Morgunblaðið - 28.07.1968, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1968

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjón
Auglýsingast j óri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr 120.00
1 lausasölu.
Hf Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Simi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kx. 7.00 eintakið.
TÍMI FRAMKVÆMDA
ER KOMINN
F'yrir rúmri viku, birti
" Morgunblaðið viðtal við
menntamálaráðherra Svía,
Sven Moberg, sem hér var
staddur á fundi menntamála
ráðherra Norðurlandanna. í
viðtali þessu gerði sænski
menntamálaráðherrann stutt
lega grein fyrir þeim umbót-
um, sem gerðar hafa verið
á skólakerfinu í Svíþjóð og
þeim árangri, sem náðzt hef-
ur í kjölfar þeirra. Mennta-
málaráðherra Svíþjóðar
skýrði frá því að um 30%
af hverjum aldursárgangi í
Svíþjóð lyki nú stúdents-
prófi og hefði tala stúdenta
aukizt mjög á undanförnum
árum en um 1950 hefðu að-
eins 10—12% af hverjum ald
ursárgangi lokið stúdents-
prófi. Aðspurður um það,
hvernig Svíar hefðu náð
þéssu marki, sagði ráðherr-
ann, að það hefði tekizt með
því að byggja fleiri mennta-
stofnanir, mennta fleiri kenn
ara og með almennum hvatn
ingum til sænskrar æsku um
að leggja fyrir sig langskóla-
nám en þeim hvatningum
hefði m.a. verið fylgt eftir
með margvíslegri fjárhags-
legri aðstoð.
Þá skýrði sænski ráðherr-
ann frá því, að próf í þeirri
mynd, sem við þekkjum,
hefðu verið afnumin að
mestu á skyldustigi og í
menntaskólum en í þess stað
væri kunnátta nemenda met
in með sérstökum hætti af
tilteknum aðilum. Þessi þró-
un hefði ekki náð til háskól-
anna þótt nokkuð væru um
það rætt að leggja niður próf
í sumum deildum þeirra.
Sven Moberg kvað Svía ekki
hafa í hyggju að lækka skóla
skyldu niður í 6 ára aldur,
en hins vegar væri ætlunin
að koma upp forskólum fyr-
ir 6 ára börn og þá helzt í
sömu skólahúsum og skyldu
námið færi fram í, þannig
að börnin vendust þegar því
umhverfi, sem þau ættu að
stunda nám í næstu árin.
Ljóst er af þeim upplýs-
ingum, sem sænski mennta-
málaráðherrann gaf í þessu
viðtali, að Svíar hafa náð
mjög langt í umbótum á
sviði menntamála og er ó-
hætt að fullyrða, að fáar þjóð
ir hafa náð sama árangri,
og Svíar. í u. þ. b.
eitt ár hafa víðtækar og vax-
andi umræður farið fram
hér á landi um nauðsyn breyt
inga á skólakerfinu og hafa
þær umræður smátt og smátt
leitt í ljós að brýn þörf er
gagngerra umbóta á öllum
stigum skólakerfisins. Það
hefur komið fram, að nauð-
synlegt er að gera ráðstaf-
anir til þess að stórauka
fjölda þeirra æskumanna,
sem ljúka stúdentsprófi og
leggja fyrir sig háskólanám,
ef fullnægja á þörf þjóðar-
innar fyrir sérmenntað fólk
í framtíðinni. Þá hefur kom-
ið fram almennur stuðningur
við það sjónarmið að létta
beri af prófafarganinu, sem
tröllríður öllum skólum hér
og er það í samræmi við álit
menntamálaráðherra þeirra
landa, sem aðild eiga að Ev-
rópuráðinu. Ennfremur hef-
ur það komið skýrt fram, að
veruleg breyting verður að
koma til í námsefni í skól-
unum og kennsluhættir að
breytast.
Þessar miklu umræður um
skólamálin hafa orðið til þess
að vekja almennan áhuga
meðal fólks á því að nauð-
synlegar breytingar nái fram
að ganga og þess vegna munu
opinberir aðilar eiga vísan
stuðning almennings, þegar
til þess kemur að hefjast
handa. En nú er málið kom-
ið á það stig, að lengra verð-
ur vart komizt nema rétt
kjörnir aðilar taki forustu
um það starf, sem vinna
þarf. Sú forusta hefur enn
ekki verið sýnd, þrátt fyrir
hinar víðtæku umræður um
málið. Leggja ber áherzlu á,
að almenn samstaða náist á
öllum stigum málsins með
ráðamönnum á sviði skóla-
mála, skólamönnum og al-
menningi. Umbætur á sviði
skólamála hafa beðið of lengi.
