Morgunblaðið - 09.08.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 196«
17
Jón Eiríksson fyrrv. formaður Skipstjóra félags íslands:
Lög um atvinnuréttindi skipstjórn-
armanna á íslenzkum skipum
HINN 5. ágúst 1965 skipaði
samgönigumálaráðherra fimm
manna nefnd til að endurskoða
lög um atvinnu við siglingar á
íslenzkum skipum, að því er til
skipstjórnarmanna tekur.
Nefndin skilaði áliti sínu í
frumvarpsformi í desember 1965,
og var frumvarpið eins og nefnd
in gekk frá því, lagt fram á Al-
þingi snemma á árinu 1966.
Lög þessi ganga aðallega út á
það, að ákveða þær lágmarks-
kröfur er gera skal um mennt-
un og starfsreynslu o.fl. til þess
að geta fengið réttindi til skip-
stjórnar, og eru kröfurnar mis-
munandi eftir því hvort um er
að ræða fiskiskip, verzlunarskip
eða varðskip, eftir stærð skipa,
og eftir því hvort þau sigla
hér innanlands eða til útlanda.
Lög um Stýrimannaskólann í
Reykjávík og í Vestmannaeyjum
og reglugerðir, sem settar hafa
verið samkvæmt þeim lögum,
segja til um bóklegt nám skip-
stjórnarmanna, og kemur það
ekki fram í lögunum um atvinnu
réttindi á annan hátt en þann,
að tekið er fram, að viðkomandi
skuli hafa staðist tiltekið próf
til að fá ákveðin réttind.
Frumvarpið borið saman við þá-
gildandi lög.
Þegar frumvarp þetta var bor-
ið saman við þágildandi lög kom
£ ljós:
að siglingartímiunglinga telst
frá 15 ára aldri í stað 16 ára
áður. (Þetta hafði verið sett inn
í nýju skólalögin, og varð því
auðvitað að vera hér líka.
að menn geta fengið stýri-
mannsréttindi 18 ára gamlir á
fiskiskipum allt að 120 rúmlest-
um og á verslunarskipum undir
400 rúmlestum. Áður gilti 18
ára aldur fyrir skip allt að 30
rúmlestir, annars lögræði.
að fellt hefur verið niður
ákvæði um, að háseti skuli hafa
verið fullgildur í ákveðinn tíma
til að geta fengið stýrimannsrétt
indi. Þetta ákvæði hefur að
sjálfsögðu átt að tryggja það, að
þegar maður fengi stýrimanns-
réttindi, þá hefði hann svo mikla
þjálfun og kunnáttu í starfinu,
að hann væri fær um að segja
öðrum mönnum fyrir verkum og
leiða þá til vinnu. í samningum
háseta við útgerðarmenn er
líka gert ráð fyrir því, að há-
setar séu fullgildir eða viðvan-
ir, og fara launagreiðslur eftir
því.
at siglingartlmi befur verið
styttur. Á fiskiskipum hefur sigl
ingatími háseta verð styttur úr
36 mánuðum í 30 mánuði, og
þessi tími má auk þess vera á
minni skipum en áður var. Heild
arsiglingatími stýrimanna á
fiskiskipum hefur verið styttur
í vissum tilfellum úr 24 mánuð-
um í 18 mánuði, og af þessum
tíma hefur yfirmannstíminn ver
ið styttur úr 12 í 6 mánuði. Á
verslunarskipum hefur háseta-
tími verið styttur úr 48 mánuð-
um í 36 mánuði. Heildarsiglinga-
tími stýrimanna á verslunarskip
um, til að fá skipstjóraréttindi
í utan- og innanlandssiglingum,
hefur í tveimum tilfellum verið
styttur.
a# felld hefur verið niður kraf
an um 12 mánaða yfirstýrimanns
siglingu á verslunarskipi í utan
landssiglingum til að fá skip-
stjóraréttind í utanlandssigling
um.
að siglingatími á fiskiiskipi er
iatinn gilda í miklu ríkara mæli
en áður, til að fá skipstjórnar-
réttindi á verzlunarskipi. a)
Felld hefur verið niður krafan
um siglingatíma á verslunar-
skipi til að fá skipstjórnarrétt-
indi á verslunarskipum undir
400 rúmlestum í innan- og utan-
landssiglingum. b) Stýrimanns-
timi á fiskiskipi yfir 100 rúm-
lestir, ásamt jafnlöngum tíma á
verslunarskipi eða varðskipi yf
ir 400 rúmlestir er látið nægja
til að fá hið meira. skipstjórnar
skírteini á verslunarskipi í utan
landssiglingum. Þetta var ekki
í þágildandi lögum.
