Morgunblaðið - 09.04.1968, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. APRÍL 1968
17
Kanadamenn kjdsa nýjan leiðtoga
Pierre Elliott Trudeau var kosinn formaður
Frjálslynda flokksins eftir harða baráttu
- EFTIR SIGURÐ BJARNASON
BARÁTTAN um formennsku
í Frjálslyndaflokknum í
Kanada varð að þessu sinni
harðari en nokkru sinni fyrr.
Þegar Lester Pearsson, for-
sætisráðherra, hafði lýst því
yfir að hann myndi segja af
sér sem forsætisráðherra og
flokksformaður, hófst mikið
kapphlaup milli frammá-
manna í flokki hans. Samtals
15 menn, ráðherrar og þing-
menn, gáfu kost á sér. Þeir
ferðuðust um þvert og endi-
langt landið, heimsóttu flokks
félög sín og föluðust eftir
fylgi fulltrúa á flokksþinginu,
sem haldið skyldi í Ottawa
dagana 4.-6. apríl.
Þessu þingi er nú lokið. Því
lauk um síðustu helgi og var
útvarpað og sjónvarpað um allt
landið. Öll þjóðin fylgdistmeð
því, sem þar gerðist af hinum
mesta áhuga. Frjálslyndi flokk-
urinn er stærsti stjórnmála-
flokkurinn á Kanadaþingi. Hann
hefur 131 þingmann í neðri mál-
stofunni, framfarasinnaðir í-
haldsmenn 96, Jafnaðarmenn 21,
„Social Credit“flokkurinn 14 og
3 eru óháðir. Enda þótt Frjáls-
lyndir hafi ekki meirihluta í
Neðri málstofunni fara þeir þó
með völd vegna þess að þeir
eru stærsti þingflokkurinn. Hafa
„Social Credit“ menn stundum
veitt þeim stuðning þegar á hef-
ur þurft að halda.
En hinu mikla kapphlaupi um
formenskuna er nú lokið. At-
kvæðagreiðsla um frambjóðend
ur fór fram s.l. laugardag. Ur-
slit hennar urðu þau í fjórðu
atrennu að Pierre Elliott Tru-
deau var kjörinn formaður Frjáls
lyndaflokksins. Mun hannjafn-
framt taka við forsætisráðherra-
embættinu af Lester Pearsson
fyrir 22 apríl n.k. Atkvæði féllu
þannig í lokaatkvæðagreiðslu að
Trudeau hlaut 1203 atkvæði,
Robert Winters viðskiptamála-
ráðherra 953 atkvæði og John
N. Turner ráðherra án stjórn-
ardeildar 195 atkvæði.
í fyrstu atkvæðagreiðslu á
flokksþinginu hlaut Trudeau
752 atkvæði, Turner 277, Hellyi-
er samgöngumálaráðherra 330,
Martin utanríkisráðherra 277,
Winters viðskiptamálaráðherra
293, Maceachen heilbrígðismála-
ráðherra 165, Green landþúnað-
arráðherra 169 og Kieran þing-
maður 103.
Síðan fóru fram þrjár aðrar
atkvæðagreiðslur og náði Trud-
eau meirihluta í hinni síðustu
þeirra eins og fyrr segir.
Glæsilegur ferill Pearssons.
Þegar Lester B. Pearsson læt-
ur nú af flokksforystu verður
ekki annað sagt en að stjórn-
málaferill hans hafi verið hinn
glæsilegasti. Hann hefur vérið
forsætisráðherra Kanada í tæp
5 ár eða frá 1963. Utanríkisráð-
herra Kanada var hann árin
1940 — 1957. Formaður Frjáls-
lynda flokksins var hann kjör-
inn árið 1958 eftir að flokkur-
inn hafði beðið mikinn ósigur
í þingkosningum, sem íhalds-
menn unnu með yfirburðum und
ir forystu John Diefenbakers,
Fóru íhaldsmenn síðan með völd
í Kanada árin 1957—1963. Lester
Pearsson hefur verið sýndur
margvíslegur sómi. Honum voru
veitt friðarverðlaun Nobels og
38 háskólar víða um heim hafa
sæmt hann virðingarheitum. Mun
hans lengi verða minnst sem
eins fremsta diplomats hins vest-
ræna heims um miðbik 20 aldar.
