Morgunblaðið - 15.12.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. DES. 1967
Mttfrfftfrtfr
Útgefandi:
Framk væm dast j óri:
Ritstjórar;
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Askriftargjald kr. 105.00
Hf. Áryakur, R'eykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðaístræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími. 22-4-80.
Kr. 7.00 eintakið.
á mánuði irtnanlands.
ÞATTUR KONSTAN-
TÍNS KONUNGS
Juri Daniel í fangabúðunum Sinjavski, með son sinn
U'nda þótt fregnir frá Grikk-
^ landi hafi verið óljósar
og andstæðukenndar er það
þó augljóst, að Konstantín
konungur hefur snúist gegn
einræðisstjórn herforingj-
anna og skorað á grísku þjóð-
ina að hverfa að nýju til lýð-
ræðislegra stjórnarhátta. Þess
ari ákvörðun hins unga
Grikkjakonungs mun verða
fagnað um allan hinn lýðræð-
issinnaða heim. Með henni
hefur hann rétt hlut sinn eft-
ir grunsemdir þær, sem voru
uppi um það um skeið, að
hann hefði átt einhvern þátt
í valdatöku hershöfðingjanna
á s.l. vori.
Konstantín konungur hef-
ur að vísu, að því er bezt
verður séð, beðið ósigur í
átökunum við hershöfðingja-
stjórnina í fyrstu lotu. Hann
hefur orðið að flýja land
ásamt fjölskyldu sinni. En
hann hefur tekið upp barátt-
una fyrir því að endurreisa
lýðræðisstjórnarfar í Grikk-
landi. Það skiptir megin máli.
★
Þegar þetta er ritað ríkir
fullkomin óvissa um það,
hver þróun mála verður í
Grikklandi. Herforingjastjórn
in segist vera föst í sessi en
af hálfu Konstantíns konungs
hefur því verið lýst yfir að
megin hluti hersins sé honum
fylgjandi. Þegar á þessar and
stæðu yfirlýsingar er litið,
mætti ætla að borgarastyrj-
öld væri yfirvofandi í Grikk-
landi. En hvernig sem allt fer
næstu vikur er þó augljóst,
að herforingjastjórnin gríska
hefur veikst stórlega við það
að Konstantín konungur hef-
ur tekið upp harða baráttu
gegn henni. Hugsanlegt er að
hún sé orðin svo veik að
valdadagar hennar séu brátt
á enda.
★
Mikið veltur á því, hvernig
bandamenn Grikkja mæta
þeim atburðum, sem nú hafa
gerzt í Grikklandi. Um það
blandast engum hugur, að
þjóðir Atlantshafsbandalags-
ins hörmuðu einræðistiltekt-
ir gríska hersins á s.l. vori.
Samúð þessara þjóða hlýtur
þess vegna öll að vera með
Konstantín konungi og þeim
hluta grísku þjóðarinnar sem
vill endurreisa lýðræði og
þingræði í landi sínu. Von-
andi á hinn ungi konungur
eftir að koma heim til Grikk-
lands sem leiðtogi frjálsrar
þjóðar.
BRÉF LAXNESS
Oréf Halldórs Laxness rit-
U höfundar til Furtsevu,
menntamálaráðherra Sovét-
ríkjanna, þar sem hann bið-
ur tveimur rússneskum rit-
höfundum griða, hlýtur að
vekja mikla athygli, ekki að-
eins hér á íslandi, heldur
víða um heim. í bréfi þessu
kemst Laxness m. a. að orði
á þessa leið:
„Endurvakning á fornum
aðferðum rússnesku keisara-
stjórnarinnar og rómversk
kaþólsku kirkjunnar í við-
skiptum við gagnrýnendur
kenninga þjóðlífs og menn-
ingar, hefur komið hart nið-
ur á vinum Sovétríkjanna
víðsvegar um heim, rithöf-
undum, listamönnum og lær-
dómsmönnum, sem gerðu sér
vonir um að þetta sósíaliska
ríkjasamband, USSR, ætti
eftir að verða fyrirmyndar-
land heimsins þegar stundir
líða. Áttum við þetta skilið?“
Síðar í bréfi þessu kemst
Laxness þannig að orði, að í
sínu landi sé hverjum manni
heimilt að gagnrýna hvaða
kenningu sem er, svo og
menningu og þjóðfélagsháttu
eftir vild, og segja opinber-
lega um ríkisstjórnina, hvað
sem mönnum þóknast. Tak-
mörkun hugsunarfrelsis, mál-
frelsis og prentfrelsis sé í
stjórnarskrá íslands talin ó-
hæfa, sem aldrei megi í lög
leiða.