Það er búið að tala mikið
og skrifa mikið en nú er
tími framkvæmdarina runn-
inn upp.
HALLGRÍMS-
KIRKJA
CJegja má að turninn mikli
^ á Hallgrímskirkju sjáist
nú, hvar sem menn eru stadd
ir í Reykjavík eða nágrenni.
Skoðanir hafa verið mjög
skiptar um þessa framkvæmd
og greinar hafa birzt hér í
Morgunblaðinu bæði með og
móti. Þær deilur hafa hins
vegar ekki dregið úr fram-
kvæmdum heldur sýnast þær
fremur hafa stutt að bygg-
ingu kirkjunnar. En hverjar
skoðanir, sem menn annars
hafa á þessari miklu bygg-
ingu er hún nú orðin stað-
reynd. Hún muni kosta geysi
Ék^
UTAN UR HEIMI
„Tíöindalaust á vestur-
vígstöövunum'4
ERICH Maria Remarque er
lánsamur maður. Hann hefur
orðið fyrir litlu mótlæti síð-
an fyrsta skáldsaga hans,
„Tíðindalaust á vesturvíg-
stöðvunum“ kom út árið
1929.
Sú bók vann honum frægð
og fé. í»ótt undarlegt sé, er
Remarque lítið fyrir að vera
minntur á þessa liðnu tíma
eða safn hans af kokkteilupp-
skriftum, sem Paul Steger-
mann í Hannover gaf síðar
út.
Eftir að fyrsta bók Remar-
ques kom út, hefur hann jafn
an látið frá sér nýja skáld-
sögu á tveggja ára fresti.
Þegar Göbbels stöðvaði
frumsýninguna á leikbúningi
„Tíðindalaust á vesturvíg-
stöðvunum" í Mozart-höll-
inni í Berlín, fluttist Remar-
que til Ronco við Maggiore-
vatn. Það var áður en fólk
tók að flytjast af Þýzkalandi
svo að nokkru næmi.
Remarque býr enn í Ronco.
Þegar kona hans, Paulette
Goddard, sem eitt sinn var
gift Chaplin, er að heiman
við kvikmyndaleik, röltir
Remarque frá Ronco til
Ascona og snæðir þar undir
beru lofti á litlum greiðasölu
stað, á meðan kunningjar
hans borða í glæsilegu veit-
ingahúsi skammt frá.
Hann hefur skrifað eitt leik
rit, „Síðustu stöðina", sem
var frumsýnt í Berlín og hlaut
litlar undirtektir. Þegar Rem
arque var spurður hvers
vegna hann hefði skrifað leik
rit eftir allar þessar skáld-
sögur, sagðist hann hafa talið,
að samtöl sín hentuðu leik-
sviði. Þegar það kemur fyrir,
að einhver skáldsagna hans
fær slæmar móttökur, vekur
það heimsathygli, en fáir hafa
vitað um leikritið hans.
Á stríðsárunum dvaldist
Remarque í Bandaríkjunum
og jukust þá vinsældir verka
hans. Eftir styrjöldina sneri
hann aftur heim að vatninu.
Ef til vill þykir honum dá-
E. Maria Remarque
lítið súrt að hafa ekki fengið
Nóbelsverðiaun. Það hefði
ekki verið óeðlilegt, þótt
hann hefði fengið friðarverð-
launin fyrir fyrstu bókina.
Satt að segja hefur hann
aldrei fengið nein bókmennta
verðlaun og hann væri vafa-
laust fús að taka við slíku.
Skáldsagah „Sigurboginn",
sem seldist gífurlega vel, er
af bókmenntafræðingum að-
eins talin góð dægrastytting
fyrir almenning. Þegar litið
er til baka yfir verk Remar-
ques, kemur sú undarlega
staðreynd í ljós, að bækurn-
ar „Leiðin til baka“ og „Þrír
félagar" eru nærri því horfn-
ar í gleymsku.
Það er líklega nokkuð 'il
í þeim málshætti, að bók
muni lifa að eilífu ef hún lif-
ir tíu ár. Þannig er fyrsta
sjtáldsaga Remarques orðin
klassísk að vissu leyti,
kannski vegna þess að hún
er sprottin af logandi tilfinn-
ingum hans og stríðshatri.
Hatur hans er ekki hræsni.
Ernest Hemmingway sagði
eitt sinn: „Fyrsta bók rithöf-
undar er venjulega góð, önn-
ur bókin flaustursleg, en
þriðja bókin ræður úrslitum
um framtíð höfundarins."
Bækur Remarques hafa jafn-
an reynzt góðar.