að siglingatími á minni skip-
um en áður er látinn nægja til
að fá sömu réttindi. T.d. er lág-
marksstærð skipa, sem sigla má
á, til að fá hið meira stýrimanns
skírteini á fiskiskipi, lækkað úr
15 tonnum í 12 tonn, og til að
fá skipstjóraskírteini á verslun
arskipi í utanlandssiglingum, er
stærð skipa færð niður í 100
rúmlestir í stað 400 fyrir mikinn
hluta timans.
að alls enginn munur er gerð-
ur á verslunarskipi og varð-
skipi, þótt vitað sé að störf
skipstjórnarmanna á þessum
skipategundum eru mjög frá-
brugðin. Allstaðar í frumvarp-
inu, þar sem talað er um sigl-
ingatíma á verslunarskipi, er
bætt við „eða varðskipi". f þá-
gildandi lögum var ekki gengið
sVona langt, þótt í sumum til-
fellum væri varðskipasigling lát
in gilda fyrir verslunarskíp.
FYRRI HLUTI
að stærð landróðrarbáta, sem
ekki er skylt að hafa stýrimann
á, er hækkuð úr 30 í 60 rúm-
lestir.
Þetta er í aðaldráttum mynd-
in, sem blasir við eftir saman-
burð á frumvarpinu og lögun-
um. En fleira mætti telja.
Um áhrif þau, sem þessar breyt-
ingar geta haft í för með sér.
Allar tel ég þessar breytingar
neikvæðar og skaðlegar fyrir
skipstjórnarmenn og siglingar
íslendinga yfirleitt. Það er erf-
itt að koma auga á það jákvæða
eða það sem er verulega til bóta
nema þá sjálfsögðu breytingu,
sem gera varð til samræmingar
við hin nýju skólalög, og sem á
rót sína að rekja til þess, að
fiskiskip eru nú yfirleitt stærri
og sækja á fjarlægari mið en
áður. Engar þeirra breytinga,
sem hér hafa verið upp taldar,
voru nauðsynlegar vegna þess.
Það eitt, að mönnum er gert
auðveldara fyrir að fá skip-
stjórnarréttindi, með því að
rýmka skilyrðin til þess, er aug
Ijós afturför. Það er eins og um
sé að ræða einhverja hningun í
starfinu, sem ekki hafa eins
mikla reynslu og þjálfun í því
og áður var, og eru því ekki
eins vel undir það búnir, þegar
þeir fá réttindi til að gegna því.
Með því að leggja siglingatíma
óþroskaðra 15 ára unglinga til
jafns við siglingartíma eldri
manna, sem orðnir eru starfinu
vanir, og með því að stytta sigl-
ingatímann og veita kornungum
óreyndum mönnum skipstjórn-
arréttindi, er beinlínis verið að
bjóða hættunni heim. Öryggi
skipa og mannslífa á hafinu hef
ur nú á seinni árum verið mjög
til umræðu á alþjóðavettvangi
og er enn, og margt hefur verið
gert til að tryggja það. ísland
hefur verið og er enn aðili að
þessu starfi, og ég held það sé
óhætt að segja, að hér hefur ver
ið síst minna unnið að öryggis
málum en hjá öðrum siglinga-
þjóðum, þótt enn sé langt til
leiðarenda áður en öryggi á haf
inu er komið í viðundandi horf.
Ríkisvald og löggjafi hafa á
margan hátt veitt þessu máli
stuðning sinn, og eru sjómenn
áreiðanlega þakklátir fyrir það.
Það má því kalla það kaldhæðni
örlaganna, að nú skuli vera sett
lög, sem ganga í öfuga átt og
beinlínis vinna á móti þessu vel-
ferðarmáli.
Það er létt a ð finna þess
mörg dæmi, þar sem rekja má
orsakir sjóslysa til reynsluleys-
is og unggæðingsháttar skip-
stjórnarmanna, og nefna má
mörg ummæli reyndra manna er
á þe’tta benda og vara við því.
Eg vil tilfæra hér ein slík um-
mæli úr sjóslysaskýrslu sænsku
siglingastofnunarinnar (sj öfarts-
styrelsen) fyrir árið 1962, sem
er að finna í félagsriti sænska
skipstjórafélagsins Tidskrift,
nr. 1 1966. Þar segir,
lauslega þýtt: Helsta orsök sjó-
slysa er reynsluskortur ungra
skipstjórnarmanna. Margir hin-
ir yngstu stýrimenn h'afa mjög
litla reynslu til sjós, og eina
reynslan af sjómannalífi eru
nokkrir mánuðir sem nemar. Þeir
hafa einhverskonar stýrimanns-
próf af lágri gráðu, og hafa svo
fengið undanþágu vegna skorts
á stýrimönnum.
