Morgunblaðið - 24.01.1968, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 1968
3
20% aukning máia hjá borg-
arddmaraembættinuásLári
— uggvænleg þróun og erlendar
hliðstæður vandfundnar, segir
Hákon Guðmundsson yfirborgard
YFIRBORGADÓMARI, Hákon
Guðmundsson kvaddi í gær
fréttamenn á sinn fund og
kynnti þeim embættið og störf
þess. Yfirborgardómari ræddi
fyrst nauðsyn þess, að byggt
yrði í Reykjavík sérstakt „Dóms
hús“. Sagði hann, að slik bygg-
ing yrði til mikillar hagræðing-
ar, bæði fyrir dómsyfirvöid og
almenning.
Síðan gerði yfirborgardómari
grein fyrir störfum embættisins
á sl. ári og kom þar fram, að
á sl. ári nam aukning mála hjá
embættinu 20%. en það er lang
mesta aukning, sem orðið hefur
á einu ári. Fjölgnn þessara mála
kvað yfirborgardómari mest
gæta í svokölluðum skriflegum
málum. ýmiss konar skulda- og
vixlamálum.
Yfirborgardómara fóruöt orð
á þassa leið:
„Um leið og gerð er nokkur
g-rein fyrir aif.greiðslu mála og
miálafjölda við borgardómara-
embættið -órið 1967, þykir mér
rétt að víkja aðeins að skipun
diómsmála hér í Reykjavík.
Árið 1943 var skipun lögreglu
stjórnar og meðferð opinberra
mála fyrir sakadómi komin í
það horf, er síðan hefur hald-
izt. Hins vegar fór lögmanns-
embættið í Reykjavík þá með
ÖM einkamál, fógetaréttarmál,
skiptamál, uppboð og þiinglýs-
ingar. En með lögum.. sem tóku
gildi 1. janúar 1944, var lög-
mannsembættið lagt niður, en
stofnuð tvö ambætti þess í stað
borgardómaraembættið og borg
arfógetaembættið, og skipt á
milli þeirra þeim málaflokkun,
sem lögmannsembæittið hafði
áður farið með. Fékk borgarfó-
getaembættið fógetamólin,
skiptaréttinn, uppboðin og þing
lýsingarnar, en borgardómara-
embættið þau mál, er það enn
fer með, en það eru öll einka-
mál, dómkvaðningar mats-
manna, hjónaskilnaðar og hjóna
vígslur.
Vaxandi verkefnafjöldi.
En þótt verkefnin hafi verið
þau sömu sl. 4 ár, hefur magn
þeiirra farið sívaxandi, einkuim
þó s.l. 10 ár. Má geta þess til
samanburðar, að árið 1956 voru
þingfest rúm 1100 mál, en dæmd
mál það ár, hafin og sœtt voru
um 850. 8 árum síðar, árið 1964
voru þingfest mál orðin alls
4077 en afgreidd dómsmál það
ár samtals 3733. Frá því ári
hefur verið ör stígandi í töiu
dómsmála hér við embættið og
kemur það glöggt í ljós, þegar
l'itið er til talna sl. árs, 1967.
Á því ári eru þingfest é bæjar-
þingi og í sjó- og verzlunardómi
Reykjavíkur samtals 6019 mál
en dæmd voru það ár og af-
greidd með öðrum hætti 5862
mál, þar af lauk um 900 málum
með dómssátt. Nam aukningin
á árinu 1967 tæpum 20% frá því
sem var árið 1966. Er það lang
mesta aukning, sem orðið hefur
á einu ári, en fró því árið 1961
hefuir máiiafjöldinn tvöfaldazt.
Er þetta vægast sagt uggvænleg
þróun, og skapar margvísleg
vanidamál, ef þessu fer svo fram
næstu ár, og hygg ég að erlend-
ar hliðstæður séu vandfundnar,
ef þær eru þá tii.
Skulda- og vixlamálum fjölgar
mest.
Þessarar fjölgunar móla gætir
mest í hinum svokölluðu skrif-
legu málum, en það eru ýmis
konar skulda- og víxlamál, þar
sem stefndur sækir eigi dóm-
þ'mg. Erfiitt er að gera sér grein
fyrir orsökum þess, hve ört mól
um hefur fjölgað unidanfarin ár,
þrátt fyrir vaxandi peningaráð
alls þorra manna. Vera rná, að
það stafi að einihverju leyti af
vaxandi hiirðuleysi manna um
það, að st-anda við fjárhagslegar
skuldbindingar sínar, en ef lit-
ið e.r til móla sl. árs virðist ým-
islegt renna stoðum undir það,
að þessi fjölgun stafi að nokkru
leyti af of mikilli bjartsýni al-
mennings um greiðslugetu sína.
