Morgunblaðið - 10.02.1968, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1068
Þórarinn Björnsson
skólameistari
— Kveðjuorð handan um haf
SKARÐ er fyrir skildi og vand-
fyllt, þar sem nú er fallinn í
valinn, í blóma lífsins, einn allra
fremsti skólamaður vorrar kyn-
v slóðar, Þórarinn Bjömsson,
skólameistari á Akureyri.
Sigurður heitinn Guðmunds-
son, skólameistari, sem við,
garolir nemendur M.A. minn-
umst einnig með virðingu og
þakklæti, reyndist glöggskyggn
á heill skólans, sem jafnan fyrr,
er hann lagði á það áherzlu, að
Þórarinn yrði valinn eftirmaður
sinn.
Fyrir skömmu sagði Þórarinn
mér, að enn þekkti hann nem-
endur sína alla með nafni, en
vildi helzt hætta þegar hann
kemur því ekki lengur við. E.t.v.
befur hann grunað að hverju
fór. Fjöldi nemenda hans frá
uipphafi var orðinn mikill, svo
að næstum ókieift var orðið að
fylgjast með hverjum einstök-
um, þrátt fyrir óbrigðult minni
og skarpskyggni.
Við minnumst með ljúfu gleði
handleiðslu hans og kennslu,
eki sízt latínutímanna, þegar
hann á meistaralegan en þó ein-
faldan hátt, skýrði hugarheim
rómversku skáldanna, t .d. kvæð
ið „Integer vitae“ eftir Hóras,
um gildi ráðvands og óspillts
lífernis, en á því kvæði hafði
hann miklar mætur.
Öll leitum við lífshamingju,
hvert á sinn hátt. Sumir svala
þrá sinni með eftirsókn verald-
legra gæða, valda og frægðar

eða ímyndaðrar gæfu á öðrum
sviðum. En Þórarinn fór aðrar
leiðir. Hugsjón hans og starf allt
mótaðist af góðvild og fórnfýsi
til þess að verða öðrum að liði.
Leiðartjarna hans var hin gull
væga regla fjallræðunnar „ . . En
leitið fyrst rikis hans og rétt-
lætis, og þá mun allt þetta veit-
ast yður að auki.“
Þó ætla ég ekki, að Þórarinn
hafi verið kirkjunnar maður eða
trúrækinn frekar en almiennt
gerist, en hann var öðrum
fremur integer vitae scelerisque
purus.
Blessuð sé minning hans.
Osló, 3. febr. 1968.
Kjartan Ragnars.
Áburðarverksmiöjan
MJÖG ómakleg árás er gerð á
þá einstaklinga og félög, sem á
sínum tíma réðust í það að láta
fjármuni sína í stofnun hluta-
félagsins Áburðarverksmiðjan
h.f., í grein, sem Jóhannes
Bjarnason, verkfræðingur, skrif-
aðd í Morgunfblaðið hinn 27. jan.
sl. Þar sem þessi grein gefur
mjög svo villandi upiplýsiragar
um mál Áburðarverksmiðjunnar
h.f. vildi ég ekki láta hjá líða
að leiðrétta þær missagnir og
þann misskilning, sem fraim kem
ur þar.
Ein aðal uppistaðan í grein Jó-
hannesar virðist vera að ekki
liggi klárt fyrir hver sé raun-
verulegur eigandi verksmiðjunn
ar, og því geti leikið vafi á því,
hvort að núverandi hluthafar
séu iöglegir eigendur. Undirrit-
aður er einn af stofnendum verk
smiðjunnar og hefur setið þar
flesta aðalfundi. Til að taka af
a'llan vafa í þessu efni er það
hlutaféiagið Áburðarverksmiðj-
an, sem byggði verksmiðjuraa í
Gufunesi og hefur rekið hana til
þessa dags. Mér er kunnugt um
það, að hvorki stjórn Áburðar-
verksmiðjunnar né aðalfundum
hennar hefur borizt erindi um
það ,að nokkur vafi léki á um
eignarrétt félagsins á verksmiðj-
unni. Einu aðilarnir sem hafa
viljað breitt eignarform á áburð-
arverksmiðjunni eru kommúnist
ar, en þar er Áburðarverksmdðj-
an ekki neitt sérstakt fyrirbrigði,
því þeir vilja ríkisrekstur á öll-
um greinum atvinnul'ífs þjóðar-
innar. Eiranig nokkrir bændur.