Ég vil taka hér fram, að ég
hef ekkert við það að athuga, að
15 ára unglingar fari á sjáinn,
en ég tel ekki rétt að siglinga-
tími þeirra sé reiknaður frá þeim
aldursmörkum.
Ég ætla að taka hér eitt dæmi,
og bera saman kröfurnar, sem
gerðar eru um siglingatíma stýri
manna til að fá skipstjórarétt-
indi á verslunarskipi af hvaða
stærð sem er í innan- og utan-
landssiglingum, en það gefur dá
góða hugmynd um anda frum-
varpsins. Við þann samanburð
kemur fram:
að frumvarpið kveður á um
siglingu á minni skipum en lög-
in gera.
að heildarsiglingartíminn sam-
kvæmt frumvarpinu er aldrei
meiri en 36 mánuðir og getur
farið niður í 18 mánuði, ef ekki
er talinn með siglingartími á
smáskipum. Samkvæmt lögunum
getur siglingatíminn farið upp í
48 mánuði og er aldrei minni en
36 mánuðir.
að minni kröfur eru gerðar í
frumvarpinu um yfirstýrimanns
tíma en gert er í lögunum.
að í frumvarpinu er sigling á
fiskiskipum viðurkennd í miklu
ríkara mæli en í lögunum.
að samkvæmt frumvarpinu get
ur maður innunnið sér þessi rétt
indi með því að sigla allan tím-
ann á varðskipi en samkvæmt
lögunum var sigling á varðskipi
ekki tekin til greina.
að samkvæmt frumvarpinu er
ekki krafist neins siglingatíma í
utanlandssiglingum, en sam-
kvæmt lögum varð að sigla í
12 mánuði sem yfirstýrimaður á
verzlunarskipi í utanlaridssigl-
ingum.
Þetta síðasttalda ásamt aukn-
um siglingatíma á fiskiskipum
og að sigling á varðskipi jafn-
gildir siglingu á verslunarskipi
getur orðiðtil þess, að maður fái
skipstjóraréttindi á verslunar-
skipi í utanlandssiglingum án
þess að hafa nokkurntíma út í
verslunarskip stigið, og án þess
iað hafa nokkurntíma til út-
landa komið.
Það er ekki lítið, sem létt hef
ur verið af þessum mönnum, sem
í framtíðinni eiga að yerða skip
stjórar verslunarskipanna okk-
ar. Menn hafa orðið agndofa og
orðlausir þótt minni undur hafi
gengið yfir, en hér um ræðir.
Ég þykist nú hafa sýnt fram
á þau neikvæðu áhrif sem fel-
ast í þessu frumvarpi. Hér hefur
verið rifið niður í 'stað þess að
byggja upp. Rústirnar standa
naktar eftir. Reynslutíminn hef-
ur verið styttur og gerður lé-
legri. Undirbúningur undir á-
byrgðarmikið starf stórlega skert
ur og skemmdur. Og þetta gerist
nú á sjöunda tug tuttuguistu ald
arinnar, þegar gerbylting er að
gerast á öllum sviðum athafna-
lífsins. Bylting, sem siglingar og
sjómennska fara ekki varhluta
af. Þegar gömul fræði og gaml-
ar aðferðir eru að miklu leyti
að verða úreltar, og véltækni,
sjálfvirkni og margvísleg raf-
eindatæki komin í notkun. Og
þó er þetta allt svo að segja á
byrjunarstigi. Framþróunin á
þessum sviðum er á fleygiferð
framávið. Engin veit í daghvaða
nýjungar geta verið komnar á
morgun. Öll stöðnun er því skað
leg og hættuleg, svo ekki sé
talað um að stigið sé spor aftur
ábak, eins og gert er með þessu
frumvarpi.
Frumvarpið í höndum Alþingis.
Eins og getið er í upphafi
þessa máls, þá var frumvarpið
lagt fram á Alþingi snemma á
árinu 1966. Það var lagt fram
í efri deild og þar var því vís-
að til sjávarútvegsnefndar. Skip
átjórafélag íslands gerði þá
strax athugasemdir við frum-
varpið og mótmælti samþykkt
þess að því óbreyttu, og voru
þessi mótmæli afhent formanni
sjávarútvegsnefndar og öðrum
nefndarmönnum. Benti félagið
þar á alla þá galla, sem upp
hafa verið taldir hér að framan.
