Morgunblaðið - 21.11.1967, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓV. 1967
- BREZKA PUNDIÐ
Framhald af bls. 1.
legrar aukningar útflutningsins
þannig að jafnvægi skapist í ut-
anríkisviðskiptum strax á næsta
ári, og að á árinu 1969 verði
greiðslujöfnuðurinn hagstæður
um 500 milljónir punda.
Stjórnarandstaðan í Bretlandi
hefur brugðizt illa við þessum
ráðstöfunum, og er einnig talið
að nokkur klofningur sé innan
Verkamannaflokksins um málið.
Edward Heath, leiðtogi Ihalds-
flokksins sakaði stjóm Wilsons
um að hafa dregið Breta, sem
voru veimegunarþjóð, niður í að
vera nú alþjóða sveitarlim. Um-
ræður fara fram á þingi á morg-
un, þriðjudag, og er talið full-
víst að Heath muni þá bera fram
vantraust á stjórnina. Wilson
hefur samt varla neitt að óttast,
þó vantrauststillaga verði lögð
fram á þingi, því Verkamanna-
flokkurinn hefur nærri 100 þing-
sæta meirihluta í Neðri málstof-
unni.
Nokkur ríki hafa ákveðið að
fylgja fordæmi Breta um geng-
islækkun, og má þar m.a. nefna
Danmörku. Var danska krónan
lækkuð um 7,9%. Einnig hef-
ur gengið verið lækkað í
"fsrael, á írlandi, Spáni, í Hong
Kong, Malawi og á Möltu, en í
þeim löndum í samræmi við
Iækkun pundsins. Nærri 40 ríki
hafa hinsvegar lýst yfir að þau
muni halda gengi sínu óbreyttu,
og eru þar helzt ríki Efnahags-
bandalagsins og Fríverzlunar-
bandalagsins, önnur en Dan-
mörk, Bandaríkin, Kanada og
Ástralía.
Wilson ávarpar
þjóðina
Harold Wilson forsætisráð-
herra ávarpaði þjóðina á sunnu
dag og skýrði þá frá ástæðum
ríkisstjórnarinnar fyrir gengis-
fellingunni. Viðurkenndi hann
að unnt hefði verið að halda
gengi pundsins óbreyttu með
auknum erlendum lánum um
hríð, en það hefði verið ábyrgð
arleysi. Eina rétta leiðin hafi
verið að ráðast beint gegn mein
’ semdinni í efnahagsmálum
Breta og rífa hana upp með rót-
um. — „Hefðum við ekki ráðizt
gegn orsök erfiðleikana, hefðum
við nú néyðzt til að reyna lán-
tökur með skilyrðum er varða
innanríkisstefnu okkar,“ sagði
hann.
Ráðherrann sagði að fyrir viku
hefði ríkisstjórnin ákveðið að
samþykkja enga þá lausn efna-
hagsvandamálanna, er hindraði
brezku þjóðina og ríkisstjórnina
í að axla sameiginlega byrðarn-
ar. Hann sagði að Bretar gætu
ekki fallizt á að takmarkanir
yrðu settar á innanlandsþróun-
ina, á eflingu iðnaðarins, eða á
þá ákvörðun að vinna bug á at-
vinnuleysi.
— Við erum fastráðnir í að
brjótast úr þeirri spennitreyju,
sem haldið hefur okkur föngn-
um undir hverri ríkisstjórninni
eftir aðra í 15 ár — spenni-
treyju, sem hafði þær afleiðing-
ar að í hvert skipti sem við
reyndum að leysa erfiðleika okk
ar með aukinni framleiðslu, með
því að virkja dugnað og elju
þjóðarinar, leiddu þær tilraunir
til háskalegs halla á greiðslu-
og viðskiptajöfnuði.
Wilson skýrði frá tilraunum
stjórnarinnar undanfarin þrjú
ár til að bæta efnahagsástand-
ið, og sagði að aldrei hefði náðst
það forskot, sem nauðsynlegt
var til að nýta tækifærin og
mæta erfiðleikunum, né heldur
til að tryggja endurgreiðslu
þeirra miklu lána, sem tekin
voru til að greiða þær ríkis-
skuldir, er stofnað hafði verið
til áður en ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins tók við völdum
fyrir þremur árum.
