Morgunblaðið - 09.02.1968, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1988
Marías Þ. Guðmundsson, ísafirði:
Aukin hagræðing og nýj-
ar vinnsluaðferðir
Breyting þessi kom harðast nið-
ur á þeim húsum, sem hafa byggt
afkomu sína að einhverju leyti
á frystingu síldar.
— hafa haldið innreið í frystihúsin
— orðhvötum mönnum svarað
AÐ UNDANFÖRNU hefir fisk-
iðnaður og þá einkanlega hrað-
frystiiðnaður landsmanna verið
til umræðu í blöðum, útvarpi og
manna á meðal. Er það ekki að
ólíkindum þar sem mjög alvar-
leg vandamál blasa við. í um-
ræðum þessum hefir verið beitt
fáránlegustu fullyrðingum og svo
óvandaðri málsmeðferð, að til ó-
líkinda má telja. Ekki hafa ver-
ið spöruð stór orð og svigurmæli
til þeirra, sem við atvinnuveg
þennan fást.
Síðasta dæmið sem ég þekki
frá þessum umræðum er þáttur-
inn „Um daginn og veginn“ sem
fluttur var í útvarpinu í gær-
kveldi af Sigurði Guðmundssyni
skrifstofustjóra. Sigurður fjall-
aði þar um hraðfrystiiðnaðinn
og síðustu gerðir sölusamtaka
hans, m.a. orða viðhafði hann
þessi ummæli, „að hraðfrystihúsa
eigendur hefðu gripið um háls
þeirrar þjóðar, sem alið hefði þá
við brjóst sér“. Minna mátti það
nú ekki vera.
Ég hefði ekki látið mér bregða
við orð þessi eða gripið til penna
þeirra vegna, ef ég teldi mig
ekki kannast við manninn og
ekki þekkt hann af öðru en prúð
mennsku og heilbrigðri afstöðu
til manna og málefna. Þegar slík
ir menn taka svo til orða, hvað
þá um hina sem orðhvatari eru.
Ég er ekkert undrandi þótt
menn greini á um viðbrögð og
vinnubrögð, þegar jafn alvar-
legt ástand skapast í þjóðfélag-
inu sem nú er útflutningur lands
manna lækkar að verðmæti um
30% á skömmum tíma. Verðlækk
unin bitnar á tveimur framleiðslu
greinum í þjóðarbúinu þ. a. e.
síldariðnaði, lýsi og mjöl, og hrað
frystiiðnaðinum, lækkun freð-
fisks og úrgangs til fiskimjöls-
verksmiðja. Að vísu hafa síld-
veiðisjómenn og útvegsmenn tek
ið á sig að allverulegu leyti lækk
un þá sem síldariðnaðurinn hef-
ir orðið fyrir, með lækkun hrá-
efnisver'ðs til verksmiðja. Sam-
fara þessum lækkunum á erl.
mörkuðum hafa orðið nokkrar
hækkanir hér innanlands. Bitna
þær mjög á hraðfrystiiðnaðinum.
Þessar staðreyndir ættu að vera
öllum mönnum kunnar og Ijósar,
ekki síst þeim, sem telja sig færa
til að fjalla um mál þessi og
taka þau til umræðu. Vera má
að í önn dagsins og ekki síst,
ef reiði grípur menn, sjáist þeim
yfir staðreyndir. Ekki er því að
leyna, að oft gleymist það sem
liðið er.
Ég vildi með þessum greinar-
korni minna á nokkur atriði, ef
þau mættu verða til þess að hin-
um orðhvötu mönnum gæfist
tækifæri til að átta sig og leggja
réttara mat á málið.
Eðlilegt og rétt væri að fara
nokkuð aftur í tímann og líta
þar til átta, en að sinni verður
það látið bíða.
Á árinu 1965 og nokkru áður
var mjög hagstæð verðlagsþróun
fyrir framleiðendur á freðfisk-
markaði Bandaríkjanna og sölu-
horfur taldar góðar á árinu. I
ársbyrjun 1966 var því litið björt
um augum til framtíðarinnar.