Þannig fjölgaði allmjög órið
1967 málum, sem áttu rœtur sín
ar að rekja til þéss, að fól'k kaup
ir muni og vörur mieð afborg-
unarkjörum, en getur svo ekki
stað ð skil á uimsömdum afborg
unum. Getum við rakið upp-
runa 417 mála til slíkra við-
skipta. Þar af voru 77 mál sýni-
lega vegna fróðleiksfýsnar, því
þau voru höfðuð til efnda á
skuldbindingum vegna kaupa á
erlendu fræðiritit
f sambandi við þasisi kaup
með afborgunarkjörum er
ástæða til þesis að drepa ó það,
að í slíkum kaupum áskilur selj -
andi sér oft eignarrétt að þeim
munum, er hann selur unz kaup
verðið er að fullu greitt, og er
þá jafnframt kveðið ó um það
í kaupsamnimgi, að seljandi geti
tekíð hlutinn aftur, ef vanskil
verða af hálfu kaupanda. Erlend
is er víða löggjöf um slík kaup,
sem kveður á um rétt og skyld-
ur seljanda og kaupanda. Er
þar m.a. kveðið um það, hversu
með skufli fara, ef kaupandi hef
ut þegar goldið tiltekinn hluta
kaupverðs, er vanskil verða, Hér
á landi eru engin lög um þetta
efni. Þessi kaup hér etru hins
vegar orðin svo almenn, að auð
veldlega geta út af þeim risið
margvísleg úrlausnar- og ágrein
ngsefni. Er því brýn nauðsyn,
að löggjafinn hefjist handa um
setningu slíkra laga.
Af öðrum atriðum, sem til
málssóknar leiddu árið 1967 má
nefna 77 mál, er af risu, að
menn tóku „forskot á sæluna"
eins og það er orðað og fóru
í ferðalag án þess að eiga fyrir
fargjaldinu. Þá fjölgaði og mjög
málum vegna innstæðulausra
tékkávisana. Frá bönkum borg-
arinnar komu alls 941 mál. Vir-t
ust sum-ir skuldunautar njóta
þar góðrar fyriirgreiðslu, því
nöfn sömu manna komu þar
fyrir aftiur og aftur.
Þessi 20% máfeaukning á ár-
ínu 1967, er áðuir var nefnd,
hafði að sjálfsögðu í för með
sér mjög aukið álag á starfslið
borga rdómaraembættisins. Samt
tókst með ýmis konar hagræð-
ingu að halda afgreiðslu skrif-
legra fluttra mála í réttu horfi.
Réði þar miklu, að embættið
flutti í júnímánuði sl. í nýtit hús
næð: í Túngötu 14, þar sem
starfsaðstaða öll er miklum mun
betri en óður og gaf mögulleika
til meiri afkasta. Nauðsynlegt
er þó að gera sérstakar ráðstaf-
anir til þess að mæta sí auknu
álagi til þess m.a, að komast
hjá þvi að fjölga starfsfólki og
er nú í undirbúningi löggjöf,
sem á að leiða til hraðari og
fljótvirkari afgreiðslu hiinna ein
faldari mála, án þess þó að sleg
ið sé af kröfum um réttaröryggi.
Hins vegar hefur þetta aukna
álag að því er varðar skriflega
flutt mái, orðið til þess að
þrengja að kosti munnlega
fluttra mála og bíður sá vandi
nú úrlausnar.
Skilnaðarmálum fjölgar.
Um aðra málaflokka, sem
borgardómaraembættið afgreiðir
má geta þess, að borgaralegar
hjónavígslur voru alls 56 á árinu
1967. Er það svipuð tala og und
anfarin ár en varðandi borgara-
leg hjónatoönd miá geta þess, að
þess verður vart, að ýmsir virð
ast ha.lda, að borgaraleg hjóna-
bönd gildi ekki nema um til-
tekið árabifl. t d. 5 á.r. Þetta er
að sjáif'sögðu misskidningur.
