Morgunblaðið - 21.11.1967, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓV. 1967
23
- RIPLEY
Framhald af bls. 21.
sem skóp orðið hómeóstasis, sem
mér hefur orðið svo tíðrætt um
í kvöld, því að hómeóstasis eða
jafnvægistengsl milli allra lif-
andi vera er að vissu leyti það
ástand, sem visindamaðurinn hef
ur mestan áhuga á. Hann er að
leita þessara tengsla, og hann
reynir ekki einungis að finna
jafnvægið, því að um leið og
hann finnur það, vill hann kom-
ast að raun um, hversvegna og
hvernig það hefur skapazt og
haldizt við.
Vandinn vex svo að erfitt
verður að greina það, sem máli
skiptir, þegar lífverusamfélagið
verður margslungið, eins og t.d.
á einni ekru lands í hitabelgtis-
skógi með þúsundnum tegunda.
Tegundafjöldinn verður of mik-
ill, eða með öðrum orðum mað-
ur sér ekki skóginn fyrir trján-
um. Vísindamaðurinn þarfnast
fábreytts umhverfis með tiltölu-
lega fáum tegundum, þótt fjöldi
einstaklinga geti verið mikill.
Við slíkar aðstæður gefst hon-
um kostur á að skilja grundvall-
aratriði ökólógíunnar. Ég er þess
fullviss, að margir af vísinda-
mönnum yðar, svo sem vinur
minn og starfsbróðir, dr. Finnur
Guðmundsson, gætu betur en ég
skýrt fyrir yður, hvers vegna
þessu er svo farið, en ég vona,
að þér trúið mér, þegar ég segi,
að Island sé kjörið til skilnings
á meginreglum ökólógíunnar.
Hafi menn í eitt skipti fyrir öll
öðlazt fullkominn skilning á
þessum meginreglum, verða
þær ómetanlegt leiðarljós í sam-
bandi1 við nær náttúruverndar-
róðstafanir, sem jarðarbúar
verða að gera, ef þeir vilja
tryggja sér áframhaldandi líf á
komandi öldum.
Auk fábreyttra náttúruskil-
yrða, er enn eitt, sem beinir
augum vísindamanna um víða
veröld að Islandi. Það er nýja
eyjan yðar, Surtsey. f dag er
Surtsey eina lífvana landið, sem
hægt er að rannsaka gaumgæfi-
lega á tiltölulega auðveldan hátt.
í Surtsey er unnt að rannsaka
landnám lífveranna eða hvernig
jurtir og dýr taka sér bólfestu
á lífvana landi. Þýðing Surts-
eyjar í þessu tilliti verður aldrei
ofmetin. í raun og veru gæti
Surtsey gefið vissar vísbending-
ar um uppruna lífsinsb Menn
ættu að fylgjast vel með Surts-
ey, og vísindalegt mikilvægi
hennar í dag, fjórum árum eftir
að hún myndaðist,, er einkum
því að þakka, hve vel hún hef-
ur verið vernduð. Stofnun
Surtseyjarfélagsins og friðlýsing
eyjariinnar eru aðdáunarverðar
ráðstafanir. Það var afbragðs
byrjun hjá Surtseyjarfélaginu
(formann þess, Steingrím Her-
mannsson, hef ég hitt í dag) að
vekja áhuga á Surtsey meðal
vísindafélaga í Ameríku og Ev-
rópu. En Surtsey býður upp á
miklu fleiri möguleika til mik-
ilvægra rannsókna. Auk líffræði
legra rannsókna er Surtsey kjör-
staður fyrir jarðeldarannsóknir
og aðrar jarðvisindarannsóknir.