Það verður ekki séð á grein Jó-
hannesar, því ekki er bent á eitt
dæmi, hvernig annað eignarform
Jón Ragnar Arnason, framkvæmdastjóri sjómannastofunnar setur samkomuna.

hefði orsakað betri rekstur verk
smiðjunnar, þrátt fyrir það að
hann sé að æskja eftir því. Eina
skýringin sem gefin er því,
vegna hvers eigi að breita eignar
forminu, skv. skoðimum Jóharan-
esar, er sú, að nokkrir einstakl-
ingar hafi þénað of mikið. Ég
vildi leyfa mér að benda á það
hér, að það hefur verið einmitt
úr hópi einkaaðila á það bent,
að verksmiðj’an væri frá byrjun
rangt upp byggð„ þar sem
áburðarframleiðsla mieð afgangs
orku væri íslenzkt fyrirbrigði,
sem hinir erlendu aðilar sem
skipulögðu verksmiðjuna, tækju
ekki nægjanlegt tillit til, þótt
einfalt væri.. Mun þessu efni og
mörgum öðrum gerð nánari skil
ef frekara tilefni gefst.
Ég vildi nú gera aðdraganda
og stofnun Áburðarverksmiðj-
unnar h.f. nokkur skil. Ástæðan
fyrir því að hlutafélagsformið
var valið á Áburðarverksmiðj-
una er einfaldlega sú staðreynd,
að Bandaríkjaistjórn hefur lítinn
ábuga á því að skattleggja sína
borgara til þess að vera að byggj a
upp sósialisma út um heim-
inn. Það er gott fyrir íslendinga
að minnast þess, að það var að-
stoð frá Marshallstofnuninni,
sem gerði byggingu Áburðarverk
smiðjunnar mögulega sem og
marga aðra hluti í voru landi
svo sem Sogsvirkjun. Einra verk-
fræðingur, sem fer til Bandaríkj
anna til að athuga undi-rbúning
á einni lítilli áburðarverksmiðju
frá tæknilegu sjónarmiði, hittir
eingöngu menn, sem hafa með
tæknimál að gera. Fjármál og
eignarfyrirkomulag er ekki í
þeirra verkahring, meginstefnan
er meira að segja mörkuð af
Bandaríkjastjórn sjálfri. Því var
þetta eignarfyrirkomulag valið
sem málamiðlun milli sjónar-
miða stjórnar íslands og Banda-
ríkjarana. Það væri því svik við
Bandaríkin og þeirra sjónarmið,
ef nú ætti að gera tilraun tii
að full-sócialiséra Áburðarverk-
smiðjuna. Þetta er sérstaklega
alvarlegt og viðkvæmt mál, þar
sem Bandaríkin missa nú marga
af sínum yngstu og beztu son-
um í baráttu við hina fullkomnu
sócialista, kommúnistana, á degi
hverjum í Vietnam. Fyrir Banda-
ríkjunum var máiið ofur einfalt.
Tii að tryggja að aðstoð þeirra
kæmd að sem bez-tum notum
"ildu þeir eirastaklingseignaiétt-
arfyrirkomulagið, en það er horn
steinninn í þjóðlífi þeirra, sem
náð höfðu efnahagslega lengra
en nokkur önnur þjóð í heiimin-
um.
Ég vildi vara við þeirri skoð-
un, sem fram kemur í umræddri
grein, að ef ríkið leggur fram
sína aðstoð í fjárm-agnsútvegun
til atvinnurekstrar og fyrirtæk-
ið fer ekki á hausinn heldur
gengur sæmilega, þá fylgi sá rétt
ur aðstoðinni fyrir fjármiagns-
útvegunina að ríkið eigi að geta
tekið umræddan rekstur sér til
handa- og ríkisrekið hann. Hvað
er þá með Flugfélag ísla-nds, en
þar veítti ríkið aðstoð sína til
fjármagnsútvegunar, sem er
mieir en helmingi hærri krónu-
tala en veitt var Áburðarverk-
smiðjunni h.f. O-g hvað er með
allan annan, stæriri rekstur í
landinu, sem þurft hefur á að-
stoð þess opinbera að halda við
fjárm-agnsútvegun? Og hvað með
allan annan stærri og smærri
rekstur í landiniu, sem fær fjár-
miagn sitt að mestu leyti úr pen-
ingastofnunum sem ríkið á. Og
hvað með íbúðarlán Húsnæðis-
málastjórnar? Nei, ef þessi regla
á að gilda þá er allt ísland-s orð-
ið eitt SOVÉT.