Lagalegt giidi kirkjulegra og
borgaralegra hjónabanda er að
ölliu leyti hið sama. Framkvæmd
ar vo.ru 186 dómkvaðningair ó sl.
ári og 441 hjónaskilnaðarmól
voru tekin fyrir, en útgefin
leyfi t'fl skilnaðar að borði og
sæng voru alls 142, er þar um
töluiverða fjölgun að ræða'á ár-
inu 1966, en þá voru gefin út
117 slík ieyfi.
Eins og vænta mó, hefur starfs
liði fjölgað við borgardómaraem
bættið fró því að var stofnað
árið 1943, en þó störfuðu þar
auik borgaradóimarans 3 fulltrú-
ar og tveir vélritarair.
Nú stafa hér auk yfirborgar-
dómara 6 borgardómairar, 5 fu:R
trúar og einn að auki hálfam
daginn, gjaidkeri, bókari og 5
vélritarar.
NÚ ER starfsár Sinfóníuhljóm-
Siveitar fsiands 'hálfnað, og verða
síðustu tónleikar fyrra misseris
haldnir á fimmtudagskvöld. í
tilefni af því eru allir þeir, sem
ei'ga misserisskínteini, vinsamleg-
ast áminnfir að endurnýja þau
nú þegar.
Efnisskrá þessara niundu tón-
leika hefst með þriðja forleikn-
um, sem Beethoven samdi fyrir
einu óperu sína, Fidelio, og heitir
forleikurinn samkvæmt uppruna
legu na'fni óperunnar, Leónóru-
forleikur nr. 3.
Þá kemur fram unigverski
píanóleikarinn Balint Vazsonyi
og leikur fjórða píanókonsert
Beethovens. Vazsonyi er e.t.v.
lítt þekkitur hér á landi, en hann
er sannarlega enginn viðvaning-
ur á tónleikapalli. Tólf ára gam-
all hóf hann tónleikahald, en síð-
an hefur hann ferðazt v,íða á tón-
leikaferðum, notið tilsagnar
hinna frægustu kennara. Þess
má geta, að Balint Vazsonyi var
seinasti nemandi Ernst von
Dohnanyi. Gagnrýnendur í
næstu löndum hafa flýst hrifn-
inigu sinni y.fir leik Vazsonyi, og
gaman verður að heyra undir-
tektir íslenzkra áheyrenda, þeg-
ar hann leikur hér í fyrsta sinn.
ÁRSHÁTÍÐ futltrúaráðs Sjálf-
stæðisfélaganna í Árnessýslu
verður haldið laugardaginn 27.
janúar (þorradag) i Selfossbíói
Og hefst klukkan 20:30.
Sameiginlegt borðhald verður
og flytur Ingólfur Jónsson ráð-
herra ræðu, en síðan verður stig
ir í dans og leikur hljómsveit
Óskars Guðmundssonar.
Þátttaka tilkynnist: Kaupfé-
laginu Höfn og Verzluninni Brú-
Selfossi, Verzluninni Reykjafossi,
Hveragerði, Sigurði Möller,
Hákon Guðmundsson,
yfirborgardómari
Ég gat um það áðan, að hin
mikla fjölgun hinna einfafldari
móla, þ.e. skriflegra mála, ætti
í því, að munnlega fluittu mól-
in gengju nú oft seinna fram
en æsk flegt væri. Er það nú í
athugun, hvort eigi. sé hægt að
ráða bót á því með nýjum starfs
háttum og hagræðingu í vinnu
brögðum, svo hjá því verði kom
izt, að fjöðiga sítarfsliði. Er það
von okkatr hér við embættið, að
þetta megi takast með tíð og
tíma, að því tilskildu þó, að
málum fjölgi ekki um 20% á
Balint Vazsonyi,
pianóleikari.
Tónlei’kunum lýkur með f jórðu
sinfóníu Beethovens, „sólargeisl-
anum milli hinna stormasömu
he.tjúsinfóníu og örlaigasinfóní-
unnar“, svo að tónleikarnir eiga
að verða öllum Beethoven-unn-
endum hér — og þeir eru ófáir —
til óblandinnar ánægju. Stjórn-
andi er Bodhan Wodiczko.
(Fréttatilkynning frá Sinfóníu-
hljómsveit Islands).