Hinn íslenzki rithöfundur
beinir að lokum þeirri ein-
lægu ósk til menntamálaráð-
herra Sovétríkjanna að hún
noti áhrifavald sitt til þess
að rétta hlut ritaðs orðs í
Sovétríkjunum. Munu allir
frjálslyndir og lýðræðissinn-
aðir menn, hvar í heimi, sem
þeir eiga heima, taka undir
þá ósk. En ekki virðist blása
byrlega í þessum efnum í
Sovétríkjunum. Sovétstjórnin
er ekki ennþá komin á það
stig, að hún vilji leyfa frjálsa
listsköpun, hvort heldur er
á sviði bókmennta eða öðrum
listasviðum. Þetta er hörmu-
leg staðreynd. Rússneska
þjóðin er mikil menningar-
þjóð. Hún á marga frábæra
listamenn, sem lagt hafa stór-
kostlegan skerf til heims-
menningarinnar. En þessari
miklu þjóð er haldið í spenni-
treyju einræðis og ofbeldis
kommúnismans. Frelsisbylt-
BRÉF Halldórs Laxness til
Furtsevu, menntamálaráð-
herra Sovétríkjanna, sem
birt var í Mbl. í gær, hefur
vakið mikla athygli og al-
mennt umtal.
í bréfinu lætur nóbels-
skáldið í ljós áhyggjur sín-
ar „af ástandi sem þróast
hefur fyrir sérstakar opin-
berar tilraunir sovézkar,
sem gerðar hafa verið til að
draga bókmenntir undir
ákvæði refsilöggjafarinn-
ar. Ég hef sérstaklega í huga
dóma þá frá fyrra ári sem
látnir voru gánga yfir rit-
höfundana Siníavskí og
Daníel og frægir hafa orð-
ið um heim allan“.
f tilefni bréfsins hafði
Mbl. í gær tal af nokkrum
þekktum íslenzkum rithöf-
un<kim og skáldum og fór-
ust þeim svo orð um mál-
ið:
Guðmundur
Daníelsson.
Er því algjörlega
sammála
Ég er búinn að lesa bréf
Halldórs Laxness til mennta-
málaráðherra Rússlands, og ég
hef engu við það að bæta. Ég
er því algerlega sammála.
Svo er að sjá, sem sovézk
yfirvöld kæri sig ekkert um
að eiga aðra vini erlendis held-
ur en þá eina, sem eru þeim
einskis virði.
ing hennar gegn einveldi zars
íns var kæfð í blóði. Rúss-
neska þjóðin var rænd ár-
Guðmundur Frímann
Kannski var Jbess
aldrei að vœnta
Vissulega er það mikill heið-
ur fyrir íslenzka rithöfunda,
þegar sá þeirra, sem mesta
frægð hefur hlotið innan lands
og utan og ekki sízt í Sovét-
ríkjunum, Halldór Laxness,
gerir drengilega og skorinorða
tilraun til að bera blak af og
forða úr tugthúsi hinum of-
sóttu sovézku rithöfundum
Siníavskí og Daníel, ásamt
SMOG-grúppunni, svo sem
.ram kemur í bréfi því, er
hann reit Fúrtsevu, mennta-
málaráðherra Sovétríkjanna,
og birt var í Morgunblaðinu
í fyrradag — enda þótt sú til-
raun bæri því miður ekki
árangur. Kannski var þess
aldrei að vænta. Meðan ráða-
menn þar eystra geta flagg-
að ofsóknaráeggjan ýmissa
þekktra rithöfunda í heima-
landinu, svo sem Sjolokovs,
Nóbelsskálds og — að því er
virðist ótuktarmennis — gegn
þeim rithöfundum, sem enn
trúa á réttmæti frjálsrar hugs-
unar, telur Sovétstjórnin sig
vafalaust hafa ráð á að halda
áfram ofsóknum sínum, og þar
af leiðandi naumast við því að
búast, að hún leggi eyru við
því, sem skáld úti á Islandi
hefur til málanna að leggja,
enda þótt einnig sé það Nó-
belsskáld og einn stórbrotn-
asti rithöfundur, sem nú er
uppi.
angri frelsisbyltingar sinnar.
Þess vegna sitja rússneskir
rithöfundar í fangelsi í dag,
Guðmundur G. Hagalín
Þart ekki mörg orð
Það þarf ekki mörg orð um
það. Mér finnst það ákaflega
æskilegt og virðingarvert, að
óskir komi um þft'ð héðan, og
það einmitt frá þeim rithöf-
undi, sem er alþekktur í Rúss
landi og víða um heim.
Indriði G. Þorsteinsson
Fagna ber því,
þegar röddin r
mannsbrjóstinu
vaknar
Mér skilst á þessu bréfi, að
dómiurinn yfir rithöfundunum
tveimur hafi orðið einlhvers-
konar dauðadömur yfir ritíhöf-
undasamtökum suður í E)vr-
ópu, sem háðu þing sín í frjáls-
um löndum, og þau sóttu til
skiptis Halldór Laxness og
Thor Vilhjálmsson. Það eru
raunar merkileg tíðindi.
Um fangelsun rithöfundanna
tveggja, er það að segja, að
auðvitað nær slíkt réttarfar
engri átt, að okkar skilningi.
Hitt er annað mál, að marg-
þættar ofsóknir þar eystra eru
engar nýjar fréttir. Auðvitað
er gott þegar maður á borð við
Laxness biður um réttlæti til
handa ritbræðrum sínum. En
og þess vegna skrifar Laxness
bréf sitt til frú Furtsevu.
En hver verður árangur þess?