Morgunblaðið - 03.07.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. JÚLÍ 196«
JllwgpittMttfrifr
Utgefandi
Framkvaemdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnaríulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingast j óri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr 120.00
í lausasölu.
Hf Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr.. 7.00 eintakið.
BÆTT AÐSTAÐA TIL
TÓNLISTARSTARF-
SEMI
TTinn frábæri stjórnandi Sin
fóníuhljómsveitar ís-
lands, Bohdan Wodiszco, sem
nú er því miður að hverfa til
starfa í heimalandi sínu,
sagði í viðtali við blaðamenn
fyrir nokkrum vikum, að það
borgaðí sig ekki að vera nízk
ur við menninguna. í þessum
orðum felast tvímælalaust
mikil sannindi, enda má bú-
ast við að mörgum þætti lífið
í þessu landi harla innan-
tómt, ef ekki væri haldið hér
uppi jafn mikilli menningar-
starfsemi og raun ber vitni
um, þótt það starf sé enn um
of bundið við höfuðborgar-
svæðið.
Nokkru eftir að Bohdan
Wodiszco viðhafði þessi um-
mæli varpaði hinn heims-
frægi píanósnillingur, Vla-
dimir Askenasí, fram hug-
mynd um það að komið yrði
á fót alþjóðlegri tónlistarhá-
tíð hér á landi, sem haldin
yrði ár hvert og til hennar
fengnir hinir færustu og
þekktustu tónlistarmenn í
veröldinni. Mörgum kann að
þykja slík hugmynd loftkast
alar einir, en því fer fjarri
að svo þurfi að vera, ef slík
tónlistarhátíð yrði tengd
nafni hins mikla snillings
sem hefur gert ísland að öðru
föðurlandi sínu.
Þessi orð tveggja útlend-
inga, sem hvor með sínum
hætti hafa markað djúp spor
í menningarlíf þjóðarinnar á
síðustu árum, vekja til um-
hugsanar um þá aðstöðu, sem
tónlistarlíf landsins hefur orð
ið að búa við. Við höfum
þegar byggt Þjóðleikhús og
áætlanir eru uppi um að
byggja Borgarleikhús, ef til
vill við Tjörnina. Hafnar
eru framkvæmdir við mynd-
listarhús og einmitt þessa
dagana streyma tugþúsundir
á Kjarvalssýninguna, sem
haldin er til þess að afla fjár
til myndlistarhússins.
Tónlistarlíf okkar hefur
hins vegar lengi verið á hrak
hólum, þótt nokkuð hafi rætzt
úr þegar Sinfóníuhljómsveit-
in fékk inni í stærsta kvik-
myndahúsi landsins, en tón-
listarmenn og tónlistarunn-
endur virðast þó á einu máli
um, að hljómburður sé þar
langt frá því að vera góður.
Þá ber og einnig að hafa
það í huga að sívaxandi fjöldi
fólks hefur lagt fyrir sig söng
nám erlendis, og eigum við
nú á að skipa myndarlegum
hóp ágætra óperusöngvara.
Það hlýtur því að koma að
því fyrr eða síðar að hafizt
verður handa um að bæta
starfsaðstöðu þessa þáttar í
menningarlífi þjóðarihnar.
Mörgum kann að þykja það
fráleit hugmynd að byggja
hljómleikahöll á íslandi, en
við gátum byggt Þjóðleikhús
og fleiri stórbyggingar fyrir
þremur áratugum, og þess
vegna er það engan veginn
fráleitt að hefja nú umræður
um þetta efni. Slík hljóm-
leikahöll fengi og vaxandi
þýðingu, ef ráðizt væri í það
stórvirki, sem Askenasí lagði
til að byggja upp alþjóðlega
tónlistarhátíð á íslandi.
Það er vissulega við marga
erfiðleika að etja á íslandi
einmitt um þessar mundir í
efnahags- og atvinnumálum,
og hagur þjóðarinnar er lak-
ari en hann hefur verið nú
um nokkurt skeið. Slíkar
sveiflur verða jafnan í lífi
einstaklinga og þjóða, þótt
þær verði ef til vill þeim
mun tilfinnanlegri sem þjóð-
in er fámennari. En við meg-
um samt sem áður ekki láta
slíka tímabundna erfiðleika
drepa niður í okkur hvötina
til þess að halda áfram að
byggja upp menningarþjóð-
félag á íslandi, og þrátt fyrir
allt erum við mun betur stæð
en fyrir þrjátíu árum, þegar
Þjóðleikhúsið var byggt.
