Morgunblaðið - 19.05.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. MAÍ 1968.
17
ískyggilegar
horfur
Hafísinn við norðausitanvert
landið hefur þegar valdið íbú-
um þar stjórtjóni og vekur nú
vaxandi ugg um land allt. Fæst-
ir núlifandi íslendingar þekkja
af eigin raun til verulegra vand
ræða af hafis við strendur
landsins. Að undanförnu hefur
stundum mátt virðast svo sem
sumir héldu tal um hættu af
hafís einskonar endurvakning á
kynjasögum aftan úr öldum. Um
slíkt er ekki að fást, enda er
allur viðbúnaður gegn þessari
hættu ákaflega erfiður, bæði
vegna þess að enginn veit fyrir-
fram hvenær hana ber að garði,
og þegar hún birtist þá lýsir
hún sér með síbreytilegum
hætti. Rétt fyrir hið hryggilega
andlát Markúsar Sigurjónssonar
skipstjóra í vetur var endur-
prentuð í Morgunblaðinu eftir-
tektarverð grein, sem hann
hafði skrifað um hafíshættuna
og áður hafði komið í Sjómanna-
blaðinu Víking. Þar vekur hann
athygli á þeim voða, er af því

(Ljósm. Ólafur Ragnarsson)
Sumar í Siglufirði.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 18. maí
geti stafað, að ísinn reki úr
Norðurhafinu inn í Norðurfló-
ann milli Hornbjargs og Langa-
ness og þrýstist með ofurþunga
upp að landsteinunum. Enn sýn-
ist ekki svo illa komið, þó að
ísrekið nú minni mjög á aðvar-
anir Markúsar, og vonahdi ræt-
ist betur úr áður en varir.
Þrátt fyrir það, að allir voni
hið bezta, verða menn að reyna
að gera sér grein fyrir til hverra
úrræða skuli grípa, ef verulega
illa fer. Um sumt stöndum við
nú miklu betur að vígi en áð-
Ur, en hins vegar eru menn nú
mun háðari flutningum að og
frá en fyrr. Hér þarf glögga
athugun á öllum aðstæðum, bæði
til ákvörðunar um aðgerðir nú
og til lærdóms síðar.
Hefur Kadar vit
fyrir hinunt?
Mjög fróðlegt hefur verið að
fylgjast með framvindu mála í
Tékkóslóvakíu síðustu vikur.
Augljóst sýnist, að lítillar hrifni
gæti hjá ýmsum valdamönnum í
Sovét-Rússlandi yfir þeirri at-
burðarás. Engu að síður virðast
þeir þó a.m.k. enn vera þar of-
aná, sem varúðar vilja gæta.
Ýmis miálgögn eru hins vegar lát
in halda uppi harðri gagnrýni
á hina nýju valdamenn í Tékkó
slóvakíu og heimta að þar sé
étoki haldið otf eimcLreigið eða
ákaft í frelsisást! Hversu und-
ir logar sést af því, að mestu
valdamenn Tékkóslóvakíu komu
í heimsókn til Moskvu um miðja
nótt, áttu ítarlegar viðræðurvið
æðstu menn Sovétríkjanna og
hurfu síðan á braut með þeim
hætti, að af fréttatilkynningu
var bersýnilegt, að verulegur á-
greiningur hafði orðið og var
enn óleystur. örfáum dögum síð
ar var haldinn nýr fundur í
Moskvu, þar sem helztu ráða-
menn úr A-Þýzkálandi, Póllandi
Ungverjalandi og Bulgaríu
lögðu saman ráð sín og Sovét-
stjórnarinnar rússnesku. í er-
lendum blöðum segir, að þar hafi
talsmenn austur-þýzkra komm-
únista og Pólverja verið tillögu-
verstir, en Kadar frá Ungverja-
landi lagt bezt til mála og ein-
dregið lagst gegn því, að ný í-
hlutun á borð við það, sem haust
ið 1956 átti sér stað í Ung-
verjalandi yrði endurtekin.
Telja nú flestir, að slík árás
sé ekki yfirvofandi, þó að liðs-
flutningar að landamærum
Tékkóslóvakíu, séu til þess lag-
aðir að minna Tékkóslóvaka á,
að þeim hæfi bezt að hafa hóf
á frelsi og lýðræði í landi sínu.
