Morgunblaðið - 09.04.1968, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. APRÍL 1968
23
Með heljartak á lífæð fólksins
HVAð gerist í íslenzkum fiski-
bæ eða þorpi, þegar enginn fisk-
ur berst á land í nokkurn tíma?
Þessari spurningu skaut upp í
huga okkar á pálmasunnudag,
þegar við héldum aftur til Akur
eyrar eftir stuttar heimsóknir til
Dalvíkur og Ólafsfjarðar.
Veður var fallegt við Eyja-
fjörð þennan dag, glitrandi sól
og sléttur sjór. Enginn ís? Jú,
á allögðum Pollinum skemmtu
slóðum, bílum og nokkrir hesta-
menn hleyptu á spegilfögrum ís-
inum — svo var dorgað í vök-
um.
Dalvíkingar héldu skíðamót í
sól og snjó. Nokkrir litlir ísjak-
ar sátu á grunni vestan hafnar-
innar og biðu „dauða“ síns leif-
ar þess mikla hvíta flota, sem
fyllti Dalvíkina á föstudag. Veg-
urinn fyrir Ólafsfjarðarmúla var
opnaður til umferðar á pálma-
sunnudag og höfðu Ólafsfirðing
ar þá verið afkróaðir síðan á
annan i jólum. Margir notuðu
tækifærið og brugðu sér bæjar-
leið, en slysavarnadeild kven-
félagsins hafði basar og kaffi-
sölu í Tjamarborg. Karlakór
Ólafsfjarðar fór í söngför og
Dalvíkingar keyptu miða á
Fjalla—Eyvind.
En þó fólkið virtist í fljótu
bragði skemmta sér áhyggju-
laust þennan dag, mótti sjá að
gleði þess var nokkuð blandin.
Hafísinn hafði að vísu horfið
frá bæjardyrum þessa fólks, en
hann hélt enn heljartaki um líf-
æð þess — fiskimiðin á Gríms-
eyjarsundi.
Ekki öfundsverðir á næstunni.
Þessi ís hefur algjörlega kom-
ið í veg fyrir sjósókn allra báta
hérna í um vikutíma, sagði Björg
vin Jónsson fyrrum skipstjóri og
nú framkvæmdastjóri Útgerðar-
félags Dalvíkinga. Björgvinbyrj
aði sem yngsti skipstjórinn í
flota Dalvíkinga, en kom í land
fyrir um tveimur árum, þá elzti
skipstjórinn í flotanum.
— Ef þetta heldur áfram
svona, hélt Björgvin áfram, er
atvinnuleysi fyrirsjáanlegt, því
fiskurinn er undirstaða okkar
atvinnulífs.
— Hvernig hefur aflinn ver-
ið í vetur?
— Togbátarnir hafa aflað
sæmilega, en línan verið léleg.
Þá hefur ótíð mikið hamlað veið-
um, en einmitt núna þegar lok-
aðist virtist fiskur vera genginn
á miðin, því allir bátar fengu
ágætan afla í síðasta túrnum.
>— Og flotinn?
— f vetur eru gerðir héðan
út þrír stórir bátar. Bjarni, sem
er 60 tonn, rær með línu, en
bátar Útgerðarfélagsins, Björg-
úlfur og Björgvin, sem eru 250
tonn hvor, stunda togveiðar og
hafa þeir verið gerðir þannig út
í atvinnubótaskyni undanfarna
vetur.
Þá róa héðan um 15 minni
bátar og trillur, sem stunda að-
allega hrognkelsaveiðar á þess-
um tíma. Margir þeirra drógu
upp net sin áður en ísinn kom,
en þora nú ekki að leggja þau
aftur. Nokkuð af netum fór und-
ir ís og hafa þáu ekki náðst
enn.
— Ég sé, að Björgvin og Björg
úlfur eru að láta úr höfn.
Lítill bátur leggst
— Já, við ætlum að reyna,
hvort þeir komast eitthvað út,
svona upp á von og óvon. Það
er helzt fyrir togbátana að
reyna, þegar ástandið á miðun-
um er svona slæmt, því þeir
draga veiðarfærin á eftir sér og
geta beygt fyrir stærstu jakana
án þess að eiga á hættu að missa
allt saman.
Þá brá Bjarmi sér út fjörð í
morgun, en hann fékk eitthvað
af loðnu hérna rétt fyrir utan
höfnina í gærkvöldi (laugardags
kvöld):
Við reynum auðvitað allt, sem
við getum, þó litlar vonir séu
um að við höfum árangur sem
erfiði meðan ísinn liggur á mið-
unum.
En við getum ekki annað en
reynt. Hér er atvinna fólksins
í hættu og við höfum ekkert
annað til að hlaupa upp á með-
an ekki berst fiskur á land.