Ljósafossi, Sigmundi Sigurðs-
syni, Syðra-Langholti, Jóni Ól-
afssyni, Geldingaholti, Stein-
grími Jónssyni, Stokkseyri, Ósk-
ari Magnússyni, Eyrarbakka,
Róberti Róbertssyni, Brún, Bisk-
upstungum, eða Jóni Guðmunds-
syni, Þorlákshöfn. Þátttökutil-
kynningar þurfa að hafa borizt
fyrir fimmtudagskvöld.
Tekið verður á móti borðpönt-
unum í Selfossbiói (sími 1120)
milli klukkan 4 og 5 á laugar-
dag.
STMSTEIM
Heimsveldi
og halamið
Alþýðublaðið segir í forustu-
grein í gær:
„Síðustu leifar brezka heims-
veldisins eru að liðast sundur.
Það þykir tíðindum sæta þótt
flestir telji það óhjákvæmilega
þróun. En Bretinn skilur eftir
sig spor, sem munu lengi hafa
áhrif, bæði í fyrrverandi nýlend
um og í hugmyndum, sem móta
þann heim, er við búum í.
Þegar Bretar voru að byggja
upp heimsveldi sitt, og meðan
það stóð sem hæst, lögðu þeir
fram hugmyndina um „frelsi
hafsins“. Úthafið. utan við 3
mílna skotlengd kanónunnar,
skyldi vera opið öllum, utan við
yfirráð einstakra ríkja.
Frelsi hafsins fylgdi frelsi til
að veiða úr hafinu, og hugmynd
in hefur lifað fram á þennan
dag. Landhelgi hefur að vísu ver
ið færð út, en fyrir utan hana
geta allir siglt og allir veitt. Þar
ríkir skipulagsleysi svo til al-
gert, og geta þeir siglt eða fisk-
að, sem leggja fé til þeirrar
starfsemi'í.
Voldugir flotar
fiskiskipa
Síðan segir blaðið:
„Nú er það svo, að allmargar
þjóðir eiga afkomu sína að miklu
eða nálega öllu leyti undir fisk-
veiðum. Islendingar hafa á al-
þjóðaráðstefnum barizt fyrir sér
stökum rétti þessum þjóðum til
handa, en lítið orðið ágengt.
Þróun síðustu ára hefur orðið
sú að þessar þjóðir standa nú
höllum fæti efnahagslega. Fjöldi
voldugra ríkja hefur notfært sér
frelsið til að sigla og fiska, lagt
stórfé í byggingu voldugra flota
fiskiskipa og sent þá um öU
heimsins höf. Af þessum ríkjum
eru mest áberandi Sovétríkin og
Pólland, sem eru að mestu leyti
byggð meginlandsþjóðum en hafa
af ýmsum ástæðum gerzt stór-
veldi í fiskveiðum. Vestur-Evr-
ópuríkin hafa einnig stóraukið
fiskveiðar sínar og efnahags-
bandalag ýtt undir það, til dæm-
is togarabyggingar Þjóðverja.
Ný fiskveiðiríki hafa komið til
skjalanna svo sem Suður-Afríka
og Perú, og Japanir hafa aftur
orðið eitt af stórveldum þessa
sviðs. Aðeins Bandaríkjamenn
virðast hafa vanrækt uppbygg-
ingu fiskiflota, hvað sem siðar
kann að verða.
Þjarmað að
fiskveiðaþ j óðum
„Þannig hefur þeim þjóðum,
sem lifa nær eingöngu á fisk-
veiðum, verið gert mjög erfitt
fyrir með stóraukinni sam-
keppni. Ekki er sú samkeppni
öll af eðlilegum efnahagslegum
toga spunnin, heldur koma þar
víða pólitískar ástæður, jafnvel
hernaðarlegar, til skjalanna. Eln
með þessari þróun eru hinir vold
ugu á jarðkringlunni að þjarma
illilega að þjóðum eins og okk-
ur íslendingum.
í framtíðinni verða Samein-
uðu þjóðirnar að hafa fasta yf-
irstjórn á málum eins og hag-
nýtingu sjávarins, sem Bretinn
gerði „frjálsan". En það er fjar-
lægur draumur. Islendingar hafa
orðið fyrir miskunnarleysi sam-
keppninnar um auðæfi jarðar-
innar, og lent í alvarlegum erf-
iðleikum, sem þeir verða sjálfir
að bjarga sér út úr".
ári eins og nu áitti ser stað“.
Ungverskur
píanóleikari
— með Sinfoniuhljómsveitinni
Árshátíð Sjálfstæðis-
manna í Árnessýslu