Er stofraun Áburðarverksmiðj-
unnar h.f. fór fram hefði verið
til hennar boðið með auglýsing-
u-m í blöðum og útvarpi. Maður
skyldi halda að þar hefði bænda
stétt landsins fjölmennt, því hér
var í uppsigliragu stórfyrirtæki,
sem stoð yrði og sty-tta íslenzks
land'búnaðar um a-ldir. Eftir því
sem sumir bændur hafa talað á
Búnaðarþingi skyldi m-aður ætla
að bændur hefð-u fjölmennt á
stofnfun-d Áburðarverksmdðjunn-
ar h.f. Og fram kemur í um-
ræddri grein mikil umhyggja
fyrir hag bænda viðvíkjandi
Áburðarverksmiðjunni h.f. En
það var bara ekki einn bóndi
mættur á þeiim fundi, er Áburð-
arverksmiðjan h.f. var sitofnuð.
Það voru aðrir menn úr öðrum
stéttum, sem það gerðu. Að vísu
eignaðist Samband íslerazkra
Samvinnufélaga rúml-ega 2-0% af
hlutafénu.
Bæn-d-ur hafa ek-ki yfir neirau
að kvarta við Áburðarverksmiðj
una h.f. vegna verðlags á áburð-
inum, sem er ákveðinn af Land-
búnaðarráðiun-eytinu hverju
sinn-i. Hefur verksmiðjunni
á/vallt verið mjög þröng-t skor-
i-nn stakkur h'verju sinni, svo
þröngt, að ekki hefur v-erið borg
aður þó lögleyfður arður, 6%, í
mörg þau ár, er verks-miðjan
hefur st-arfað.
Það er bænd-um landsin-s og
þjóð-inni allri fyrir beztu að kost
ir einkarekstursins fái að njóta
sín að einhverju 1-eyti í rekstri
Áburðarverksmiðjunnar í Gufu-
nesi, og að e-kki fa-lli þar allt í
ríkiseinokun.
Pétur Guðjónsson.
Sjómannastofan Vík
í Keflavík opnuð
Keflavík, 5. febrúar.
SJÓMANNAHEIMILI Keflavík-
ur var opnað í gær með hátíð-
legri athöfn. Boðið var þar til
fagnaðar forráðamónnum þeirra
félagssamtaka ,sem að heimil-
inu standa, svo og bæjarráði
og bæjarstjóra og fréttamönn-
um.
Árni Ragnar Árnason, banka-
stjóri, sem er framkvæmdastjóri
sjómannastofunnar, setti sam-
komuna og rakti tildrög stofn-
unarinnar. Þá tók til mál Guð-
mundur H. Oddsson og afhenti
’mynd af Holti, bústað Stjána
bláa, sem enn stendur uppi í
Keflavík. Aðrir ræðumenn voru
Sveinn Jónsson, bæjarstjóri, Ás-
dís Káradóttir frá Slysavarna-
félaginu í Garði, þá Jóna Guð-
jónsdóttir formaður Slysavarna-
deildar kvenna í Keflavík. Að
lokum fluttu ræður Ragnar
Guðleifsson, formaður Verka-
lýðsfélags Keflavíkur og séra
Björn Jónsson, sóknarprestur.