HUNGURDAUÐI
rrá því var skýrt í Mbl. sl.
sunnudag, að um tvö
hundruð börn dæju daglega
í Biafra vegna næringar-
skorts og að dánartala mundi
stórhækka fljótlega, ef hjálp
bærist ekki þegar í stað. í
marga mánuði hefur hörm-
ungarástand ríkt í þessu
landi og gífurlegur fjöldi
fólks látið lífið, bæði vegna
hungurs og styrjaldaraðgerða.
Og fyrir hvað er þessum
mannslífum fórnað? Fyrir þá
sannfæringu ráðamanna í Ní
geríu, að ríki, sem var sett
saman af gömlu nýlendu-
veldi, megi ekki „klofna“ í
sundur.
Það er raunar merkilegt
hve ólíkur mælikvarði er
lagður á dauðann. Styrjöldin
í Vietnam, sem er afleiðingin
af pólitískum átökum nokk-
urra stórvelda, er í sviðsljós-
inu og magnaður áróður rek-
inn um allan heim vegna
þeirra átaka og þeirra manns
lífa, sem fórnað er þeirra
II • ÍAM IID UTIMI
%1’wJ U %4ss,rJr w IAN UK HtlMI
Þessi mynd var tekin fyrir nokkrum arum við Berlínarmúr inn og sýnir a-þýzkan flótta (
mann kiifra í d iið ins ofb ðiyfir múrinn. Hann sagði eftir að hann var kominn yfir heiiu og^
höldnu. „Ég beið alltaf eftir að fá skot í bakið.“
Er Berlín næsti suðupottur
heimsmálanna ?
KOMMUNISTAR þrýsta nú
einu sinni á í Berlín og vest-
rænir leiðtogar velta því
margir fyrir sér hvort nýtt
hættuástand sé í uppsiglingu
á þessum slóðum. Aðgerðir
A-Þjóðverja snerta enn að-
eins V-Berlínarbúa og V-
Þjóðverja. Þeir þurfa nú að
hafa vegabréf til þess að
komast yfir a-þýzk landsvæði
og þeir verða að greiða hærri
skatta af vörum sem fluttar
eru frá V'-Þýzkalandi til V-
Beriínar.
Skattar þessi-r hækka hinn
miikia k-ostnað sem þegar er
við að halda þessu vest.ræna
vígi austan járntjaldsins, sem
svarar rúmilega einuim mi'llj-
arði ísl. itr. Ráðstafanir þ-ess-
ar eru enn ekki taldar bein
ógnun við bandalag Ba-nda-
ríkjanna, Bretlands ag Fra-kk
lands, en stjómmálafrétta-
ritarar benda á, að ef ekki
verði gripið tiil harðra gagn-
ráðstafanna gegn kommúnist'
um strax, megi búast við að
þeir Láti eklki hér við sitja
ag því hafa þeir þegar hót,-
að. Sérhver tiilraun til a-8
hind-ra sa-mgöngur banda-
manna við V-Berlín, sivo setó
í iofti myndi þegar í stað leiða
til beinnar andistöðu Banda-
ríkjamanna og Rússa ag þar
með gæti Berlín orðið næsti
suðupottur heiimsmálanna.
Kommúnistar hafa með síð
ustu aðgerðutm sínuim notað
vel landifræðillega legu V-
Berlínar, en borgin og 2.2
miililjónir íbúa hennar eru um
170 km að baki járntjalds-
ins. Alls staðar umhverfis
hana er-u staðse-ttar rússnesk
ar hersveitir, 22 taLsins svo
og atlur a-þýzki herinn. Borg
in byggir tilveru sína aiger-
1-ega á Vesturveldunuim, sér-
staklega hvað snertir fæðu,
hráefni ag svo markaði fyrir
framleiðsiu borgarbúa. Borg-
in hefði aldnei haidið v-elli ef
ekki hefði, v-er-ið fyrir sbuðn-
ing VestuTveldanna, bæði á
sviði hernaðar ag efnaha'gs,
en sú aðst/oð nemu-r nú um
57 milljörðuim ísfl. kr. á ári.
Margir Þjóðverjar teija
þes-sar síðustu aðgerðir þær
hættulegustu fyri.r efnahag
borgarinnar síðan fiutninga-
bannið 1948-49, er loftbrúin
fræga var sett upp. Síðustu
veruilegu aðgerðir kommún-
ista var bygging BerMnarmúrs
ins 1961.