Erich Maria Remarque
fæddist í Oznabrúck árið
1898. Árið 1918 var hann ráð-
inn að hjólbarðaverksmiðju í
Hannover. Síðar fluttist hann
til Berlínar.
Vinsældir bóka hans hafa
hafa orðið efni í þjóðsögur.
Það hefur þó komið í Ijós, að
Monty Jacobs, gagnrýnandi
við blaðið Vossisehe Zeitung,
átti mikinn þátt í kynningu
Remarques. Árangurinn lét
ekki á sér standa. Ullstein for
lagið gat með engu móti ann-
að eftirspurn eftir fyrstu bók
inni og höfundurinn varð
auðugur maður af ritlaunum
og greiðslu fyrir rétt til kvik-
myndunar. Og heimurinn bsið
þyrstur eftir næstu bók.
Bókin „Tíðindalaust á vest
urvígstöðvunum" var „fædd“
metsölubók. Hún var ekki vís
indalega útreiknuð eins og
margar metsölubækur nú á
dögum. Lesandinn fann eld-
móðinn í frásögn höfundarins
af reynslu hans í stríðinu og
hversu hann skrifaði þvert á
móti tíðarandanum.
Meðan almenningur drakk
og dansaði til þess að gleyma
blóðinu og forinni, skrifaði
Remarque fyrir hönd þeirra
dauðu sem enginn vildi muna
eftir. Þegar fyrsti kafli bók-
arinnar birtist í Vossische
Zeitung, urðu ekki aðeins
straumhvörf í lífi Remarq-
ues. Þá hefst einnig nýr kafii
í sögu kynslóðar, sem stríðið
eyðilagði, þótt hún héldi lífi.
(Lúbecker Naohrichten).
Tíundi hluti bandarískrar raforku
framleiddur með jarðhita?
ER maður að nafni William Bell
Elliot var að rekja slóð bjarn-
legt fé og hefur þess verið
aflað með ýmsum hætti,
framlögum frá éinstakling-
um, söfnunum og fjárstyrk úr
almannasjóðum. En þar sem
kirkjan rís nú óðum spyrja
menn: hvað á að gera við
svo stóra kirkju. Og það er
ekki seinna vænna að spurt
sé. Enginn verður trúaður af
því einu að sjá stóran turn
og stór kirkja vekur ekki
fremur trúarþörf en lítil. Það
er því full ástæða til þess
að velta fyrir sér raunhæfu
notagildi kirkjunnar, jafn-
framt því sem hún verður
mesta Guðshús höfuðborgar-
innar-
Þeirri spurningu skal því
varpað fram, hvort hægt sé
f dýrs dag nokkurn árið 1847 kom
hann af. tilviljun að dalverpi,
að gera kirkjuna þannig úr
garði að hún komi einnig að
notum sem hljómleikahús fyr
ir vissa tegund af tónlistar-
flutningi. Hér er ekkert hús
til, sem hægt er að nota til
flutnings ákveðinna stór-
verka tónlistarinnar. Það er
auðvitað fyrst og fremst
hljómburðurinn, sem hér
skiptir máli.
Ef forráðamenn Hallgríms
kirkju tækju jákvæða af-
stöðu til þessa máls, mundi
kirkjan eignast velunnara í
hópi þeirra, sem nú eru harð
ir andstæðingar þessarar
framkvæmdar enda má
segja með nokkrum sanni að
tónlist og tilbeiðsla séu grein
ar á sama meiði.
sem kom honum fyrir sjónir
sem „hlið Heljar". Geyisistórir
gufustrókar stóðu upp úr jörð-
inni undir fótum hans. „The
Geysers“. eins og hann nefndi
þessa dalkvos 85 mílum fyrir
norðan San Francisco í Bandarík
unum, er jafn ógnvekjandi og
áður. En hinir hræðilegu gufu-
strókar eru nú í þann veginn að
verða nýttir. í dalnum er verið
að koma á fót fynstu virkjun
jarðhitaorku í Bandaríkjunum
og í þau átta ár, sem tilraun-
irnar hafa staðið yfir, hafa þær
gefið svo góða raun, að þær
hafa komið af stað „gufuæði“ þó
í smáum stíl sé.
Jarðgufur, »em reyndar mega
teljast jafngamlar jörðinni
sjálfri, eru algengar orkulindir
í löndum, sem eru eins fjarri
hvert öðru og Ítalía, ísland og
Nýja Sjáland. Hinn nýtilkomni
áhugi á þessum efnum í Banda-
ríkjunum stafar af vaxandi raf-
orkuþörf vaxandi íbúafjölda. Á
nokkrum stöðum er jarðhitinn
Framhald á bls.ZJ