Verð á freðfiski hækkaði til sjó-
og útvegsmanna um 21.65%
að meðaltali. (Þorskur stór 1. fl.
A sl. með haus hækkaði úr kr.
4.09 pr. kg. í 4.93 pr. kg.) Þótt
markaðsástandið væri talið all
gott var þessi hækkun meiri en
svo að fiskiðnaðurinn gæti tek-
ið hana alla á sig. Von manna
var sú að þessi hækkun yrði
til þess að örva bolfiskveiðar.
Það er einfalt mál að aukin
vinnsla skapar hagstæðari rekst
ur við allar eðlilegar aðstæður.
Von sú, sem bundin var við aukn
ingu bolfiskveiða brást. Þorsk-
afli á árinu 1966 var t.d. 11%
minni en árið áður.
Þegar leið á árið 1966 snéri
gæfan við okkur baki á erlend-
um mörkuðum, svo að á Banda-
ríkjamarkaði má segja að hafi
orðið verðhrun á frystum fiski.
Við árslok var svo komið að
fiskverð erlendisvar orðið 11,8%
læg^ en meðalverð ársins. Þessi
verðlækkun nemur 170 milljón
um króna fyrir hraðfrystiiðnað-
inn á ári.
Tvímælalaust hefði hér orðið
meiri lækkun, ef ekki hefði not-
ið verka forystumanna hraðfrysti
iðnaðarins á Bandaríkjamarkaði
þ.e.a. gott sölukerfi, og bygg-
ing og starfræksla fiskiðnaðar-
verksmiðja dótturfyrirtækja SH.
og SÍS. Hafa þessar framkvæmd
ir verið íslenzkum hraðfrysti-iðn
aði ómetanlegur styrkur á liðn-
um árum. Ættu menn að minnast
þess þegar um þessi mál er fjall-
að og láta þá framsýnu menn,
sem hér hafa að unnið njóta
hróss en ekki kasta til þeirra
lastmælum f dag er unnið að
þessum málum af dugnaði og
sömu framsýni, sem ávalt hefir
einkennt þessi verk. Bráðlega
mun ný verksmiðja dótturfyrir-
tækis S.H., Coldwater Seafood
corp., taka til starfa. Breytt til-
högun, aukin tæki og hagræð-
ing mun í þeirri verksmiðju
stuðla að bættum hag frystiiðn-
aðarins á fslandi.
Jafnframt bví sem mikil lækk
un varð á freðfiskmörkuðum á
árinu, lokuðust þýðingarmiklir
markaðir. England var um langt
skeið hagstæður markaður fyrir
frystan fisk. Á árinu 1962 var
selt þangað 6.000 tonn af fryst-
um flökum, en á árinu 1966 ein-
ungis tæp 400 tonn. Hugleiða má
hvaða áhrif þetta hefir haftfyr-
ir hraðfrystihúsin í landinu.
Skildu vestfirzkir hraðfrystihús
menn með sinn erfiða og sein-
unna sumarfisk hafa fundið fyr-
ir lokun Bretlandsmarkaðarins?
Þá var haustið 1966 tekið upp
breytt greiðslufyrirkomulag á við
skiptum við Pólland og Tékkó-
slóvakíu, sem varð þess valdandi
að stórlega dró úr sölu á fryst-
um afurðum til þessara þjóða.
LAGER - SKRIFSTOFA
Óska eftir lager- og skrifstofuhúsnæði um næstu
mánaðamót. Helzt bæði á sama stað.
Tilboð sendist Morgunblaðin fyrir 13. febrúar merkt:
„5289“.
Bíll
Góður sendiferðabíll óskast árg. ’63—’64.
Upplýsingar í síma 21600.
Þeim, sem þurfa að auglýsa í
dreifbýlinu, er bent á að
Isafold og Vörður er mikið
lesin til sveita
Elzta vikublað landsins
ÍSAFOLD OG VÖRÐUR,
Aðalstræti 6. — Auglýsingasími 22480.
