Morgunblaðið - 10.04.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1068
19
TÓNLEIKAR:
Sálumessa Verdis
í umsögn, sem birtist í
Mbl. í gær, um flutning á
Sálumessu Verdis komust
inn mjög slæmar prentvillur,
sem ollu því að efni grein-
arinnar varð lítt skiljanlegt.
Morgunblaðið biður afsökun-
ar á þessum leiðu mistökum
og birtir nú greinina að
nýju.
Söngsveitin Fílharmonía og Sin-
fóníuhljómsveit íslands. Stjórn-
andi: Róbert A. Ottósson. Ein-
söngvarar: Svala Nielsen, Ruth
Little Magnússon, Magnús Jóns-
son, Jón Sigurbjörnsson.
Þegar Verdi hafði lokið við ó
peruna „Aida“, sem var frum-
sýnd með hinni mestu viðhöfn
í Kairo í árslok 1871 og var
víst tuttugasta og sjötta ópera
hans, stóð hann á hátindi frægð-
ar sinnar. Hann var við hlið jafn
aldra síns, Wagners, konungur í
ævintýralöndum óperunnar, en
þar stýrði þó hvor sínu ríki, svo
ólíkir sem þeir voru, bæði sem
menn og listamenn. Margir munu
þá hafa talið — og Verdi sjálf-
ur kannski líka — að ferill hans
sem óperutónskálds væri á enda.
Hann sneri sér að öðrum verk-
efnum, samdi sterngjakrvartett-
inn, sem er eina kammertónverk
hans og sálumessuna (Messa da
Requiem), sem hlaut íslenzkan
frumflutning sinn í samkomu-
húsi Háskólans sl. fimmtudags-
kvöld.
Síðar kom í ljós, að Verdi átti
enn eftir að semja tvær merkustu
óperur sínar, „Otello“ (1887) og
„Falstaff" (1893), en þegar .síð-
astnefnda verkið kom fram, stóð
hann á áttræðu, og má slíkt telj-
ast til fádæma í tónlistarsögunni.
Sálumessan er eina verk Verd-
is, að óperunum slepptum, sem
heldur velli í tónleikahöllum
heimsins, enda er hún langmerk-
ust af þeim sárafáu verkum hans
sem ekki eru í óperuformi. Samt
hefur hún stundum verið kölluð
„bezta ópera Verdis“. Til þess i
liggur sú ástæða, að mörgum hef !
ur þótt hún bera helzt til mik- * 1
inn svip leikhústónlistar, og víst
mun mega segja að tónamál mess
unnar sé að mestu hið sama og .
á síðari óperum tónskálds- j
ins. Það er rómantískur andi, j
sem hér svífur yfir vötnunum, og
átökin eru mikil og dramatísk. |
Sálumessan í heild á því lítið
skylt við hefðbundna helgitón- j
list annað en textann, og hefur
henni oft verið fundið það til
foráttu. Þessvegna er það sjálf-
sagt, að hún er sjaldan flutt við
kirkjulegar athafnir, en því oft-
ar í tónleikasölum um heim all-
an. Því að enginn neitar því, að
hér er um stórbrotið og óvenju-
lega hrífandi tónverk að ræða
þótt fremur sé það konsert-
verk með kirkjutexta en eigin-
legt kirkjutónverk. Ef til vill
liggur styrkur verksins einmitt
í þessu. Enginn veit, hvernig það
Requiem hefði orðið, sem Verdi
hefði sarrfið í sönnum kirkju-
stíl. En hér talar hann það mál,
sem honum er tamt og eiginlegt,
og því verður verkið sann-
færandi, þótt íburðurinn sé mik-
ill og átökin býsna hörð. Ef
hér er um leikhústónlist að ræða
er það að minnsta kosti leik-
hústónlist „á æðra plani“, ef svo
má segja, og að því stuðla ein-
stök atriði, sem eru í strangara
formi en tíðkanlegt er í óperum,
svo sem kórfúgurnar „Sanct-
us“ og „Libera me“.