Bandaríkin, Bretland og
Frákklamd fordæmdu þegar í
stað hinar nýj-u aðgerðir A-
Þjóðv-erja og sögðu þær al-
gerflega á öndve.rðum meiði
við hefðbundnar alþjóðlega
sa-mn'nga og samþytoktiir og
sögðu, að aðgerðirnar myndu
mj-ög breikka billið milli Ev-
rópu og Þýzkalands. Þeir
sögðust myndu ræða miálið
við Sovétstjórnina. Það virð
ist þó svo að Sovétstjórnin
hafi lagt blessiun sína yfir
ákvörðun Uibriohts, leiðtoga
A-Þýzkaalnds, en hana tók
hann þegar eftir að ha-fa heiim
sótt sovézka ráðamenn.
Stjórnm'álafréttaritarar telja
margir að Vesurvel'din ge'ti
ekkert gert till þess að brjóta
á bak aftur þe-ssar nýju að-
gerðir ikommúnista, álveg eins
fór með Benlínanmúrinn. V-
þýzka stjórnin hefur þegar
tekið á sig hinn aukna kostn-
að sem af aðgerðunum ,'hlýzt
og gífurfegur fjölldi V-Þjóð-
verja hefur sótt um nauðsyn-
leg vegabréf. Þessu svöruðu
A-Þjóðverjar með því, að hóta
nýjuim aðgerðum þar til V-
Þýzkaland viðurlk-enndi A-
Þýzkal-amd sem sjáifstæt ríki.
Margir stjórmmáíLafréttarit-
arar velta því fyrir sér hvers
vegna þessar aðgerðir eru
hafnar einmitt nú. Bretar
belja, að með þessiu sé verið
að tryggja stjórn Ulbrichts í
sessi ag ýta á eftir viðurkenn
ingu á sjáilfstæðii A-Þýzka-
1-ands. Bandaríkjamen bæta
því við að ekki sé álíklegt að
Ulbricht óttist hina nýju hreyf
ingu meðall Já-rntjaM-sland-
anna, og þá sérstakle-ga með
tilliti til Téktoó-sl'óvafcíu og að
hann hafi roeð aðgerðum þess
um ætlað að treysta ein-ingu
kammúnistalandanna á nýjan
ieik.
Brezkir og bamdarístoir ráða
memn tellja, að Sovébstjórnin
hafi á-samt a-þýzku stjórninni
mikiar áhygg'jur af hinni nýju
þróun mála í Tékkó'slóvakíu
og óróanum í öðrum járn-
tjaildsl'öndum. Bandarískar
heimildir herma, að heyrzt
hafi að Uibriieht hafi hvatt
Sovétstjórnina til að grí.pa till
aðgerða gegn Tékkuim oig að
taka u-pp á nýjan leito kalda
stríðið við Vesturveldin.
Bandaríkjamenn hafa áhyggj
ur af þeim áhrifum sem Ul-
bricht h-efiur í sovézkum her-
búðu.m. Breta-r eru næsta viss
ir um, að Rússa-r viiji ekki
meiriháttar deihi uim BerMn,
eins og mál'Uim er nú háttað,
en telji siig saimt þurfa að
styðja aðgerðir A-Þjóðverja
til þoss að treysta stöðiu stjórn
ar UlibrkJhts. Brietar hafa- þó
nokkrar áhyggjur atf því, að
ölbricht geti knúið fram ó-
takmaikaðan situðning ef hann
kæri sig um og hvað gæti ekki
hlotizt af því.
Hátts-ettur bandarískui dipl
ómat rifjar í þessu sambandi
upp atvik, sem ekki hefur áð-
ur verið skýrt frá. „Banda-
rísk hersveit var á leið til
V-Berlínar eftir a-þýzkum
þjóðvegi e,r A-Þjóðverjar ioik
uðu landaimærunum. Banda-
rískir hermenn opnuðu aftur
og herdeiidin hélt förinni
áfram. Þá lokuðu A-Þjóðverj-
ar veginum mleð brynvörðum
he-rvögnum, en ofckar menn
fengu skipun um að aka »1-
veg upp að byssunum og þar
staðnæmdust þeir. Málið var
lagt unidir Moskvustjórn og
hún hieypti okkur í gegn.“
vegna. En það er fyrst nú á
síðustu vikum, sem veröldin
er að skynja, hvað hefur ver-
ið að gerast og er að gerast
í Biafra, og raunar virðast
fregnir um hungursneyðir í
hinum vanþróaðri ríkjum ver
aldarinnar varla snerta fólk
í velmegunarríkjum tækni-
heimsins.
Hungurdauði fólks í Afríku
og Asíu er mál, sem þeir er
betur komast af, verða að
láta sig nokkru varða og vissu
lega væri nær að einhverju
af þeirri vinnu og fjármagni,
sem út um allan heim er lagt
í deilur, mótmæli og hvers
kyns aðrar aðgerðir vegna
átaka stórveldanna, yrði var-
ið til þess að afmá þennan
hryllilega blett af mannkyn-
inu.