Eldgos og landskjálftar eru snar
þáttur, sem taka verður tillit til
við búsetuval, en það val er í
þágu komandi kynslóða. Slíkar
náttúruhamfarir hafa áhrif á líf
og afkomu milljóna manna á
hinum svonefnda ,,eldhring“ um-
hverfis Kyrrahafið og víðar um
heim. Ekki er fjarri lagi að ætla,
að innan tíðar kunni jarðelda-
fræðingar að geta ráðið af ýms-
um formerkjum, að eldgos eða
aðrar jarðeðlisfræðilegar ham-
farir séu í aðsigi. Einnig á þessu
sviði er ekki einungis Surtsey,
heldur Island allt, einhver ákjós-
anlegasti vettvangur í heimi til
vísindalegra rannsókna úti í nátt
úrunni.
Ég hef þegar minnzt á mikil-
vægi fiskirannsókna, sem þér
hafið stundað, og á aukna þörf
á grundvallarrannsóknum á
fæðukeðju hafsins og á haf-
straumum. Einu vildi ég bæta
við, einni mjög þýðingarmikilli
grein umhverfisvísindanna, vís-
indum veðurfræðinga og veður-
fræðinni. Á þeim örfáu klukku-
stundum, sem ég er búinn að
vera hér, hef ég getað staðfest
Bústa'ðiakirkja eins og hún var í s.l. okt. er búið var að reisa
kirkjuna.
Gjafir til Bústaðakirkju
sannleiksgildi íslenzka orðtaks-
ins: „Geðjist þér ekki að veðr-
inu þá skaltu bíða andartak.“
Ég segi þetta ekki í skopi. Það
er staðreynd, að þér verðið að
búa við snöggar veðrabreyting-
ar. ísland er staðsett á veðra-
mótum, og um það leika ýmist
kaldir pólvindar eða hlýir At-
lantshafsvindar. Þess vegna er
Island tilvalinn rannsóknarvett-
vangur veðurfræðinga.
Það teygist úr upptalningu
hinna vísindalegu rannsókna,
sem hér mætti leggja stund á,
og þeirra náttúruverndarað-
gerða, sem hér hefur verið unn
ið að. Herra forseti og ágætu
vinir, ég vil ljúka máli mínu
með mjög einfaldri uppástungu.
Hún er þessi. ísland ætti að vera
alþjóðleg miðstöð umhverfis-
rannsókna. Það væri dásamlegt,
ef hér væri alþjóðleg stofnun
fyrir erlenda vísindamenn hvað
anæfa að, sem ynnu með íslenzk
um vísindamönnum úti í náttúr-
unni. Ef til vill gæti UNESCO
aðstoðað við að hleypa henni af
stokkunum, en fordæmi er um
slíka aðstoð, t.d. varð rannsókna
stofnunin á Galapagoseyjum til
á þann hátt, en hún er kennd
við Charles Darwin. Ég segi fyr-
ir mig, að Smithsonianstofnunin
myndi vissulega gjarna vilja
veita aðstoð sína, svo og vekja
áhuga innan Bandaríkjanna fyr-
ir því, að slík stofnun risi af
grunni.
Theodore Roosevelt Banda-
ríkjaforseta, en hann var frum-
herji um náttúruvernd, fórust á
sínum tíma þannig orð um ís-
land:
„Fá lönd í heimi jafnast á við
ísland að töfrum. Þar sem það
er syo langt í norðri, handan
við Últíma Thúla fornþjóðanna,
hænir það ekki að sér þá, sem
sækjast eftir hóglífi. Þar eru
auðnir og jöklar. Náttúruauð-
lindir þess eru fáar. Veðurfarið
er hryssingslegt. Aðeins þriðj-
ungur þess er byggilegur. Þetta
er land harðgerðra karla og
kvenna."
Þetta eru orð að sönnu. Frá
sjónarhóli vísindamanna langar
mig til að bæta þvi við, að oss
fýsir að vita meira um það
hvernig yður og forfeðrum yð-
ar tókst að halda hinu dýrmæta
jafnvægi í náttúrunni í þessu
harðbýla en dásamlega landi.
Vísindaheimurinn getur lært
mikið af íslandi, og þér hafið
upp á mikið að bjóða.