Hann sagði að þótt efnahags-
málum Breta hefði mjög mið-
að í rétta átt, þyrfti samt tíma
til að skapa þeim nýjan grund-
völl.
„Þann tíma fengum við aldrei.
í hvert skipti sem smávegis erf-
málstofu brezka þingsins um
gengisfellinguna, en James
Callaghan fjármálaráðherra
flutti þinginu skýrslu um mál-
ið í dag. Voru gerð hróp að ráð-
herranum meðan hann flutti
skýrsluna. Kröfðust þingmenn
andstöðunnar þess að ríkis-
stjórnin segði af sér, og þegar
Wilson sjálfur gekk í þingsal-
inn, dundu við hrópin: „burt,
burt“.
iðieikar urðu á vegi okkar, urðu
einhverjir til þess að selja sterl-
ingspund í ofboði, og aðrir, sem
unnu gegn okkur í von um
fljótfenginn hagnað.“
Wilson benti á að gengisfell-
ingin veitti brezkum útflytjend
m aukin tækifæri, og auka
mætti útflutninginn til muna.
Dregið verður úr opinberum út-
gjöldum, sagði ráðherrann, en
þó reynt að forðast samdrátt á
mikilvægum sviðum eins og í
smíði íbúða, skóla og sjúkra-
húsa. Ekki verður hjá því kom-
izt að verð hækki á einstöku
vörum, sagði hann, en hét því
að fylgzt yrði náið með verðlag-
inu og verðlagsþróuninni í
heild, og þær hækkanir einar
heimilaðar, sem taldar væru
óhjákvæmilegar.
Forsætisráðherrann lagði á-
herzlu á nauðsyn þess að hækka
ekki útflutningsverð á brezkum
vörum með óhæfilegum kaup-
kröfum. „Það hefur verið erfitt
að taka þessa ákvörðun,“ sagði
hann, „og sumar afleiðingar
hennar verða erfiðar um tíma,
en ákvörðunin er tekin, og við
verðum allir að leggja að okkur
svo hún beri tilætlaðan árang-
ur-<"
Lauk Wilson máli sínu með *i:
því að segja að Bretar stæðu nú '$gg§j
einir og óstuddir, og þjóðin yrði |
að hugsa um heill Bretlands
framar öllu öðru.
Callaghan
í þinginu
Á morgun, þriðjudag, hefjast
tveggja daga uníræður í Neðri
r-----------------;----
Viðbrögðin við gengisfellingu pundsins:
Callaghan tók sjálfur á sig
nokkra ábyrgð á gengisfelling-
unni, og sagðist hafa ráðlagt
meðráðherrum sínum að fella
gengi pundsins úr 2,80 dollurum
í 2,40. Hins vegar sagði hann
að íhaldsflokkurinn bæri mesta
ábyrgð á þessum ráðstöfunum,
því ríkisstjórn Verkamanna-
flokksins hefði tekið efnahags-
erfiðleikana í arf frá fráfarandi
stjórn íhaldsflokksins fyrir
þremur árum. Sagði Callaghan
upp yfir hæðnishróp utan úr
þingsalnum, að fyrir nákvæm-
lega þremur árum hefði hátt-
settur efnahagssérfræðingur
Efnahagsbandalagsins heimsótt
sig og ráðlagt eindregið 10—15
% gengislækkun brezka punds-
ins.
Fjármálaráðherrann rak nokk
uð helztu kosti og galla fylgj-
Framlhald á bls. 14.
Götumynd frá Lon <on, Trafalgartorg.
„Hér sitia menn dolfallnir og bíða“
Eggi kastað að fjármálaráðherranum
og bíl forsætisráðherrans stolið
— Hér sitja menn furðu-
lostnir og bíða, sagði Jó-
hann Sigurðsson, frétta-
maður Morgunblaðsins í
London, er blaðið átti tal
við hann í gær út af geng-
isfellingu pundsins.