Heimsóknir Kosygins og rúss-
neska hermálaráðherrans til
Prag eru vafalaust af sömu rót-
um runnar.
Illa íjarri
góðu gamni
Greinilegt er, að kommúnistar
hér una því illa að hafa ekki
getað hrint af stað ámóta stú-
dentaóeirðum og að undanförnu
hafa víða brotist út. S.l. fimmtu-
dag er forustugrein Þjóðviljans
um þetta efni og nefnist „Ba'
átta stúdenta.“ Þar segir m.a.:
„Þessi barátta hefur verið
margvísleg eftir aðstæðum, en
hvarvetna er þó borin fram sr
sameiginlega krafa, að bæta
þurfi menntunarskilyrði til mik-
illa muna og að stúdentar fái
stóraukin áhrif á málefni
menntastofnana sinna.“
Síðan eru færð um þetta nokk-
ur dæmi, sérstaklega vikið að
atburðum í Frakklandi og Dan-
mörku og í lokin segir:
„Islendingar hafa fulla
ástæðu til að gefa þessari at-
burðarás gaum; menntunarkerfi
okkar er afar úrelt, vinnuað-
staða mjög léleg í skólum, kenn-
arar of fáir og illa launaðir.
Því væri skynsamlegt af stjórr
völdum hér að taka frumkvæði
í þessum málum, stórauka fjár-
framlög til menntastofnana og
bjóða námsmönnum að fyrra-
bragði aukin lýðréttindi í skól-
um sínum. Séu hins vegar hat-
ursskrif Bjarna Benediktssonar
og Morgunblaðsins um nemend-
ur og kennara við Ménntaskól-
ann á Akureyri til marks um
skilning valdhafanna á þessum
vandamálum, er ekki von
á góðu.“
Enginn ber á móti því, að
fræðslukerfi okkar þurfi endur-
skoðunar. Slík endurskoðun hef
ur raunar átt sér stað árum
saman og lýst sér í síbættu fyr-
irkomulagi margra hluta, þó að
hitt sé rétt að betur má, ef
duga skal, miðað við þær öru
breytingar, sem nú verða hvar-
vetna á þjóðfélagsháttum og
menntunarkröfum. Eftir aðstæð-
um hafa íslenzk stjórnvöld feng-
ið miklum umbótum áorkað og
einkanlega lagt sig fram um að
búa vel að stúdentum. Sú við-
leitni lýsir sér m.a. í fyrirmæl-
um um stórbætt kerfi styrkja
og, lána, og nú síðast í félags-
stofnun stúdenta, sem lögfest
var á nýafstöðnu Alþingi. Þar
eru stúdentum sjálfum fengin
úrslitaráð um þessi mikilvægu
málefni þeirra. Allar þessar um-
bætur hafa náðst fram með hóf-
samlegri málsókn stúdenta og
skynsamlegum undirtektum rík-
isstjórnar og Alþingis, án þess
að Alþingi götunnar kæmi þar
nokkuð við sögu.
Þögn um hið
þýðiíigarmesta
Þótt Þjóðviljinn telji ástæðu
til að skrifa sérstaka langa for-
ustugrein um „baráttu stú-
denta“, þá minnist hann þar
ekki á það, hvar hún hefur orð-
ið áhrifaríkust. Það er rétt, að
víða í V.Evrópu og í Banda-
rikjunum hafa orðið hörð átök
á milli stúdenta og yfirvalda
bæði ríkis og háskóla. Hvergi
hafa átökin þó orðið harkalegri
né áhrifameiri en í A.Evrópu.
Viðureign Sovétstjórnvalda við
hina frjálshuga rithöfunda er
einungis einn anginn af ókyrrð
ungra menntamanna í þessum
löndum. Átökin urðu samt miklu
alvarlegri í Póllandi, þar sem
því fáheyrða bragði var hótað,
að foreldrar ungmenna skyldu
verða fyrir refsingum vegna á-
virðinga barna sinna fyrir of r
ötula baráttu í frelsisátt! Þýð-
ingarmest hefur þó barátta stú-
denta í Tékkóslóvakíu reynzt.
Ákaflega er hæpið, að ef þeirra
hefði ekki notið við, þá hefði
tekizt að hrekja hina gömlu
Stalínista frá völdum og fá nýja
víðsýnni menn í þeirra stað.