Ég þakka áheyrnina.
- BILLINN
Framhald af bls. 5.
1967. Verðmunur í Bretlandi
er 13 sterlingspund, eða rúm-
lega 1500 ísl. krónur.
Önnur brezk bifreið, sem á
áreiðanlega eftir að seljast
vel á næsta ári, er Austin 3-
litre. Þessi gerð af Austin á
að koma í stað Austin West-
minster og um leið að hafa
ýmsa kosti fram yfir þá gerð.
Útlínur hins nýja Austin
eru að vísu engin nýjung.
Þvert á móti gætu þær til-
heyrt bifreiðum, sem nú eru
komnar til ára sinna. En und
ir þessum útlínum leynast
ýmsar nýjungar, sem kunna
að gera hinn nýja Austin verð
ugan arftaka Austin West-
minster.
Mikil áherzla hefur verið
lögð á að gera Austin 3-litre
sem léttastan, en um leið sem
rúmbeztan. Farþegarýmið
hefur verið rýmkað með því
MARGAR eru þær fórnir, sem
færðar eru góðum málefnum til
styrktar. Flest 'er þess eðlis, að
í kyrrþey er starfað og fáir
vita af. Þeim sem einhverja á-
byrgð bera á málum er marga
varðar, vilja þó gjarnan láta
það vitnas', þegar vel er gert og
myndarlega. Forráðamenn bygg
ingaframkvæmda Bústaðakirkju
vilja hér með þakka þeim
mörgu, sem á höfðinglegan
hátt hafa gert það mögulegt
að láta kirkjuna rísa á svo
skömmum tíma. Ekki er þess
nokkur kostur að geta allra
nefna þeirra einstaklinga, sem
þar hafa lagt fram sinn skerf.
Slíkur listi flytti frekar þús-
undir en hundruðir nafna, svo
eru þeir margir sem hafa gef-
ið af fé sínu, tima sínum og
hæfileikum kirkju okkar til
stuðnings.
Nú nýlega barst höfðingleg
gjtStf að upphæð kr. 25,000,00
frá bræðrum tveim sem ekki
vilja láta nafns síns getið. En
hvorugur þeirra meðlimur Bú
staðasóknar, en þeir vilja á
þann hátt lýsa yfir vel-
þóknun sinni á því starfi, sem
þar er unnið og þeim áform-
um um aukið starf, sem tengt
er kirkjubyggingunni. Og sú
vika líður naumast að ekki ber-
ist bréf frá einhverjum velunn-
ara þessa máls, þar sem hvatn-
ingin er fólgin í fégjöfum. Öll-
um þessum einstaklingum utan
safnaðar sem innan, er hér með
þakkað og þeirra mikli áhugi
að hafa hurðir þunnar, en
þyngd bifreiðarinnai hefur
verið minnkuð með því að
minnka yfirbygginguna og
létta vélina. Þyngd bifreið-
arinnar er um 1500 kg.
Fjöðrun hins nýja Aaustins
er Hydrolastic vökvafjöðrun,
án fjaðra, gorma eða högg-
deyfa eins og menn eiga að
venjast í öðrum bifreið«um.
Fjarlaegð milli fram- og aft-
urhjóla hefur verið aukin til
þess að bifreiðin fari betur
á vegi.
Að innan er hinn nýi Aust-
in vel frágenginn. Sæti eru
klædd með leðri og mælaborð
og hluti af hurðum er klætt
með valhnotuviði. Framsætin
er hægt að leggja aftur, ef
menn vilja leggjast til svefns.
Austin 3-litre hefur diska-
hemla að framan, en skálar
að aftan. Farangursrými er
rúmgott, klætt teppum að
innan. Hægt er að fá bifreið-
ina með fjögurra gíra kassa
eða sjálfskiptingu.
og skilningur mun skila þessu
verki vel áfram.
