Morgunblaðið - 11.07.1968, Side 10

10
MORGU'NBLAÐK), FIMMTUDAGUR 11. JULf

MawHwawii
.Nefið er mjög mikilvaegt'
sagði Leonhard, kjötmetill.
INNARLEGA í Hvalfirði vest
anverðum leggur reyk txl
himins að sumarlagi, og veg-
farendur flýta sér að loka
gluggunum. Þar er Hvalstöð-
in.
Sumir hafa furðað sig á
því, að íslendingar geti ekki
grætt peninga öðru vísi en
framleiða vonda lykt um leið,
en kannski sýnir það einung-
is hið rétta innræti auðsins.
En við ætluðum ekki að
fara að ræða um það, heldur
skoða Hvalstöðina og sjá,
hversu gengið er til verka
þar.
Þegar við komum, var
Hvalur VII að koma að landi
með tvær langreyðar. Þetta
voru mjög vænir hvalir og
við spurðum verkstjórann á
planinu, Þóri Þorsteinsson,
hvernig veiðin hefði verið í
sumar.
„Hún hefur verið nokkuð
góð, ja, að vísu er ekki eins
mikið veitt og í fyrra, enda
byrjað miklu seinna, en hval-
irnir eru mjög vænir. Við er-
um búnir að fá þrjá yfir 70
fet og þessir eru áreiðanlega
yfir 60 fet.“.
Og það var farið að hífa
hvalina að slippnum og Hvai-
ur VII lagði frá. Þeir hafa
litla viðdvöl, taka vistir og
koma hvölunum af sér. Síð-
an er haldið á miðin. Það er
líka langt að fara, hvalirnir
halda sig yfir leitt í 150 til
200 mílna fjarlægð frá landi,
en fyrir getur komið, að
sækja verði allt að 240 til 280
mílur.
Hvalirnir eru komnir í
slippinn og strákarnir fara að
lása í. Þeir bregða vírstroffu,
sem er vafinn kaðli, urn sporð
hvalsins og lása henni síðan
í vír, sem er að gildleika eins
og úlnliður á ungri konu. Síð-
an er híft. Spilið er knúið
gufu, eins og öll tækin á plan-
inu, og mér var sagt, að það
gæti lyft allt að 150 tonnum
í lóðréttu átaki. Stundum
kemur fyrir, ef illt hefur ver-
ið í sjó, að sporðurinn er
skaddaður, og þá verður að
bregða keðju að auki á hval-
inn. Fyrir getur og komið, að
sporðurinn slitnar, meðan ver
ið er að draga hvalinn upp
slippinn, og þeytist hann þá
niður. og langt út á sjó, ef
flæði er.
Flensararnir standa á slipp-
Þórir Þorsteinsson,
verkstjóri.
um. Þeir heita Ágúst Eiríks-
son, þrítugur bóndasonur úr
Skorradal, og Jón H. Magnús-
son, sem varð stúdent í vor
og er einn af fremstu hand-
bakið, en hinn á rengið, jafn-
óðum og hvalurinn rennur upp
fyrir slippbrúnina. Víramað-
urinn er búinn að draga fram
flensivírana, og þegar flens-
ararnir eru búnir, setur hann '
keðju á spikið og kubba í
rengið og svo er híft af. Þór-
ir mælir hvalinn; hann er 65
fet. Gústi er með rengið. Jón
er byrjaður að skera fyrir
kjötinu, og Gústi tekur kjálk-
ann og annað skíðið. Er þá til
búið undir kjöttöku. Kjötið
er híft af með bómu og inn í
kjöthús og þar er það skorið
smærra. Þegar því er lokið,
er hvalnum snúið, og þá tek-
ur Gústi spikið af sín megin
og sker fyrir kjötinu, en Jón
sker magálinn, losar bringu-
beinið frá, tekur skíðið og síð-
arlegt ‘eins og að vera latur.
Sigurður sagði, að mestu
skipti, að vel bíti, smáskarð
gerði hnífinn yfirleitt óbrúk-
anlegan sæmilega skynsömum
mönnum, en til væru auðvit-
að streðarar, sem ekki gerðu
mun á góðum hníf og vond-
um. Frá kjöthúsinu fór kjöt-
ið niður rennu og á færibönd-
Það er mikið vandaverk að vera
blóði sínu.
knattleiksmönnum okkar. Mér
var sagt, að Ágústi biti bezt á
plani, en hann vildi lítið
segja um það sjálfur.
„Ég veit það ekki, hvort
