Morgunblaðið - 19.05.1968, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. MAÍ 196S.
J==*0tLAl£/BAM
Rauðarárstíg 31
S'imi 22-0-22
MAGMÚSAR
SKIPHOLTI21 SIMAR 21190
j eftir lolcun sSmi 40381

Hverfisgötu 103.
Simi eftir lokuu 31160.
LITLA
BÍLALEIGAN
Bergstaðastræti 11—13.
Hagstætt leigugjald
Sími 14970
Eftir lokun 14970 eða 81748
Sigurður Jónsson.
BÍLALEIGAN
- VAKUR -
Sundlaugavegi 12. Simi 35135.
Eftir lokun 34936 og 36217.
BÍLALEIGAN
AKBRAtT
NÝIB VW 1300
SENDUM
SÍMl 82347
Skolphreinsun
Losa um stífluð niðurfalls
rör. Niðursetningu á brunn-
um. — Smáviðgerðir. Vanir
menn. Sótthreinsum að
verki loknu. — Sími 23146.
• -K Eldhúsvaskar
-K Þvottahúsvaskar
-k Blöndunartæki
-k Harðplastplötur
-k Plastskúffur
-k Raufafyllir - Lím
-k Þvottapottar
-k Pottar - Pönnur
-K Skólar - Könnur
-K Viftur - Ofnar
-k Hurðastál
-K Þvegillinn
-k Hillubúnaður
og margt fleirra
HAGSTÆÐ VERÐ!
SMIÐJUBÚÐIN
Háteigsvegi. — Sími 21222.
'A' Réttindi tvítugra
Samkvæmt upplýsingum frá
dómsmálaráðiuneytin'U, getuir
Velvakandi nú frætt „Einn 20
ára“ um það, að samkvæmt
stjórnarskrárbreytdngunni sem
endanlega var samþykkt á AI-
þingi sl. vetur öðlast íhann ekki
aðeirus kosningarétt heldur einn
ig kjörgengi.
Ennfremux voru samþykktar
í vetur breytingar á tveimur
öðrum lagabálkum, sem varða
hina tvitugu. Á lögum um lög-
ræðisaidur var g'erð sú breyting
að nú verður 20 ára maðiur fjár
ráða og öðlast fúllt lögræði. t>á
var gerð sú breyting á lögium
um stofnun og slit hjúskapar,
að piltar geta kvongast 20 ára
án sérstaks leyfis.
Ákvæði um brennivínsaldur-
inn er aftur á móti í áfengis-
lögunum, og er þar enn miðað
við 21 árs aldur. Frumvarp var
flutt um breytingu á þeirn lög-
um á síðasta þingi, þar sem la-gt
var til að það aldursákvæði
yrði einnig lækkað um eitt ár,
en það kom seint fram og dag-
aði uppi.
★ Ellefu hundruð
ára afmæli
Mikil myntsöfnunardella
hefur skyndilega gripið um
sig á íslandi. Velvalkanda er
tjáð, að til skamms tima hafi
verið vitað um þrjá mynitsafn-
ara á öllu landinu, en nú
muni þeir ekki færri en þrjú
þúsund, og beri að þakka það
áróðri útlendra kauphéðna.
Heimildarmaður Velvakanda
lét þess og getið, að fátt væri
verri fjárfesting á þessu ári
en að festa peningana sína í
íslenzkri mynt meðan hún
væri á uppsprengdu verði
vegna söfnunartízkufyrirbæris-
ins, sem mundi brábt verða úr
sagunni. — Ekki veit Velvak-
andi það, en birtir hér á eftir
fyrri hluta eins lengsta bréfs,
sem hann man eftir að hafa
birt í heilu líki. — Veskú!:
„í tilefni af ellefu hundruð
ára afmæli íslandsbygðggar,
iangaæ mig til að drepa laus-
lega á nokkra þætti í myntsögu
okkar.
Eins og gefur að skilja, var
verðgildis viðmiðunin í árdaga
hinnar íslenzku þjóðar öðruvísi
en við eigum að venjast í dag.