Hópganga stúdenta til grafar
Jans Masaryks á 20 ára ártíð
hans vakti heimsathygli. Sú hóp-
ganga var tákn þess, að tékk-
neska þjóðin lætur ekki lengur
bjóða sér, að dánarorsök hiris
vinsæla utanríkisráðherra sé
framvegis hjúpuð sömu leynd og
hingað til. Heiftin sem sú sann-
gjarna krafa hefur vakið á með-
al afturhaldsaflanna í A.EvrópU,
kemur aftur á móti fram í því,
að í rússnesku tímariti hefur ver
ið harðlega ráðist á föður Jans
Masaryks sjálfa þjóðhetju
Tékkóslóvaka, Thomas Masar-
yk, þeirra fyrsta forseta, aLþekkta
frelsishetju sinna tíma. Þó
að Þjóðviljinn iðki það óspart
að fræða lesendur sína um at-
burði í A-Evrópu sér hann
ekki ástæðu til að minnast á þátt
stúdenta í þessum úrslita at-
burðum, heldur segir hann í um-
getinni forustugrein:
„Þessi sameiginlegu hags-
munamál stúdenta hafa
svo tengst almennum þjóðfélags
legum baráttumálum, en á því
sviði hefur að vonum borið hæst
andstöðuna gegn árásarstyrjöld
Bandaríkjanna í Víetnam."
Nemendur og
sellustjórar
tvísaga
f síðasta Reykjavíkurbréfi var
birtur kafli úr grein Péturs Þor-
steinssonar, nemanda í Mennta-
skóla Akureyrar, sem hann skrif
aði „fyrir hönd hlutaðeigandi“
til skýringar á hinni hneykslan-
legu framkomu kommúnistasell-
unnar í Menntaskóla Akureyrar
sumardaginn fyrsta s.l. f tilvitn-
aðri grein Péturs þessa segir
m.a.:
„Fullnægjandi svar við þess-
um ásökunum er raunar sú stað-
reynd, að við borguðum börn-
unum að meðaltali tuttugu og
fimm krónur hverju, sem var
snöggt um hærri upphæð en sú,
er Mbl. greiðir. Töldum við, að
við værum ekki með þessu að
níðast á blaðburðarbörnum Mbl.
heldur að semja við þau sem
sjálfstæðan samningsaðila á
sama grundvelli og Mbl.“
Af þessari umsögn Péturs Þor-
steinssonar er augljóst, að hann
vill sannfæra almenning um að
því fari fjarri, að þeir félagar
hafi viljað „níast á blaðburðar-
börnum Mbl. heldur semja við
þau sem sjálfstæðan samnings-
aðila á sama grundvelli og Mbl.“
Nú hafa kennararnir tveir, sem
tekið hafa Pétur Þorsteinsson og
félaga hans undir sína pólitísku
handleiðslu, einnig báðir upp-
lýst málið af sinni hálfu. f Þjóð-
viljanum 12. maí skrifar Jóhann
Páll Árnason menntaskóla-
kennari m.a.:
„Á sumardaginn fyrsta var
svo sem kunnugt er skipulögð
á Akureyri mótmælaaðgerð gegn
hvoru tveggja, glæpaverkum
Bandaríkjamanna í Víetnam og
þjónkun Morgunblaðsins við
þau. Aðgerð þessi kom blaðinu
í opna skjöldu ..."
Þessi frásögn Jóhanns Páls
kemur alveg heim við það, sem
Jón Hafsteinn. Jónsson mennta-
skólakennari hafði sagt í Þjóð-
viljanum þegar hinn 4. maí á
þessa leið:
„ ... Víetnambréfi nr. 3 var
dreift á Akureyri um leið og
Morgunblaðinu, sýnilega til að
andmæla hinni svívirðilegu af-
stöðu þessa volduga blaðs til
Víetnamstriðsins en ekki til þess
að spara fé og fyrirhöfn, eins
og Jón Helgason, formaður Al-
þýðubandalagsins á Akureyri
heimskar sig á að upplýsa við
Morgunblaðið.“
„Siðferðilesa
rétt“?