Á vegum fjáröflunarnefndar,
sem starfar innan sóknarinnar,
er þeim tilmælum beint til
allra sóknarbarna, að þeir
leggi eitthvað fram, helzt mán-
aðarlega, kirkjubyggingunni til
stuðnings. Flestir hafa brugðist
vel við, og með nýju átaki er
ætlunin að koma þessum mál-
um enn betur áfram. Þá hafa
FYRIR tíu árum sendi faðir
minn frú Önnu Nordal afmælis-
kveðj.u þenna dag. Hún var þá
nýflutt frá Norðurlandi og ^angri
samvist í héraði lokið. Hann
sagði í upphafi, að norsk skáld-
kona hefði einhverntíma látið
þau orð falla, að nóvember væri
dapurlegasti timi ársins. Þá væri
myrkrið í algleýmingi til beggja
handa.
„En sumum dögum fylgir samt
unaður og fegurð“, sagði hann,
„jafnvel þó-tt sé á þessum dimma
árstíma. Og þannig hugsa ég mér
21. nóvember, afmælisdag frú
Önnu Nordal frá Ólafsfirði.
Hann ber svipmót hennar sjálfr-
ar og allra þeirra minninga, sem
ég á og geymi um þessa góðu og
elskulegu konu. Þar er bjart um
að litast, sól og vor, en ekkert
S'kammdegi".
Þessis orð vil ég nú gera að
mínum, er ég hugsa í dag til
minna hollu og glöðu vina, frú
Önnu og síra Ingólfs. Og ég veit,
að þeir eru margir, vinir þeirra
og gömul sóknarbörn, sem hugsa
eitthvað á þenna veg nú og kysu
öllu fremur að mega hverfa til
þeirra og njóta gleði hins góða
vinafundar, eins og svo oft á
liðnum árum. En þótt fjarlægðin
hefti för og ekki verið notið
ljúfra samvista á heimili frú
Önnu, erum við þó ekki með öllu
afskipt. Hin björtu áhrif afmæl-
isbarnsins, sem safnazt hafa í
sálina við löng kynni, koma nú
fram. Og dagurinn er bjartur.
Ummæli norsku skáldkonunnar
eiga engan stað þenna nóvember-
dag, því að hann er eins og vorið,
eins og blíður blær þess um
Jónsmessuna norður við yzta
haf.
Frú Anna er fædd 21. nóv.
1097 og voru foreldrar hennar
Húnvetningar, móðirin Sólbjörg
Jónsdóttir frá Hjallalandi í
Vatnsdal, en faðir hennar Jó-
hannes Nordal frá Kirkjubæ í
Vindhælishreppi. Jóhannes er
kunnur maður, en hann sá um
byggingu fyrsta íshússins í
Reykjavi'k og annaðist rekstur
þess í áratugi. Sonur hans, en
háH'fbróðir frú Önnu, er dr Sig-
urður Nordal, prófessor.
En þó að frú Anna eigi frænd-
ur beggja foreldra í Húnaþingi,
er hún lítt bundin ættstöðvum
sínum þar, því að hún ólst upp
í Reykjavík. Var hún ung tekin
til fósturs á rausnarheimilið
Rauðará, þar sem hvort tveiggja
fór saman hjá hinum þekktu
ágætishjónum, Vilhjálmi Bjarna-
félagar þeirra áhugahópa, sem
starfa innan sóknarinnar, lagt
fram mikið starf og fórnfúst
eins og bezt sést af yfirliti því,
sem á eftir fylgir. Ber þar hlut
Kvenfélags Bústaðasóknar hæst,
en skerfur Bræðrafélagsins er
einnig góður og áhugi unga
fólkins í Æskulýðsfélaginu
eftirtektarverður. Séu öllum
þessum einstaklingum sem á
þennan hátt vinna að framgangi
sameiginlegs áhugamáls, færð-
ar hugheilar þakkir.