í Kanada greinir menn nú naum
ast á um það, að hann hafi heil-
um vagni heim ekið rúmlega
sjötugur að aldri, er hann lætur
af stjórnmálaafskiptum.
Hinn nýi leiðtogi.
En hver er hann, þessi nýi
leiðtogi, sem Frjálslyndi flokk-
urinn hefur nú kosið og tekur
við forsætisráðherra starfi í einu
þróttmesta lýðræðislandi heims-
ins næstu daga?
Pierre Elliott Trudeau heitir
hann — og er 46 ára gamall.
Hann er af frönskum og skosk-
um ættum frá Quebec, fæddur
í Montreal árið 1921. Trudeau
lauk lögfræðiprófi frá Montreal
háskóla en stundaði síðan nám
í hagfræði við háskólana í Har-
ward, París og London. Hann
hefur stundað lögfræðistörf og
verið prófessor í lögfr. við háskól
ann í Montreal. Einnig hefur
hann stundað blaðamensku og
gefið út tímaritið „Cité Libre“
Trudeau hefur þótt mjög rót-
tækur í skoðunum. Margir töldu
hann því ólíklegan til þess að
halda Frjálslynda flokknum vel
saman. Aðalleiðtogi jafnaðar-
manna á Kanadaþingi sagði frá
því fullum fetum um daginn að
hann vildi gjarnan að Trudeau
yrði kosinn, þar sem af því
myndi örugglega leiða að flokk-
ur hans klofnaði innan skamms
tíma. En jafnaðarmenn í Kanada
bíða þess með óþreyju .að svip-
uð þróun gerist þar og í Bret-
landi, að Frjálslyndir missi fyígi
og jafnaðarmenn leysi þá af
hólmi sem áhrifaflokkur.
Trudeau varð dómsmálaráð-
herra í stjórn Pearsson í apríl
árið 1967. Hafði hann þá aðeins
verið tæp tvö ár á þingi. Hann
er auðugur maður, ókvæntur en
þykir hinn mesti „sjarmör" á
kvennaþingi. Hann þykir prýði-
legum gáfum gæddur og er eftir-
læti ungs fólks í Kanada um þess
ar mundir. Sumum finnst hann
um of hirðulaus um klæðaburð
og hent hefur að hann hafi kom-
ið án hálsbindis á þingfundi.
Þá hefur hárgreiðsla hans einn-
ig verið gagnrýnd, en Trudeau
greiðir gisið hár sitt fram á enn-
ið. Þykir sumum það ekki virðu-
leg greiðsla á forsætisráðherra
Hennar Hátignar.
I utanríkismálum er talið að
Trudeau vilji að vísu áframhald-
andi þátttöku Kanada í Nato en
vilji þó fyrst og fremst miða
han-a við varnir Norður-Ameríku.
Trudeau er harður andstæðing
ur aðskilnaðar stefnunnar í Qu-
bec og berst fyrir sem mestri
einingu franskættaðra manna og
fólks af öðrum þjóðernum í
Kanada. En hann vill auka
kennslu í frönsku utan Qubec
og stuðla að auknu jafnrétti
milli frönskumælandi og ensku-
mælandi manna að því er snert-
ir tungumálakennslu.
♦Gegn „viðurkenndum skoðun-
um“
I formála fyrir ritgerðarsafni
sem Trudeau gaf út á þessu
ári kemst hann m.a. þannig að
orði, að það eina, sem hafi verið
varanlegt í hugsanagangi sín-
um frá ári til árs sé andstaða
gegn svokölluðum „viðurkennd
um skoðunum“.
Trudeau. Segist vcra á móti
„viöurkenndum skoðunum“.
Þetta segir þessi ungi stjórn-
málamaður um sjálfan sig. Flest-
ir þeir, sem um hann rita eru
sammála um að hann vilji helzt,
„vaða gegn straumnum".