Þessi opnun sjómannastofunn-
ar á efri hæðinni í Vík fór vel
og virðulaga fram og fara hér
á eftir nánari tildr-ög að þess-
um merka áfanga.
f febrúar 1967 fór Bæjarráð
Keflavíkur fram á viðræður við
Sjómannadagsnáð Keflavíkur og
Njarðvíkur, til að athuga þann
möguleika að Sjómannadagsráð
festi kau-p á eigninni Hafnar-
gata 80 í Keflavík, tii reksturs
sjómannastofu. Bauð þá Bæjar-
ráð að til þéss myndi falla það
fé er bæjarsjóður hefði áætlað
sem framlag til byg-gingar sjó-
mannaheimilis í Keflavík.
Benti bæjarráð á að með
þessu framtaki myndi fást lausn
á þeím vanda, að hér hefur
vantað athvarf fyrir aðkomu
sjómenn, til að stytta þeim hina
löngu land'legudaga.
Eftir þennan fúnd hóf Sjó-
mannadagsráð athuganir þessu
að lútandi, og í marz 1967 ritar
það bréf þeim stéttarfélögum er
að ráðinu standa, en þau eru:
Verkalýðs- & sjómannafélag
Keflavíkur og Njarðvíkur, Skip-
stjóra & stýrimannafélagið Vísir,
Vélstjórafélag Keflavíkur og Út-
vegsibændaflag Keflavíkur, og
stúkan Vík í Keflavík, Lands-
haifnarnefrad Ke-flavíkurkaup-
staðar og Njarðvíkurbrepps, og
Slysavarnadeil-d í Keflavík, en
þessi félög hafa átt aðild að
þeim umræðum og nefndum sem
glímt hafa við að koma á bygg-
ingu sjómannaheimilis í Kefla-
vík. Þá var einnig ritað til
Hreppsnefndar Njarðvíkur og
Slysavarnadeildar kvenna í
Garði, en þessar voru þær stofn-
anir sem Sjómannadagsráði
þóttu líklegastar til áhuga á mái
mu.
Um hæl bárust svör frá Verka-
lýðs- og sjómann-afélagi Kefla-
víku-r og Njarðvíkur, stúkunni
Vík, Slysavarnadeild kvenna í
Keflavík og Landshafnarnefnd
Keflavíkur og Njarðvíkur, sem
öll lögðu fram alla þá sjóði, sem
áður hafði verið safnað ti-1
byggingar sjómannaheimilis hér
í bæ, og auk þess verulegar
fjárhæðir úr eigin sjóðum, en
auk þess lagði Verka'lýðs. og
sjómannafélagið fram sjóð, sem
það -hafði' safnað til byggingar
/erkamannaskýlis hér. Að þess-
um svörum fengnum hóf svo
Sjómannadagsráð samningaum-
leitanir við þáverandi eigenduir
hússins, þá Sturlaug og Magnús
Björnsisyni. Reyndust þeir ráð-
inu í alla staði vel, og mjög
áhugasamir og liðsinnandi til að
þetta mætti takast, og kom svo,
að í apríl s.l. var undirritaður
samningur um kaupin. Var verð
þar ákveðið kr. 5.500.000.00
fyrir húsið og þau áhöld, sem
þar voru, og fylgdu í kaupunum.
Á árinu 1967 voru greiddar kr.
1.500.000.00 en seljendur lánuðu
eftirstöðvarnar til 10 ára, en
þær voru nær 75% af verði
eignarinnar. Bæjarsjóður Kefla-
víkur hefur ábyr-gst allar skuld-
bin-dingar Sjómannadagsráðs
vegna kaupanna.
Eftix að kaupsamningur var
undirritaður hefur Sjómanna-
dagsráði enn borizt tilkynningar
um gjafir ti-1 þessa málefni-s og
eru þær frá Skipstjóra- og stýri-
m-annaflaginu Vísi og Vélstjóra-
félagi Kefiaivíkur, sem bæði
gáfu fé, og auk þess frá Verka-
lýðs- og sjómannafélagi Kefla-
víkur og Njarðvíkur sem ga.f
sjónvarpstæki, eftir va-li sjó-
mannadagsráðs, og Slysavarna-
deild kvenna í Garði, sem gaf
34 bækur til stofns að bókasafni
stofunnar, og hafðl ráðið einnig
hönd í bagga um val þeirra
bóka, sem fjalla um fróðleiks-
Framhald á bis. 10
Matsveinar og þjónustufólkið á Vík.