Eftir yfirlýsingar mennta-
skólakennaranna tveggja verður
ekki um það villst, hve fjarri
þeir og nemendur þeirra hafi
verið því, að semja við útburð-
arbörn Morgunblaðsins á sama
grundvelli og Morgunblaðið um
að vinna heiðarlegt og öllum
augljóst verk, heldur var verið
að níðast á blessuðum börnun-
um með því að ginna þau með
fémútum til þess að fara á bak
við hinn eiginlega vinnuveit-
anda sinn. I hinu lýð-
frjálsa íslandi er mönnum að
sjálfsögðu heimilt að hafa mis-
munandi skoðanir á ágæti Morg- „
bláðsins sem og því, hvar
styrjaldaraðili í Víetnam beri
meiri ábyrgð á ógæfu þess óham-
ingjusama lands. Um hitt verð-
ur ekki deilt, að tilraun til að
koma mótmælum fram á þann
veg, sem þessir tveir mennta-
skólakennarar gerðu með nem
endum sínum er fullkomið sið-
leysi, sem hlýtur að sæta harðri
fordæmingu hjá öllum þeim, er
kunna að greina á milli þess,
sem rétt er og rangt. Eftir yfir-
lýsingar menntaskólakennar-
anna tveggja verður því að
ætla, að siðferðisvitund þeirra
sé meira en lítið brengluð. Það
staðfestist óneitanlega af yfir-
lýsingu Jóns Hafsteins Jónsson-
ar í Þjóðviljanum hinn 16. maí,
þegar hann segir:
„Nú er það mála sannast, að
dreifiinto ViebniambréÉsins hér á
Akureyri var lögleg athöfn og
auk þess eins og aðrar hlið-
stæðar mótmælaaðgerðir sið-
ferðilega rétt.“
„Smáborgaraleg
vihorf“
Út af fyrir sig skal það full
komlega dregið í efa, að dreif-
ing bréísinis hafi veirið lögleg at-
höfn. Þvert á móti, eru allar
líkur til, að þarna hafi freklegt
lagabrot í garð ósjálfráða út-
burðarbarna og Morgunblaðs-
ins átt sér stað. En Morgun-
blaðið hefur enga löngun til að
koma fram laga refsingu gegn
þessum ógæfusömu mönnum. Að-
alatriðið er, að siðleysi þeirra
má ekki liggja í þagnargildi. Þó
er skylt að geta þess, að menn
irnir virðast ekki eins blindu
slegnir og þeir láta, því að Jón
Hafsteinn Jónsson a.m.k. víkur
að því í grein sinni 4. maí, að
„.... illt er til þess að vita að
smáborgaralegra viðhorfa skuli
jafnvel gæta enn meira í Verka-
manninum en íhaldsblöðunum“.
Þessi sama hugsun kemur enn
Ijósar fram í grein hans hinn
16. maí, þar sem segir:
„Hin smáborgaralega afstaða
sumra Akureyrarblaðanna að
einblína á öll frávik frá hefð-
bundinni hegðun, en vilja ekki
sjá það samhengi, sem þar kann
að vera við hin stærstu mál sam-
tímang, er naiumast annað en við
var að búast, og erfitt hlýtur
þeim að reynast að skilja götu-
setur Bertrands Russels og hans
manna.“
Rödd samvizkunnar hjá Jóni
Hafstein, er sem sé ekki alveg
þögnuð. Hitt tekur út yfir, þeg-
ar hann vitnar máli sínu til
stúðnings í Bertrand Russel og
götusetu hans. Bertrand Russ-
el var á sínum tíma merkur mað-
ur, en hann er nú nær einn-
ar aldar gamall og hefur í meira
en 20 ár gengið í barndómi.
f elliórum hans hefur verið
skammt öfganna á milli. Ein-
mitt á þessu ári eru 20 ár lið-
in frá því, að Bertrand Russ-
el fullyrti, að árásar strið
„preventiv war“ gegn Rússlandi
væri réttlætanlegt. Hann sagði
orðrétt: „Ég er í engum efa um,
að Amerika mundi vinna að
lokum. Kommúnismann verður
að þurrka út og heimsstjórn að
koma til valda.“ Það er rétt,
að í þessum orðum átrúnaðar-
goðs Jóns Hafsteins Jónssonar
lýsir sér sízt af öllu „smáborg-
araleg" afstaða né hollusta við
„hefðbundna hegðun“. En er það
virkilega slíkur lærdómur, sem
æskulýður íslands þarf nú öllu
öðru fremur á að halda?