það bítur betur hjá mér.
Menn verða bara að passa sig
á að setja ekki í bein eða
sprengjubrot".
Hvalurinn liggur á hliðinni,
þegar hann er dreginn upp,
og flensararnir munda hníf-
á
hvalskytta. Hér er skotið riðið af, og hvalurinn byltir sér í
Friðrik Sigfússon var á vírunum og hér ýtir hann einum kjöt-
bitanum inn í kjöthús. (Ljósm. Colombo)
an hausinn. Síðan fer kjöttak-
an fram á sömu leið, og að
lokum eru síðurnar limaðar
frá hryggnum, síðubitarnir
teknir, en hryggurinn ásamt
síðum og innyflum hífður upp
eftir planinu.
Flensingin tekur yfirleitt
einn og hálfan til tvo tíma,
en ef flensiliðið er samæft og
flensararnir eru í góðu skapi,
geta þeir verið fljótari, og
dæmi er til um, að 65 feta
hvalur hafi verið flensaður á
fjörutíu og fimm mínútum.
Við fórum inn í kjöthúsið,
eða barbaríið, eins og það er
stundum nefnt, og þar voru
kjöthúsmennirnir löðursveitt-
ir að skera kjötið niður. Sig-
urður Helgason, stúdent úr
Kennaraskólanum, rennir
hnífnum fram og til baka,
eins og ekkert væri fyrir, en
íhaldsmaðurinn, sem tekur
bitana frá og heldur í himn-
una, sem er á kjötbitunum,
varð að keppast við til að
hafa undan. Kjöthúsliðið legg
ur yfirleitt metnað sinn í að
hafa undan, og flensararnir
reyna hins vegar á móti að
salla bitunum svo hratt inn,
að það safnist fyrir. Svona
gengur vinnan á planinu;
menn reyna að ljúka sínu
verki eins fljótt og hægt er,
og ekkert þykir eins skamm-
Hnífurinn rennur í gegnum
kjötið eins og vatn. Ágúst
Eiríksson flensari, ristir fyrir
kjötinu uppi á hvalnum.
„Kjötmetilsstarfið er fólgið
í því“, sagði Leonhard, „að
hafa eftirlit með kjötinu og
ákveða í hvaða flokk það eigi
að fara í manneldi, dýrafóður
eða í súpuna, svo og að fylgj-
ast með því að strákarnir
skeri vel úr himnunni. Yfir-
leitt reynir lít'ið á þetta, en
svo kemur hvalur og hvalur,
þar sem vera þarf vel á
verði“.
„Og eftir hverju er metið?“
„Manneldiskjötið er tekið
af smæstu hvölunum, þ.e. ef
þeir eru minni en "55 fet. Þó
kemur fyrir, að tekið er af að-
eins stærri hval. Vanda þarf
mjög alla meðferð og aðeins
eru teknir beztu hryggjarbit-
arnir. Mest af kjötinu fer í
dýrafóður, en það sem ekki
er nothæft í það, er sett í súp-
una og unnið úr því kjötkraft
ur. Annars skiptir a'ldur kjöts
ins miklu máli, hvort það sé
farið að súrna, og sé það feitt,
súrnar það fyrr. Þá er venju-
lega verra kjöt af mjög stór-
um hvölum. Einnig þarf að að
gæta, hvort einhver æxli séu
eða skemmdir vegna skots-
íns .
„Nefið er mjög mikilvægt".
bætir Leónhard við „og þýð-
ingarmikið að það sé næmt og
öruggt“.
um niður í kæli og þar er það
hengt upp. Eru bitarnir yfir-
leitt 10 til 20 kíló.
í kjöt'húsinu hittum við
Leonard I. Haraldsson kjöt-
metil staðarins, en sjálf-
ur segir hann, að embættis-
heitið sé inspector carnis.

Jón H. Magnússon sker
fyrir kjötinu.
„Verður þú þá ekki stund-
um þreyttur í nefinu?"
„Jú, jú. Stundum verð ég
gífurlega þreyttur í nefinu
eins og allir skilja, og þá er
mikið atriði að taka í nefið,
við það verður maður eins og
nýsleginn túskildingur
Kjötmetillinn er líka eins
konar læknir staðarins. Ég
hef eftirlit með heilsugæzlu
og hreinlæti, en yfirleitt koma
ekki upp neinir alvarlegir
sjúkdómar. Ég glími aðallega
við hálsbólgur og smápestir,
Framhald á bls. 17