Einn af samstarfsmönnum hans
kemst þannig að orði um hann:
„Trudeau er tilraun í kanadísk-
um stjórnmálum. Hann er hress-
andi sambland af andlegri af-
burðamensku og alþýðiegu brjóst
viti, hreinskilni og stjórnvizku,
persónulegu sjálfstæði og sterkri
félagslegri markvísi. Þessi til-
raun mun sýna dýpt og breidd
stjórnmálalífs okkar, skera úr
um eðli þess og þroska. Það er
ómaksins vert að fylgjast með
því hvernig þessi tilraun tekst“.
Ástæðá er til þess að taka
undir þessi lokaorð manns, sem
þekkir Trudeau vel. Það er ó-
maksins vert að fylgjast með
því, hvernig þessum unga stjórn
málamanni tekst forystan í ágætu
og þróttmiklu lýðræðislandi.
Tekst honum að afneita „viður-
kenndum skoðunum" eftir að
hann sjálfur hefur tekist hina
þyngstu ábyrgð á herðar? Get-
ur hann haldið áfram að „vaða
gegn straumnum?“ Tekst honum
gera draumsýnir óróagjarnrar
æsku að farsælum veruleika?
Pierre Elliott Trudeau er mað
ur hins nýja tíma. Um það bland
ast engum hugur. Hugmyndir
hans eru ferskar og hressilegar.
Vonandi tekst honum það, sem
mörgum hefur mistekist, að sam
hæfa kenningu sína raunveru-
leika hins gróandi mannlífs. S. Bj.
Pierre EUiot Trudeau. — Er gagnrýndur fyrir hárgreiðslu
og kíæðaburð.
TONLEIKAR:
Sálumessa Verdis
Söngsveitin Fílharmonía og Sin-
fóníuhljómsveit tslands. Stjórn-
andi: Róbert A. Ottósson. Ein-
söngvara: Svala Nielsen, Ruth
Little Magnússon, Magnús Jóns-
son, Ján Sigurbjörnsson.
Þegar Verdi hafði lokið við ó-
peruna „Aida“, sem var frum-
sýnd með hinni mestu viðhöfn
í Kairo í árslok 1871 og var
víst tuttugasta og sjötta ópera
hans. stóð hann á hátindi fræðg
innar. Hann var við hlið jafn-
aldra síns, Wagners, konungur í
ævintýralöndum óperunnar, en
þar stýrði þó hvor sínu ríki, svo
ólíkir sem þeir voru, bæði sem
menn og listamenn. Margir munu
þá hafa talið — og Verdi sjálf-
ur kannski líka — að ferill hans
sem óperutónskálds væri á enda.
Hann sneri sér að öðrum verk-
efnum, samdi strengjakvartett
inn, sem er eina kammertónverk
hans. og sálumessuna (Messa da
rekuiem), sem hlaut íslenzkan
frumflutning sinn í samkomu-
húsi Háskólans sl. fimmtudags-
kvöld.
Síðar kom í Ijós, að Verdi átti
enn eftir að semja tvær merkustu
óperur sínar, „Otello“ (1887) og
„Falstaff“ (1892), en þegar síð-
astnefnda verkið kom fram, stóð
hann á áttræðu, og má slíkt telj-
ast til fádæma í tónlistarsög-
unni.
Sálumessan er eina verk Verd
is, að óperunum slepptum, sem
heldur velli í tónleikahöllum
heimsins, enda er hún langmerk
ust af þeim sárafáu verkum hans
hefur hún stundum verið kölluð
sem ekki eru í óperuformi. Sam)
„bezta ópera Verdis". Til þess
liggur sú ástæða, að mörgum hef
ur þótt hún vera helzt til mik-
inn svip leikhústónlistar, og víst
mun mega segja að tónamál mess
unnár sé að mestu hið sama og
á síðari óperum tónskálds-
ins. Það er rómantískur andi,
sem hér svífur yfir vötnum, og
átökin eru mikil og dramatísk.