Við árslok 1966 voru viðhorf
þau sem blöstu við hraðfrysti-
iðnaðinum á íslandi allt annað
en uppörvandi eða glæsileg. Verð
á freðfiski hafði lækkað um
11,8% fiskverð hafði hækkað í
ársbyrjun um 20%, vinnulaun
hækkuðu á árinu um 19,7% og
að auki margvíslegar aðrar hækk
anir innanlands af völdum verð-
bólgu, sem taldar voru nema 3%
af heildarveltu fyrirtækis.
Hvaða áhrif mundi t.d. Sigurð-
ur Guðmundsson og orðhvatir
menn telja, að þessar breyting-
ar hafi á rekstur fyrirtækis sem
kaupir hráefni fyrir 20 millj.
greiðir 10,5 millj. í vinnulaun og
hefir annan kostnað að upphæð
7 millj. kr. Söluverð frystra af-
urða 30 milj. krónur. Ég treysti
þeim vel til að reikna það út,
ef þá vantar nánari upplýsingar
til að fá niðurstöðu, væri auð-
velt að afla þeirra.
í ársbyrjun 1967 var því, sam
kv. framansögðu útlitið fyrir
hraðfrystihúsin í landinu allt
annað en gott, Hraðfrystihúsa-
menn vildu ekki grípa til neínna
óyndisverka þá, enda eru þeir
seinþreyttir til vandræða. í
hópi þeirra ríkir bjartsýni, eins
og annara sem við sjávarútveg
fást á íslandi, framfara og fram-
kvæmdahugur, stundum e.t.v. um
of. Svo mun hafa verið í árs-
byrjun 1967 og því treyst á
„Guð og lukkuna“. Vonast til að
verðlækkanir erlendis myndu
stöðvast og snúa til hækkunar,
vonast var til að aflabrögð ykj-
ust og það yrði til hagsbóta við
reksturinn. Hvorttveggja brást.
Vetrarvertíð var mjög erfið,
stormasöm og því miklar tafir
frá veiðum, sem og minni afli þá
er hægt var að stunda veiðar,
t.d. var framleiðsla frystihúsa á
Vestfjörðum innan S.H. vertíðina
1967 11% minni en 1966 og í
Reykjavík og nágrenni 30%
minni. Líka sögu er að segja
annarsstaðar frá. Allir, sem vilja
geta skilið hvaða áhrif minnk-
andi vinnsla hefir á rekstur eins
fyrirtækis, þar sem fastakostnað
ur breytist lítið þátt framleiðsla
mlnnki eða aukist allverulega.
Hraðfrystihúsamenn hafa á
síðustu mánuðum athugað sinn
hag skoðað á hvaða vegi iðn-
aðurinn er staddur í lok árs-
ins 1967 og byrjun nýs árs.
Verðfallið frá meðalverði 1966
er þekkt stærð.
Hjá því fyrirtæki sem ég vinn
við nemur það í krónutölu á ár-
inu 1967 1590 þúsundum, sem
minna fékkst fyrir framleiðsluna
1967 en meðalverð 1966 hefði gef
ið þessu til viðbótar er verð-
lækkun á úrgangi til fiskimjöls-
Halldór Jónsson
Hafnarstræti 18 - Sími 22170.
verksmiðju og lifur 390 þús. kr.
Þá er ókannað hvað verður um
ca. 100 tonn af skreið. Gæti
þar ekki komið viðbótarverðfall?
Mér er tjáð að áliti bankanna
á söluhorfum skreiðar og verð-
mæti hennar sé það, að þeir
muni ekki á komandi vertíð lána
fé út á fisk þann, sem e.t.v.
kann að verkast í skreið. Af
þessu ættum við að geta lagt
nokkurt mat á verðmæti þess
sem fyrir er.
Til viðbótar þeim tekjumissi sem
þekktur er 1980 þús. kr. hefir á
árinu orðið nokkur hækkun á
kostnaðarliðum, vinnu, þjónustu
o.fl., þótt frystihúsmenn séu
margs megnugir og kennd ýmis
brögð, hrista þeir ekki 2 milj.
kr. fram úr erminni.