Það má telja líklegt, að það
hafi verið með þessum skilningi,
sem Róbert A. Ottósson valdi
Requiem Verdis til flutnings að
þessu sinni á hinum árlegu kór-
tónleikum sínum með söngsveit-
inni Fílharmoníu og Sinfóníu-
hljómsveitinni. Hann er kunnur
að því embætti sínu sem söng-
málastjóri íslenzku þjóðkirkj-
unnar að vilja draga úr róm-
antískum áhrifum í kirkjutón-
listinni og sveigja hana aftur til
upprunalegra forms sem tíðkazt
hefur um langt skeið undanfar-
ið. En sálumessuna tók hann lík-
um tökum og um dramaitískt verk
væri að ræða, og er enginn vafi
á, að það eru réttu tökin. Drama
tísk spenna verksins, magnaðar
andstæður þess og stóyfengleg
tilþrif nutu sín svo sem bezt
varð á kosið í þessum flutningi,
meðferðin var í senn fínleg og
þróttmikil.
Söngsveitin Fílharmonía sækir
á með ári hverju, og hverju nýju
verkefni, og hefur söngur henn-
ar aldrei verið samstilltari,
blæbrigðaríkari né áhrifa-
meiri en nú. Þótt hún að jafn-
aði komi ekki fram á tónleik-
um .nema einu sinni á ári, er
hlutur hennar í tónlistarlífi borg
arinnar orðinn ómetanlegur, og
á hún vonandi langa og við-
burðaríka starfsævi fyrir hönd-
um. '
Hlutur einsöngvaranna í þess-
um tónleikum var líka mikill og
góður, og ánægjulegt er til þess
að vita, að við skulum eiga slíku
liði á að skipta — og raunar f jöl-
mennara en hér kom fram. Svala
Nielsen fór með sópranhlutverkð
af nærri ótrúlegu öryggi og
myndugleik, og hinir miklu kost
ir raddarinnar nutu sín fagur-
lega. Þó var hlutur Ruth Little
Magnússon enn veglegri, og brest
ur undirritaðan þekkingu —
eða kröfuhörku — til að finna
þar nokkra annmarka á. Radd-
fegurð Magnúsar Jónssonar kom
hér einnig vel fram og margt
gerði hann ljómandi vel, þótt
RITSTJORN • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA*SKRIFSTOFA
SÍMI 10*100
Guðmundur á Þórgautsstöðum.
MEIRIHÁTTAR myndabrengl
átti sér stað í Morgunbla'ðinu í
gær. Með afmælisgrein um Guð-
mund á Þórgautsstöðum kom
röng mynd. Myndin af honum
kom með minningargrein um
Guðmund Jóhannesson, bónda að
Guðmundur að Arnarhóli.
Arnarhóli í Gaulverjabæjar-
hreppi. Vegna mistaka þessara,
sem blaðið harmar og biður vel-
virðingar á, birtum við hér mynd
ir af þeim Guðmundi á Þórgauts
stölðum og Guðmundi Jóhannes-
syni frá Arnarhóli.
ónákvæmni í tónmyndum væri
stundum til lýta. Jón Sigur-
björnsson (hann hafði kvöldið
áður leikið mikilvægt hlutverk
á frumsýningu í Iðnó) fór með
bassahlutverkið af skörungs-
skap og miklum tilþrifum. Öll
eru þessi einsöngshlutverk afar-
erfið og kröfuhörð, en þar á
móti kemur það, að líklega hef-
ur íslenzkur einsöngskvartett
ekki verið betur skipaður í ann-
an tíma en hér var.
Hljómsveitin skilaði sínum hlut
yfirleitt með miklum myndar-
brag og eins og við var «ð búast
af henni. Þó brá fyrir hjá málm-
blásurunum hnökrum, sem voru
meðal þess fáa er skyggði á
heildaráhrif þessara tónleika.