Frumvarpið komst aldrei úr
nefnd á þessu þingi. Það varsvo
lagt fram að nýju á þinginu
1966-67. Skipstjóirafélagið ítrek-
aði mótmæli sín, og frumvarpið
fékk sömu örlög og á þinginu
áður, dagaði uppi í nefndinni. í
Þriðja skifti var frumvarpið lagt
fram á Alþingi á þinginu 1967-
68, og var þá afgneitt sem lög
frá Alþingi hinn 18. apríl 1968,
daginn fyrir þinglausnir.
Skipstjórafélag fslands ítrek-
aði mótmæli sín á þessu þingi,
og auk þess bárust þinginu mót-
mæli frá Skipstjóra- og stýri-
mannafélaginu Vísi í Keflavík,
Skipstjóra- og stýrimannfélag-
inu Aldan í Reykjavík, Skip-
stjóra- og stýrimannafélaginu
Ægi í Reykjavík, Skipstjóra- og
stýrimannafélaginu Bylgjan á
fsafirði (munnleg), Slysavarna-
félagi fslands og sjö siglinga-
fræðikennurum Stýrimannaskól
ans í Reykjavík.
Sjávarútvegsnefnd efri deild
ar lagði til að siglingatími yrði
lengdur, en þó ekki til jafns
við gömlu lögin. Enfremur lagði
nefndin til, að stærð landráðrar
báta, sem eru skyldir til að hafa
stýrimann, verði 30 rúmlestir
eins og í gömlu lögunum í stað
60 í frumvarpinu. Deildin sam-
þykkti tillögur nefndarinnar um
lengirigu siglingartímans en
felldi tillöguna um landróðrar-
bátana. Þannig breytt fór frum-
varpið til neðri deildar.
Sjávarútvegsnefnd neðri deild
ar tók nú frumvarpið til með-
ferðar.
Hún felldi samþykkt efri
deildar um lenginug siglinga-
tímans og færði hann niður í
það sama og er í frumvarpinu.
Hún hækkar aldurmörk stýri-
manna á fiskiskipum, en þó ekki
upp í þann aldur, sem er í
gömlu lögunum. Hún lengir hin
tímabundnu undirstýrimannsrétt
indi þeirra manna, sem hafa tek
ið próf upp úr 2. bekk far-
mannadeildar, úr 6 mánuðum í
18 mánuði.
Hún færir stærð landróðrar-
báta, sem eru skyldir til aðhafa
stýrimann í 30 rúmlestir eins
og er í gömlu lögunum. Og svo
setur hún inn ákvæði um 6 mán
aða stýrimannssiglingu á versl-
unarskipi af hvaða stærð sem er
í utanalandssiglingum. (fgömlu
lögunum eru það 12 mánuðir sem
yfirstýrimaður.)
Allar þessar breytingatillögur
nefndarinnar voru samþykktar
í deildinni, og þannig breytt var
frumvarpið sent aftur til efri
deildar, til einnar umræðu þar,
eins og þingsköp mæla fyrir.
Efri deild samþykkti allar þess-
ar breytingar, þar á meðal að
stytta siglingatímann, sem hún
hafði lengt áður, og þar með
hafði þessu frumvarpi tekist að
komast í gegn um þriggja þinga
hreinsunareld, og var nú orðið
að lögum. Þegar frumvarpið
kom frá sjávarútvegsnefnd neðri
deildar, var komið fast að þing-
slitum, og er þar ef til vill að
finna skýringu á hinni flaust-
urslegu afgreiðslu þess í báðum
deildum á síðustu stundu.
Lögtaksúrskurður
Hér með úrskurðast, að lögtök skuli fram fara fyrir
öllum ógreiddum þinggjöldum og tryggingargjöldum
ársins 1968 í Keflavíkurkaupstað, en gjöld þessi eru:
tekjuskattur, eignaskattur, námsbókargjald, almanna-
tryggingariðgjald, slysatryggingariðgjald, lífeyrissjóðs-
gjald, atvinnuleysistryggingarsjóðsiðgjald, launaskatt-
ur, kirkju- og kirkjugarsiðgjald, iðnlánasjóðsgjaM og
iðnaðargjald.
Gjöld þessi eru öll þegar gjaldfallin. Ennfremur úr-
skurðast lögtak fyrir ógreiddu skipaskoðunargjaldi,
lestagjaldi, vitagjaldi, bifreiðaskatti, skoðunargjaldi
bifreiða og slysatryggingariðgjaldi ökumanna 1968, véla
eftirlitsgjaldi, lögskráningargjaldi sjómanna og skipu-
lagsgjaldi, auk dráttarvaxta og lögtakskostnaðar.
Lögtökin verða framkvæmd að 8 dögum liðnum frá
birtingu úrskurðar þessa á kostnað lögtaksþola án
frekari fyrivara.
Bæjarfógetinn í Keflavík, 5. ágúst 1968.
Alfreð Gíslason.