Nú spyrja hinir vísu menn:
„Var þetta ekki bætt með geng-
isfellingu ísl. krónunnar í nóv.
s.l.“ Ekki er því að neita, að
sú mun hafa verið ætlunin hjá
hinum vísu landsfeðrum. Væri
ekki rétt að litast nánar um áð-
ur en tekin er afstaða til „bóta“
þeirra sem gengisfellingin fær-
ir hraðfrystiiðnaðinum. Hvaða
breytingar hafa nú þegar orð-
ið, eftir gengisbreytinguna, sem
áhrif hafa á rekstur hraðfrysti-
húsanna.
Laun hafa hækkað um 3,4%,
rafmagn um 30%, olía, ennfrem-
ur ýmis þjónusta, sem lei'ðir af
launahækkunum o.fl. (þessar
hækkanir munu áætlaðar um
14,1% af heildarveltu árið 1968).
Ferskfiskur til vinnslustæðvar
hefir hækkað um 20%. (Þorskur
stór l.fl.A sl. með haus hækkar
úr kr. 4.94 pr kg. í kr. 5.93 pr.
kg.)
Ekki dreg ég það í efa, að
útvegsmenn eða sjómenn séu
ekki ofsælir af hækkun þeirri,
sem þeir hafa fengið, síður en
svo, en hækkunin getur því að-
eins náð tilgangi að fært sé að
greiða hana. Fiskverðshækkunin
til sjómanna er talin 10%, til við
bótar við það eiga fiskkauperid-
ur að greiða verðbætur þær sem
ríkissjóður greiddi á s.l. ári, sem
var að meðaltali 8%. Betri gæða
flokkar eru hækkaðir í verði,
munu flestir telja það til bóta.
Nýir viðskiptasamningar hafa
verið gerðir við Rússland, sem
boða okkur lækkun um 130—140
millj. króna miðað við verð 1967.
Til að mæta versnandi afkomu
iðnaðarins á árinu 1967, fisk-
verðshækkun í ársbyrjun 1968,
væntanlegum verðlagshækkunum
á árinu 1968, nýlega orðinni verð
lækkun á Rússlandsmarkaði, á
gengislækkunin að koma. Efna-
hagsstofnunin hefur áætlað að
hún gefi 8,4% hækkun á fisk-
verði, ég endurtek — 8,4% hækk
un á fiskverði, ekki var það
stórt, þó benda sterkar líkur til
að hér sé of hátt áætlað og
hækkunin muni vera nær 5-6%.
Menn eiga sjálfsagt ekki að
leita aðstoðar eða leita sér skjóls
þótt þeir sjái að þeir séu í bráð-
ri lífshættu, slíkt telst e.t.v. hjá
einhverjum kveifarskapur og
lítil öryggisráðstöfun.
Hraðfrystihúsamenn hafa kom-
ist að þeirri skoðun að rekstur
fyrirtækja þeirra sé vonlaus við
þær aðstæður sem að ofan grein-
ir. Ríkisvaldið hefir sett á stofn
mjög þarfa og nytsama stofnun,
Efnahagsstofnunina. Hefir hún
gert ýtarlegar og mjög gagnlegar
athuganir á efnahag frystihús-
anna í landinu. Niðurstöður þær
sem stofnunin hefir komist að
virðast benda til að skoðun og
álit hraðfrystihúsamanna eigi
nokkurn rétt á sér. Þegar mál-
in lágu þannig fyrir gripu hrað-
frystihúsamenn til þeirrar nauð-
varnar að loka fyrirtækjum sín-
um, hætta að frysta fisk. Þeir
kusu heldur að snúa lykli í skrá
fyrirtækja sinna sjálfir í stað
þess að skuldheimtumenn hefðu
gert það á útmánuðum. Hér var
um nauðvörn að ræða.
Ljóst dæmi um versnandi af-
komu sjávarútvegs og fiskiðnað
ar á Vestfjörðum á árinu 1967 er
að skuldir bandaútibúanna á ísa
fiirði við aðalbankana hafa stór-
aukizt á árinu. Allir vita að meg
in ástæða fyrir þessari skulda-
aukningu útibúanna er versn-
andi afkoma sjávarútvegs og
Framhald á bls. 18