Annars var þessi flutningur á
Requiem Verdis ein af „stóru
stundunum" í tónleikalífi borgar
innar þetta árið.
Jón Þórarinsson.
Minnst áttrœðisafmœlis Kambans:
„Vér morðingjar“ í Þjóðleikhúsinu
ÞANN 20. þ. m. frumsýnir Þjóð-
leikhúsið leikritið „Vér morð-
ingjar", eftir Guðmund Kamban,
en eins og kunnugt er, er 20.
apríl afmælisdagur Þjóðleikhúss-
ins. Það eru núna liðin 18 éir frá
því að Þjóðleikhúsið tók til
starfa.
Vér morðingjar er þriðji
leikurinn, sem Þjóðleikhúsfð sýn
ir eftir Guðmund Kamban, en
hin voru: Þess vegna skiljum
við, sýnt í Þjóðleikhúsinu vorið
1952, og í Skálholti, sýnt í Þjóð-
leikhúsinu árið 1960, á 10 ára af-
mæli leikhússins.
Vér morðingjar var fyrst sýnt
í Dagmarleikhúsinu í Kaup-
mannahöfn, 2. marz árið 1920 og
síðar á sama ári hjá Leikfélagi
Reykjavíkur.
Arið 1927 stjórnaði höfundur-
inn sjálfur sýningu á leiknum
hér í Iðnó og lék þá jafnframt
sjálfur annað aðalhlutverk leiks-
ins. Si'ðar sýndi leikflokkur und-
ir stjórn Gunnars R. Hansen
leikinn hér í Reykjavík og víðar
úti um land. Ennfremur var leik-
urinn sýndur hjá Leikfélagi
Akureyrar árið 1923. Þetta mun
því vera í fimmta skiptið, sem
leikurinn er settur á svið hér á
landi.
Fyrsta leikritið, sem Kamban
skrifaði var Hadda Padda. Leik-
urinn var fyrst sýndur í Kaup-
mannahöfn árið 1914 og ári síð-
ar hjá Leikfélagi Reykjavíkur
Þar næst kom Konungsglíman,
sýnt í Reykjavík árið 1917. Sendi
herrann frá Júpiter sýnt hér ár-
ið 1927. Síðar lauk hann við
skáldsöguna um Brynjólf biskup
og samdi leikrit upp úr skáld-
I sögunni, er hann nefndi I Skál-
hol'ti og hefur það verk orðið
frægast af öllu því er Kamban
skrifa’ði. Leikurinn var fyrst
sýndur árið 1946 hjá Leikfélagi
Reykjavíkur og síðar hjá Þjóð-
leikhúsinu árið 1960.
Árið 1915 fór Guðmundur
Kamban til Bandaríkjanna og
dvaldi þar í tvö ár. Þar skrifaði
hann tvö leikrit, Marmari, sýnt
hjá Leikfélagi Reykjavíkur árið
1950 og þar lauk hann einnig
við leikritið Vér morðingjar.
ÓþaTfi er að telja upp öll þau
mörgu verk, sem Guðmundur
Kamban skrifáði, svo vel er
hann þekktur af landsmönnum.
Kamban varð stúdent árið 1910
og las í fjögur ár heimspeki og
j bókmenntir við Kaupmannahafn
j arháskóla. Jafnframt háskóla-
j námi lagði hann stund á leiklist-
! arnám í Kaupmannahöfn og varð
i síðar leikstjóri við ýmis þekkt
leikhús í Kaupmannahöfn, Dag-
marleikhúsið 1920, Folke-Teatret
j 1922—24 og við Konunglega leik-
húsið árin 1931—33. Ennfremur
var hann þekktur upplesari og
fyrirlesari.
; Guðmundur Kamban var fædd
ur 8. júní árið 1888, en féll fyrir
vopnum óþekktra upphlaups-
manna á frelsisdegi Dana þann
5. maí árið 1945.