— ísinn kom alveg hér inn á
Dalvíkina?
— Já, það var á föstudag, sem
flotinn hvíti nálgaðist höfnina
ört. Okkur varð nú ekki um
sel og lokuðum henni með vír.
Klukkan 6 á föstudag var ísinn
kominn inn á sand og fyllti hann
þá alla Dalvíkina. í gærmorgun
(laugardagsmorgun) var hann
horfinn út, nema þessi fáu jaka-
hró, sem við sjáum þarna.
— En sem stendur er fram-
tíðin ekki björt.
— Nei, það er óhætt að segja
það. Norðurlandið er ekki vel
undir langt siglingastopp búið,
t.d. hvað olíu snertir. Það er
strax byrjað að skammta hana
í báta hér. Og ef atvinnuleys-
ið bætist ofan á erfiða vertíð til
Björgvin Jónsson
þessa, þá erum við langt frá því
að vera öfundsverð á næstunni.
„Sjaldan er mein að miðsvetrar-
is“.
Það fyrsta, sem ég hef heyrt
um ís á Dalvíkinni, er vorið
1887, sagði Sigurður P. Jónsson,
kaupmaður, þegar við litum inn
til hans skömmu eftir hádegið.
að bryggjiu á Dalvik.

S.I. sunnudag var höfnin á Dalvík orðin auð af ís. A myndinni sjást bátar við bryggju,
snjóruðningur er á bryggjum.
en
Sigurður P. Jónsson
Það vor fluttist faðir minn nið-
ur á Dalvík. Þetta var hart vor
— mikill ís lagðist upp að Norð-
urlandi fyllti allan Eyjafjörð og
lá lengi hérna á víkinni. En
það var líka einmitt þetta vor,
sem hval rak hér á fjöru, en
af slíku fara engar sögur síðan.
Þessi hvalur varð mörgum mikil
björg.
Ég þykist nú fyrst muna ís
á Dalvík 1897. Þá var ég auð-
vitað krakki, því ég get sagt
eins og kerlingin, að ég sé kom-
inn hátt á áttunda tuginn. En
1897 fylltist hér allt af ís, en
ekki man ég nú lengur, hversu
langa viðdvöl hann hafði á vík-
inni. Þó eru mér í fersku minni
margar ferðir okkar krakkanna
út á ísinn, eftir að hann fraus
saman.
— Hvað um hvítabirni?
>— Ég minnist þess, að þeir
hafa verið skotnir út á Látra-
strönd, en ekki margir. Árið 1907
kom talsverður ís inn á víkina,
en lá aðeins stutt við. Þegar ís-
inn lagðist upp að Norðurlandi
1914 fyllti Eyjafjörð aldrei, en
allar bjargir á sjó voru okkur
bannaðar lengi vel. Árið eftir
var ég erlendis, en ég man úr
bréfum að heiman, að ísinn lá
við Norðurland alveg fram í
ágúst, þó hér hafi aldrei gert
kafþök í það sinnið.
Nú, þá kemur frostaveturinn
mikli 1918. Það hefur nú svo
margt verið um hann rætt og
ritað, að ég hef varla neinu við
að bæta, en ekki hurfu síðustu
jakarnir úr Eyjafirði fyrr en í
maíbyrjun og í janúar lagðist
ísinn að. Þá var farið með hesta
og sleða hér yfir Eyjafjörð utan
Hríseyjar.
Ógurlegur kuldi fylgdi þessum
ís — það var ekki oft serp
frostið var minna hér en 20 stig.
Þetta var hörmungartími.
fsinn fór að lóna frá í út-
firðinum í aprílbyrjun en seint
í apríl þurfti ég að komast til
Akureyrar. Þá lokaði ísinn inn-
firðinum við Nafir og steig ég
þar af bátnum og skautaði inn
til Akureyrar eftir samfelldri
glærunni. Ojá, það var ýmislegt
gert þá, sem varla yrði leikið
eftir nú á tímum, en þetta eru
síðustu hafþökin hér, sem ég
hef upplifað.
1965 kom ísinn aldrei að
neinu ráði inn í Eyjafjörð. Einni
spöng man ég eftir á Dalvík-
inni. Hana rak fyrir höfnina og
lagðist hún hér austur með
sandinum. Það var allt og sumt.
Og núna hafði ísinn tæplega sól-
arhringsviðdvöl.
En við skulum muna, að vor-
ísinn er alltaf hættulegastur —
því eins og málshátturinn seg-
ir: Sjaldan er mein að miðs-
vetrarís.
„Nei þetta er sko ekki björgu-
legt.“
Við ókum fyrir Múlann til Ól-
afsfjarðar. Meðfram Múlanum
var dreifður íshroði við landið,
en fyrir mynni fjarðarins fór
heldur meira fyrir þessum
„landsins forna fjanda" og í
mynni Eyjafjarðar og þar út
dreifðan næst, en um 10 mílur
út af Gjögri lokaðist allt.