Þó var þá, eins og er í dag
alltaf um nokkra fasta jafn-
vægispunkta að ræða eða miða
við, að vísu fór sjálf verzlunin
í landinu á þessum öldum að
langmestu leyti fram, sem
myntlaus vöruskiptaverzlun,
þar sem aðilar urðu ásáttir um
að önnur höndin rétti samtímis
hinni, þann hlut sem um var að
ræða fyrir báða bóga.
Þessar gömlu verzlunarregl-
ur eða punktar voru einfööld
og auigljós sannindi miðuð við
þær aðstæður og það skipulag,
sem ríkti á þeim tíma.
Ég dreg hér á eftir upp
nokkrar myndir af gamalli ís-
lenzkri verðgildis viðmiðun.
1 eyrir jafngilti 6 álnuim vað-
mála.
1 mörk var 8 aurar.
1 jarðarhiundrað — 1 hundrað
á landsvísu var eitt kýrverð,
kýrverð var 20 aurar eða 120
álnir eða 2£ mörk, síðar 4
spesíudalir.
1 spesíudalur var 120 skild-
ingar.
1 fiskur var 2 skildingar.
1 vænt haustlamb var 1 eyrir
eða 6 álnir.
1 ær 16 álmr eða 2 og I aur.
1 hestur fullvaxinn 90 álnir eða
16 aiurar.
1 ríkisdalur var 96 ásilding-
ar.
Fornt mál
1 stika var 2 álnir (ein alin
var um það bil 60 sentimetrar).
1 faðmur var 3 álnir — 6 fet
— 72 þumlunigar.
1 pund var 2 merkuT — 32
lóð — o,5 kg.
1 væbt var 8 fjórðungar — 80
pund 40 kg.
1 skippund var 20 lýsispund
— 320 pund 160 kg.
1 lagartunna var 4 kvartil —
15 kútar — 120 pottar.
Eins og aflir mega sjá, var
einm eyrix í gamla daga mikið
verðmæti, þeir skildu gömlu
mennirnir þýðingu þess, að
hafa hátt gengi, að vera ekki
að burðast með hærri tölur en
ástæða er tiL
Á þjóðveldistímanum frá 874
til 1264 var gangmyntin í land-
inu að mestu. innfllutt ómótað
silfur, sem ýmist var vegið eða
mælt, málmurinn var klipptur,
malaður e’ða skorinn niður eft-
ir þörfum, þar til hið rétta mál
eða þyngd náðist.
Þessi háttnr helzt í höfuð-
dráttum áfram næstu tvær ald-
ir eða þar um bil, en upp úr
því tímabili, sem á eftir geng-
ur, fer smámsaman innflutt
slegin mynt, gull, silfur og
kopar að ná undirtökunum á-
samt heimatilbúinni mynt,
þannig að smámsaman var hætt
að brytja málminn niður, þess
í stað var hann látinn halda
verðgildi sínu í hinu mótaða
upprunalega formL
Á þessum öldum tímamót-
anna hefst raunverulega skeið
slegnu myntarinnar á íslandL
peningarnir fara að hafa meiri
áhrif í þjó’ðlífinu og millilið-
imir byrja að myndast.
Árið 1376 höfðu Islendingar
færzt í konungssamband við
Danmörku. Þessi breyting virt-
ist í fyrstunni ekki ætla að
valda neinum straumhvörfum,
landsréttindin voru óskert sem
áður og afskiptin af landinu
áttu að vera í samræmi við
það.
Það kom þó í ljós er á leið,
að sundurleysi íslenzku þjóð-
arinnar og vöntun á samræmdri
stjórnarforystu átti eftir að
draga dilk á eftir sér.
Áhrif útlendinga í landinu
fara vaxandi, að sama skapi
gætir íslenzks valds minna og
minna eftir því sem lengra líð-
ur. Danir fara að færa sig upp
á skaftið.