— Ég hef haft. lítið tæki-
færi til að fylgjast með við-
brögðum almennings, eða
kynna mér þau. Allir landar
hlustuðu á þessa miklu frétt,
en hringdu svo hver til anm-
ars. Við íslendingarnir hér
spurðum hver annan hvað
myndi ske heima, þegar gengi
pundsins er fellt um 14,3%,
sagð Jóhann ennfremur.
— Eftir að hafa hlustað á
forsætisráðherrann og fundið
fyrstu viðbrögðin, voru þau
ekki á þann veg, en að haldið
hefði verið ákaflega illa á mál
unum hér í Bretlandi að und-
anfömu. Menn ern blátt áfram
dasaðir eftir fréttina og bíða
þess nú með eftirvæntingu
hvað gerðist í öðrum löndum.
— Hugur minn hefir náinast
allan tímann verið heima í
Reykjavík frá því fréttin kom.
Er við spurðum Jóhann um
áhrif þessa á ferðamálin,
sagði hann.
— Það er brennandi spum-
ing hjá okkur hér. Hér eru
farmiðar enn seldir á sama
verði og áður. Við bíðum eft
ir fréttum frá 1ATA, en það
er gert ráð fyrir hækkun á
fargjöldum, þar sem þau eru
grundvölluð á dollaranum.
Ég var einmitt í dag að tala
til Danmerkur og þar hafa
viðbrögðin verið skjót. Far-
gjöld hækkuðu samstundis um
7% en gengið var þar lækk-
að um 7%, miðað við dollar.
Hér er hinsvegar allt á gamla
genginu enn.
Við spurðum hvað yrði með
þá, er keypt hafa farmiða
fram í tímann og ekki notað
þá.
— Það er enn ekki ljóst
hvað gert verður í þeim mál-
um, sagði Jóhann, — en mér
þykir trúlegt, að þeir sem
eiga farmiða og ekki hafa not
að þá, svo og þeir sem hafa
keypt sér aðra ferðaþjónustu,
verði að greiða á þetta geng-
isfellingaruppbót, er til þess
kemur að þeir nota sína miða.
Hinsvegar er nú beðið eftir
fyrirmælum í þessu efni. Ég
get raunar ekki annað sagt
eins og er en að hér sitja
menn aðeins „dolfallnir“ og
bíða, sagði Jóhann Sigurðsson
að lokum.
Blaðameno fréttastofnana
fóru á stjá á sunnudaginn, eft
ir að fréttir um gengisfelling-
una var komin og beindist
athugun þeirra m.a. að forsæt
isráðherrabústaðnum við
Dowoingstreet 10 í London.
Þar skeði það m.a. að reiður
Breti kastaði eggi að brezka
fjármálaráðherranum James
Callaghan, og eggið skali í göt
una rétt hjá honum, án þess
hann virtist taka eftir því.
Þetta átti sér stað í þann
mund er ráðherrann sté út úr
Limousine-bifreið sihni til að
ganga á fund forsætisráðherr-
ans.
Lögreglan ruddi hina mjóu
götu um kvöldið en það skeð-
ur mjög sjaldan, og rak á
brott jafnt þá sem hljóðir
stóðu hjá, sem og þá sem
hrópuðu og kröfðust þess að
Wilson segði af sér.
Fyrr um daginn hefði sá, er
átt hefði leið þarna hjá, get-
að ímyodað sér, af þeirri grá
glettni, er lá í loftinu, að Wil-
son væri vinsæll maður. En
með því að hlusta nánar, og
gæta betur að, hefði hann
heyrt hróp sem þessi: -„Við
heimtum Wilson — dauðann
eða lifandi".
Þarna munu um skeið hafa
verið um 400 manns og all-
margir lögregluiþjónar.
Forsætisráðherrann hélt sig
innan dyra á fundi með ráð-
gjöfum sínum.
Reiði og gremja birtust í
viðbrögðum einstaklinga, en
mannfjöldinn virtist hinsveg-
ar í góðu skapi.