Skipting framlaga og gjafa
frá því kirkjubyggingin hófst í
maí 1966 er þá þannig:
Krónur:
Fjáröflur.arnefnd .. 420.000.00
Gjafir og áheit ... 42.000.00
Ahent Sri ól. Skúlas. 65.000.00
Kvenféi Bústaðas. 350.000.00
Bræðrafélag Búst.s. 100.000.00
Æskulýðsfél. Búst.s. 20.000.00
Kirkjukór Búst.s... 20.000.00
Kirkjukassinn .... 15.000.00
Sparibaukar ........ 60.000.00
Happadrætti ....... 350.000.00
Ónefndir bræður 25.000.00
Samtals kr. 1.467.000.00
Fyrir hönd sóknarnefndar,
fjáröflunarnefndar og sóknar-
prests vil ég leyfa mér að ítreka
þakkir okkar og lýsa því hvílík
hvatning góðar undirtektir eru
áframhaldandi starfi.
Helgi Eysteinsson, gjald-
keri Bústaðasóknar.
syni og Sigríði Þorláksdóttur,
hin gamla íslenzka sveitamenn-
ing og hið bezta úr bæjarbragn-
um.
Tuttugu og þriggja ára giftist
svo Anna úr húsum fósturfor-
eldranna að Rauðará ungum guð-
fræðistúdent, Ingólfi Þorvalds-
syni frá Krossum á Árskógs-
strönd. Þrem vetrum síðar vígð-
ist hann prestur til Lundar-
brekku,- Ljósavatns- og Þórodd-
staðarsókna í Suður-Þingeyjar-
prófastsdæmi. Prestsetrið var á
Vatnsenda, illa hýst. Voru það
viðtorigðum báðum, enda eigi
síður höfðingssetur á Krossum
en Rauðará. Að ári liðnu var
síra Ingólfi veitt prestsembætt-
ið á Ólafsfirði og fluttust þau
þá í kauptúnið þar. En góðar
minningar geyma þau hjónin frá
tímanum með Þingeyingum, og
er hvergi að sjá, að ytri erfið-
leikar hafi skyggt á þetta ævin-
týraár æskunnar.
Starfstíminn á Ólafsfirði varð
langur og heilladrjúgur, Þau
urðu þar samfleytt í 33 ár, og
þeim stað er nafn þeirra bundið.
Frú Anna er mikil húsmóðir.
Heimilið, sem bjó manni
sínum og sonunum þremur á Ól-
afsfirði var svo hlýtt og fegrað,
að þangað var unun að koma.
Hinar þröngu stol'ur í litla prests-
húsinu rúmuðu ótrú'lega höfðing-
legan búnað. Langferðamönnum
á þessum afskekkta stað var þar
vís gisting eftir kátustu kvöld-
ræður, en gestum og gangandi,
hvort heldur voru heimamenn
eða aðkomnir, var veittur hinn
lystilegasti beini. Smekkvísi
prestsfrúarinnar og gestrisni er
svo fu'llkomin, að þegar hún ber
á borð er eins og búin veizla,
þótt tilefnið gæti kallazt h>vers-
dagslegt. Minnist ég þessa bæði,
þegar ég kom á heimi'li frú Önnu
og síra Ingólfs á Ólafsifirði með
foreldrum mínum, og svo síðar,
í þeirra fylgd eða einn míns liðs,
að Hagamel 45, eftir að þau urðu
að segja lausu embættinu nyrðra
og voru flutt suður. Móttökur og
viðmót þessara elskulegu hjóna
er alveg hið sama, hvort það er
prófasturinn á vísitazíuferð eða
ungur skólapiltur, sem er koim-
inn til að leita ráða og upp-
lyftingar.
Það eru einmitt minnin frá
mörgum slíkum samverustund-
um, sem koma fram í hugann í
dag. Og er þá nema von, að
nóvember-dimman hverfi og vor
I sé yfir?
Framhald á bls. 24.
Austin 3-litre er mjög vel frágenginn að innan eins og mynd
þessi ber með sér.
Annca Nordal
afmælislcveðia