Á þessu ári eru li'ðin 80 ár frá
fæðingu Guðmundar Kambans
og af því tilefni er nú leikrit
hans Vér morðingjar sýnt í Þjóð-
leikhúsinu.
Leikstjóri er Benedikt Árna-
son, en aðalhlutverkin eru leikin
af Gunnari Eyjólfssyni og Krist-
björgu Kjeld. Aðrir leikendur
eru: Guðbjörg Þorbjarnardóttir,
Gísli Alfreðsson, Erlingur Gísla-
son, Sigríður Þorvaldsdóttir,
Anna Guðmundsdóttir. — Leik-
myndir og búningsteikmngar
gerir Gunnar Bjarnason. (Frá
Þjóðleikhúsinu).
Mikil snióalög
og frosthörkur
Látrum, 1. apríl.
HÉR stendur nú yfir einhver
har'ðasti vetur, sem elztu menn
muna, mikil snjóalög og frost-
hörkur öðru hverju. Samgöngur
allar mjög erfiðar og sumstaðar
ekkert fengist við það að halda
færum vegum og líka svo til ó-
tækt vegna kostnaðar. Þeim leið-
um, sem mjólkurflutningar fara
um, hefur þó verið haldið opn-
um og ekki mjög erfitt þar sem
það er mest í byggð. Erfiðleik-
arnir skapast fyrst, þegar upp á
fjöllin kemur í 300—400 metra
hæð og þaðan af meiri. Þar hef-
ir stöðugt snjóa'ð þótt hlánað
hafi eitthvað í byggð, traðir
myndast við mokstur, og þær
fyllast svo jafnharðan.
Sem betur fer hefir útnesja-
fólk haldið þeim gamla hætti að
taka vetrarforðann á haustnótt-
um hvernig sem færi. Fólk er
því ekkert að fást um það þótt
það sé innilokað nema eitthvað
liggi við og stendur þá ekki á
fyrirgreiðslu. Pósturinn okkar,
Kristinn Ólafsson, kemur þó allt-
af vikulega út til nesja, hvernig
sem vfðrar, enda á hann tvo góða
fætur og einnig broddstaf. Ætti
hann skilið 20% kauphækkun á
þessum vetri fyrir góða þjón-
ustu við erfiðar aðstæður.
Bændur berja sér ekki mjög
um fóðurskort þó á sl. hausti
vantaði yfir hreppinn 20% af
heyforða miðað við fullar hey-
birgðir eftir skýrslum forða-
gæzlunnar. Og þegar athugað var
aftur um miðjan vetur, voru
sumir taldir betur settir mdð
fóður en þeir voru um vetrar-
byrjun.
Ef skaplega vorar, en það er
það stóra „ef“, þá verða hér ekki
nein vandræði með fóður, þótt
hættur hins forna fjanda glotti
nú við okkur hvarvetna. Hér er
nú hjarnsléttur snjór, bjart veð-
ur og sólskin, um 15 stiga frost,
og sjávarkuldi ™ 1,6 stig. Varla
heitir að nokkurs staðar sjáist á
dökkan díl frá fjalltoppum til
sjávar, því fjörugrjót og hleinar
er allt ein klakabrynja. Það er
svolítið skemmtilegt, jafnframt
því sem það cr óhugnanlegt, að
sjá glæsilega fiskibáta ösla logn-
kyrran hafflötinn milli hvítkoll-
anna. En vinkona okkar, Látra-
röst, hreinsar þessa óvelkomnu
heimskautsbúa af sér út í hafs-
auga jafnharðan og þeir koma.
Afl hennar er samt við sig.
Þórður á Látrum.
Kjarakaup
ENSKIR OG ÞYZKIR
| „IDEAL“ STÁLMIÐ-
STÖÐVAROFNAR
Á GAMLA VERÐINU.
GERIÐ GÓD KAUP Á GÓÐIJM OFNUM.
J. ÞORLÁKSSON & NORÐMANN H.F.
Bankastræti 11 — Skúlagötu 30.