Þróunin verður Islendingum
andstæð sökum andvaraleysis
þeirra við utanaðkomandi á-
sókn, sem byrjuð er að grafa
undan sjálfstæði landsfólksins.
Danir nota sér ástandið, ís-
lenzka þjóðin er sundurlaus og
lömuð, með ofríki ná þeir
kverktaki á landinu og láta
kné fylgja kviði á næstu öld-
um.
Ahrifa danskra embættis-
manna fer að gæta í landinu,
í stórum dráttum ver'ður gang-
myntin í landinu dönsk, að
visu spilar þarna inn í ensk,
frrönsk, hollenzk og þýzk mynt
ásamt Norðurlanda-myntinni og
eins og ég gat um áður einka-
mynt einstakra landsmanna,
sem lék öldum saman stórt
hlutverk í verziunarmálunum,
aðallega var hér um innlenda
og erlenda kaupmenn að ræða,
þessir kaupmenn létu ýmist slá
myntina hér heima, eða fluttu
hana inn, allt éftir hvemig
verkast vildi, þeir nötuðu svo
þessa mynt sína hér öldum
saman, sem einka gjaldmiðil
milli sín og viðskiptamanna
sinna.
Útgáfa þessara einkamynta
var bönnuð með lögum 1961 og
er mér aðeins kunnugt um einn
einkaaðila siðan, sem láti'ð hef-
ur slá mynt hér á landi.
Hinn mikla skartmann Pétur
Hoffmann Salómonsson, sem
lét slá mynt hér innanlands fyr
ir nokkrum árum, bæði úr gulli,
silfri og kopar, hina frægu
Selsvarardali.
Þannig er myntsagan í gegn-
um einveldisárin svonefndu
1662 til 1874 og áfram í gegn-
um eld sjálfstæðisbaráttunnar.
1 orði kveðnu giltu hin fomu
lög, landsréttur þjóðar okkar
var óvefengjanlegur með hin-
um siðferðislega rétti, sem oft-
ast var höfuð þolinmóðurinn á
hverju sem valt.
Eftir mikla þjóðernisbaráttu
og mörg þing, var Alþingi kom
ið á hér í Reykjavík 1843, en
aðeins ráðgefandi. Alþingi var
á þessum árum undir þungum
dönskum þrýstingi, nytsamlegt
er því þegar þessi mál eru met-
in í dag með hliðsjón af fortíð-
inni, að hafa í huga, að eitt að-
al leynivopn danskra embættis
manna til að hamla á móti
sjálfstæðisbaráttu íslendinga á
þessum árum, voru munnleg
loforð,sem urðu nafnið eitt er
á hólminn kom.
Loks fáum við fullveldis við-
urkenningu frá Dönum með
sambandslögunum 1918, og með
þeim lögum eru lögð drögin að
endurnýjaðri íslenzkri ríkis-
mynt.
Af útgáfu hinnar fyrstu ís-
lenzku ríkismyntar verður þó
ekki fyrr en árið 1922, þá gef-
um við út tíeyring og 25 eyr-
ing, byrjunin var smá, en
áfram er haldið á sömu braut,
árið 1925 eru útgefnir 1 og
2 krónu peningar og í kjölfar-
ið kohla 1-eyringar 1925—26
og 2 aurar og fimm aurar 1926
og svo koll af kolli áfram“.
Framhald á þriðjudag.
Iðnaðarhúsnæði til sölu
Iðnaðarhúsnæði á mjög góðum stað við Borgartún,
til sölu. Upplagt fyrir heildverzlun eða léttan iðnað.
Stærð 2 hæðir og ris, grunnflötur 70 ferm. Tilboð
sendist Mbl. fyrir fimmtudaginn 23. maí merkt:
„8692“.
2V*
kílómeter
í Húsgagnahöllinni
eru venjulega 2500 m. af húsgagna-
áklæðum á lager í 70—80 mismun-
andi litum.
Munið að einkunnarorð okkar eru:
IJrval, gæði, þjónusta
» »
Simi-22900

1
m mi 3
Laugaveg 26
v