Kristján Ásgeirsson, skipstjóri
á Ólafi Bekk, var nýkominn í
land, þegar við hittum hann að
máli.
— Þetta er í stuttu máli sagt
hörmulegt, sagði Kristján. Við er
um búnir að berjast við ógæft-
ir í allan vetur og loksins þeg-
ar útlit er fyrir betra kemur haf
ísinn. Þá var líka fiskur ný-
genginn á miðin og ég er viss
um, að þar var um eina beztu
fiskigöngu í langan tíma að
ræða.
— Hvenær lokaði ísinn mið-
unum, Kristján?
— Það var á sunnudag fyrir
viku, en dagurinn sá var einn
kaldasti, sem komið hefur hér í
Ólaf^firði lengi. Síðan hef ég
ekki fengið bein úr sjó — ég
hef verið a_ð reyna að finna net-
in aftur. Ég náði sex trossum
strax á mánudag og þá hafði ís-
inn dregið þær sumar um mílu
úr stað. Sömu sögu segja hinir
og er þó margt ókannað því einn
bátur á allar trossurnar, nema
eina, í sjó ennþá og fæstir eru
búnir að finna sínar flestar aft-
ur. í gær (laugardag) fann ég
svo mína síðustu.
— Eru netin ekki skemmd?
— Biddu fyrir þér, þetta er
allt jneira og minna ónýtt, en
þessu verður að bjarga, ef tök
eru á, því svona drauganet
halda áfram að veiða í sig eng-
um til gagns. í gær fann ég
eina trossu, sem annar bátur átti
og voru um 6 tonn í henni, þar
tonn í sig síðustu nóttina. Þessi
ís er miklu verri en ísinn 1965.
Þá gátu flestir látið netin liggja
og belgirnir og bólfærin fóru
bara undir ísinn. Nú skarst þetta
allt af og netin sukku, en síðan
finnum við þau meira og minna
ónýt.
— Hvað róa margir bátar frá
Ólafsfirði?
— Við erum fimm á netum,
fjórir stunda togveiðar og tveir
eru á línu — ellefu þilfarsbátar
í allt. Hér eru tvö frystihús og
svo eru nokkrir einstaklingar
sem taka fisk og verka.
— Hvað er þinn bátur stór
og hversu mikill er aflinn í vet-
ur?
— Ólafur Bekkur er 150 tonn.
Við byrjuðum seint og ekki hef-
ur tíðin verið okkur hagstæð,
eins og ég sagði áðan, en við
erum komnir með um 115 tonn.
Nú hringdi síminn. Þar var
kominn Björn Sörensen, skip-
stjóri á Húsavík, og sagði Krist-
ján, að við skyldum heyra í
honum hljóðið. — Það er ókræsi-
legt útlitið, sagði Björn þegar
við spurðum tíðinda. Við kom-
umst ekki út úr höfninni, því
henni lokar ísspöng, en miðin
eru auð og öll net í sjó. Við
erum alveg innikróaðir. Á morg-
un (mánudag) ætlum við að ráð-
ast á spöngina og reyna að
sprengja hana í sundur, en síð-
an fá báta til að slefa jakana
burt. Þess vegna hringdi ég í
Kristján núna.
Skipstjórarnir ræddu stundar-
korn saman um horfurnar ...
— Þetta er alveg eins og ég
sagði Birni, sagði Kristján, þejj-
ar hann kom úr sírpanum. Eg
veit ekki hvað tekur við, ef
ísinn fer ekki af miðunum —
hreint hallæri held ég barasta.
Nei, þetta er sko ekki björgu-
legt.
— Þið fenguð ísinn inn í Ól-
afsfjörð?
— Já, á föstudag var hann af
ANA og dreif ísinn þá inn í
fjörðinn og fyllti hann. Við lok-
uðum höfninni með stálvír. En
morguninn eftir var ísinn að
mestu horfinn út aftur.
— Hvernig er með olíu hér?
Það er ekki farið að
skammta á bátana enn og sára-
fá hús hér eru hituð með olíu.
Við höfum hitaveitu, sem hefur
reynzt ágætlega í vetur.
Nú varð Kristján að fara til
að bera bón Björns á Húsavík
undir útgerðarmann sinn. Við
héldum niður í félagsheimili og
fengum, okkur kaffi hjá kven-
félagskonunum. Það var gott
kaffi og við fengum rjómapönnu
kökur með.
ísinn hafði lítið sem ekkert
breytt sér, þegar við ókum til
baka fyrir Múlann. Hann glotti
þarna kaldranalega til okkar —
með heljartaki á lífæð fólksins.