Af og til heyrðist hrópað:
„Wilson verður að fara, „Við
viljum fá Heath“. Síðan kváðu
við hlátrasköll sem lögreglan
tók einnig þátt í.
Ungfrú Beryl Squire fyrr-
verandi kennari, stóð utariega
í hópnum og sagði:
— Ég hef aldrei fyrr tekið
þátt í neinum mótmælum. En
ég kom hingað í dag til þess
að hrópa herra Wilson niður,
ef hann léti sjá sig. Eftir að
hafa beðið í hálfa klukku-
stund án þess að vita hvað
hún ættí af sér að gera, gekk
ungfrú Squire upp eftir White
hall og í hóp þann sem raunar
var stærri en hinn, og
horfði á hina litríku skiptingu
lífvarðarins.
Edward Stokes, 52 ára pípu
lagningamaður, gekk ekki í
hóp andmælenda Wilsons, en
samt sem áður sauð í honum
reiðin.
— Ég hef stutt Verka-
mannaflokkinn alla mína
ævi, sagði hann við frétta-
manninn, — en nú hafa þeir
gengið lengra en ég get þol-
að. Ég skil ekki, og mig varð-
ar ekkert um, hvaða skýr-
ingar þeir gefa á þessari
gengislækkun. Hvað snertir
það mig hvort útflutningur-
inn gengur eitthvað betur?
Aukast peningarnir í budd-
unni minni við það? Allt sem
ég veit, er, að blöðin segja,
að við venjulegir verka-
mannaræflar verðum að
vinna meira til þess að
standa í stað. Mér býður við
því.
John Goldsmith, 42 ára
vefnaðarteiknari, ásakaði
Wilson fyrir að láta Bret-
land lenda í höndunum á
draugunum í Zúrich og öllum
öðrum viðskiptabröskurum..
— Ég hef mikil samskipti
■við fólkið á meginlandinu,
sagði hann, — en ég hef and
styggð á þeirri tilhugsun að
vera fátæki frændinn. — All
ir vita að við unnum stríðið,
en nú erum við að Vonast
eftir ölmusu frá Þýzkalandi.
Við erum ekki sú manngerð,
sem ætti að þurfa að auð
mýkja sig. Ég held í hrein
skilni sagt, að Wilson sé ágæt
ismaður, en hann er hj'álpar-
vana leiksoppur undir náð er
lendra fjármálamanna. Og
er ég 'hingað kominn til að
syrgja, ekki til að taka þátt í
hemskulegum upphr'punum.
Einasti bankinn, sem opinn
var á þessum drungalega
sunnudegi var á Heathrow-
flugvell'inum. Þar sagði einn
gjaldikeranna við fréttamann:
— Etftir öngþveitið, sem fyrst
varð meðan við vissum ekki
hvað við ættum að greiða
fyrir dollarann, ganga við-
skiptin að mestu sinn eðlilega
gang. Amerískir ferðamenn
virtust skilja kringumstæð-
urnar. í einum flugvallar-
bankanum greiddi gjaldker-
inn 2,38 dollara fyrir pundið,
í stað 2,78 daginn áður. Geng-
isfeihngin setur hið opinbera
gengi niður í 2,40 dollara
fyrir pundið, úr 2,80.
Á laugardagskvöldið í þann
mund er gengi pundsins var
fellt, ók einhver á bnott í bif-
reið forsætisráð'herra Bret-
lands. — Eins og Wilson ætti
ekki í nógum vandræðum
fyrir. Þessi stóri. svarti vagn
hafði verið notaður tii að
flytja menn til og fíá fundin-
um með forsætisráðherra.
Skyndilega var honum ekið
bnott af stæðinu fyrir utan
Dowingstreet 10, en enginn
gaf sér tkna #il að athuga
hver bifreiðinni óík. Síðar
fann lögreglan biifreiðina við
Lundúnaflugvöll, um 24 km.
í burtu. Lögreglan álítur að
einhver, seim var á móti geng
isfellingunni, hafi hirt bifreið