Sálumessan í heild á því lítið
skylt við hefðbundna helgitón-
list annað en textann, og hefur
henni oft verið fundið það til
foráttu. Þessvegna er það sjálf-
sagt, að hún er sjaldan flutt við
kirkjulegar athafnir, en því oft-
ar í tónleikasölum um heim all-
ah. Því að enginn neitar því, að
hér er um stórbrotið og óvenju-
lega hrífandi tónverk að ræða
þótt fremur sé það konsert-
verk með kirkjutexta en eigin-
legt kirkjutónverk. Ef til vill
liggur styrkur verksins einmitt
í þessu. Enginn veit, hvernig það
Requiem hefði orðið, sem Verdi
hefði samið í sönnum kirkju-
stíl. En hér talar hann það mál,
sem honum er tamt og eiginlegt,
og því verður verkið sann-
færandi, þótt íburðurinn sé mik-
ill og átökin býsna hörð. Ef
hér er um leikhústónlist að ræða
er það að minnsta kosti leik-
hústónlist „á æðra plani“, ef svo
má segja, og að því stuðla ein-
stök atriði, sem eru í strangara
formi en tíðkanlegt er í óperum,
svo sem kórfígúrurnar „Sanct-
us“ og „Libera me“.
Það má telja líklegt, að það
hafi verið með þessum skilningi,
sem Róbert A. Ottósson valdi
Requiem Verdis til flutnings að
þessu sinni á hinum árlegu kór
tónleikum sínum með söngsveit
inni Fílharmoníu og Sinfóníu-
hljómsveitinni. Hann er kunnur
að því embætti sínu sem söng-
málastjóri íslenzku þjóðkirkj-
unnar að vilja draga úr róm-
antískum áhrifum í kirkjutón-
listinni og sveigja hana aftur til
upprunalega forms sem tíðkazt
hefur um langt skeið undanfar-
ið. En sálumessuna tók hann lík-
um tökum og um dramatízk verk
væri að ræða, og er enginn vafi
á, að það eru réttu tökin. Drama
tísk spenna verksins, magnaðar
andstæður þess og stórfengleg
tilþrif nutu sín svo sem bezt
varð á kosið í þessum flutningi,
meðferðin var í senn fínleg og
þróttmikil.
Söngsveitin Fílharmonía sækir
á með ári hverju, og hverju nýju
verkefni, og hefur söngur henn-
ar aldrei verið samstilltari,
blæbrigðaríkiari né áhrifa-
meiri en nú. Þótt hún að jafn-
aði komi ekki fram á tónleik-
um nema einu sinni á ári, er
hlutur hennar í tónlistarlífi borg
arinnar orðinn ómetanlegur, og
á hún vonandi langa og við-
burðaríka starfsævi fyrir hönd-
um.
Hlutur einsöngvaranna í þess-
um tónleikum var líka mikill og
góður, og ánægjulegt er til þess
að vita, að við skulum eiga slíku
liði á að skipta — og raunar fjöl-
mennara en hér kom fram. Svala
Nielsen fór með sópranhlutverkið
af nærri ótrúlegu öryggi og
myndugleik, og hinir miklu kost
ir raddarinnar nutu sín fagur-
lega. Þó var hlutur Ruth Little
Magnússon enn veglegri, og brest
ur undirritaðan þekkingu —
eða kröfuhörku — til að finna
þar nokkra annmarka á. Radd-
fegurð Magnúsar Jónssonar kom
hér einnig vel fram og margt
ónákvæmni í tónmyndum væri
gerði hann ljómandi vel, þótt
væri stundum til líta. Jón Sigur
björnsson (hann hafði kvöldið
áður leikið mikilvægt hlutverk
á frumsýningu í Iðnó) fór með
barnshlutverkið af skörungs-
skap og miklum tilþrifum. Öll
erp þessi einsöngshlutverk afar-
erfið og kröfuhörð, en þar á
móti kemur það, að líklega hef-
ur íslenzkur einsöngskvartett
ekki verið betur skipaður í ann
an tíma en hér var.
Hljómsveitin skilaði sínum hlut
yfirleitt með miklum myndar-
brag og eins og við var að búast
af henni. Þó brá fyrir hjá málm-
blásurunum hnökrum, sem voru
meðal þess fáa er skyggði á
heildaráhrif þessara tónleika.
Annars var þessi flutningur á
Requiem Verdis ein af „stóru
stundunum“ í tónleikalífi borgar
innar þetta árið.
Söngsveitin Filharmonia og Sinfóníusveitin.