt
við mólekúl. Þegar þvott-
urinn er þurr, „ýta“ himn-
urnar hinum einstöku þráð-
um hvorum frá öðrum, svo
þvotturinn verður gljúpur,
léttur og svalur, eins og hann
væri nýr. Rafmagnið er horf-
ið úr nylon-þráðunum, vegna
þess að þeir snerti ekki hvern
annan vegna hinnar þunnu
E.4 himnu. Það er auðvelt að
ganga frá strauningunni þeg-
ar þvotturinn hefur verið skol-
aður í E.4.
E-4 er hagkvæmast
Auk hinnar vinsælu 1/1 líters
flösku fæst E.4 nú einnig í 2y2 lít-
ers risaflösku með handarhaldi.
Þegar þér kaupið hana, sparið þér
30%.
Frá Dansk Droge Impört A/S,
Köbenhavn — Herlev.
Innflytjandi: Isienzka verzlun-
arfélagið h.f., Laugavegi 23,
Sími 19943.