Morgunblaðið - 20.12.1968, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 196«
Vaskir menn
Bókin Vaskir menn eftir
Guðmund Guðna Guð-
mundsson hefur að
geyma ellefu sagnaþætti.
Lesendur kynnast bjam-
dýrabönum á Ströndum,
hrefnudrápi og refaveið-
um á Vestfjörðum, björg
un úr sjávarháska bylt-
ingu í sjávarútvegi, bú-
skap í Þjórsárhólma og
fleiru. Hér er unnt að
verða margs vísari um
vestfirzku skyttumar
Þorlák H. Guðmundsson
og Finnboga Pétursson,
sækappann Bjama Bárð-
arson frá Hóli, hraust-
mennið Odd sterka af
Skaga, frumherjann
Árna Gíslason yfirfiski-
matsmann, bóndann í Traustholtshólma, Magnús Guð-
mundsson, lækninn í Æðey, Halldór Jónsson, sérvitr
inginn Magnús á Bakka í Langadal, göfugmennið Gest
Magnússon Staðarfelli og tryggðatröllið Tómas Jóns-
son frá Flögu í Vatnsdal. Frásögn höfundar er lipur
og hann á létt með að draga upp myndir af atburðum
og lýsa einstaklingum.
BOKAUT GAFAN
FRÓÐI OG NORÐRI HF.
Ásgeir Jakobsson;
Bjálkakofi eða spýtnahrúga
Á skönsunum
skáldsaga
Páll Hallbjarnarson
Ægisútgáfan
Áttræður maður sezt niður við
að skrifa skáldsögu og það er
á jólamarkaðnum í ár. Páll kann
að segja sögu, en sú íþrótt er
nú að týnast með þjóðinni, eins
og kunnugt er. Beztu sögumenn
okkar eru inná Hrafnistu. Með
Páli Hallbjarnarsyni og skáld-
sögu hans „Á skönsunum“ er
guðrúnarævintýrið að endurtaka
sig.
Þegar Guðrún frá Lundi fór
að gefa út sögur sínar, sem strax
urðu metsölubækur, áttu fínir
menn ekki nógu sterk orð til að
lýsa vanköntum Guðrúnar sem
höfundar. Allir bókmenntaspjátr
ungar landsins sameinuðust um
að ráðast á þessa gömlu konu,
sem kunni það, sem þeir kunnu
ekki, sem sé að skrifa læsilega
sögu, þó að margir væru oft á
henni smíðagallarnir.
Það er svo með sögugerð sem
núsbyggingu, að svo gott sem það
er að telgja vel til og nosturs-
lega spýturnar í húsið, vinna
vel, eins og það er kallað, þeg-
ar allt blóð og allur mergur hef
ur verið hreinsaður burt úr sög-
Húsmœður !
Óhrelnlndl og blettir, «vo
sem fitublettir, eggja-
blettir og blóSblettir,
hverfa á augabragSI, ef
notaS er HENK-O-MAT i
forþvottínn eSa til aS
leggja í bleyti.
SiSan er þvegiS á venju-
legan hátt úr DIXAN.
HENK-O-MAT, ÚRVALS VARA FRÁ
fejfSjL-
^Í^Í^SegenFfecken^
unni, þá er hitt enn nauðsyn-
legra að hafa krafta til að reisa
sperrurnar. Þetta fullorðna
fólk, eins og Guðrún frá Lundi
og Páll Hallbjarnarson á þann
kraft og þá sköpunargleði, sem
nægir því til að hrófla upp
bjálkakofa, stundum úr lítt unn
um viði, satt er það, meðan
yngri höfundar sitja í velhefl-
aðri spýtnahrúgu og kunna eng
in ráð og hafa enga krafta til
að reisa máttarstoðirnar. Enginn
maður nennir síðan að lita á þá
í hrúgunni, hvernig sem þeir
eru auglýstir, meðan söguhöfund
arnir metselja bækur sínar.
Það er uggvænlegt en fer auð
vitað eins og efni standa til, eins
og flest annað í þessari veröld,
að ungt fólk neitar að taka við
þjóðargimsteininum margslípuð-
um úr hendi alþýðunnar, sög-
unni, æðsta formi allra rit-
mennsku. Gamalt fólk geymir
þennan gimstein í skjálfandi
höndum sínum meðan ungfliöifund
ar eru skauttogaðir úti í löndum
og mega ekki heyra það netfnt að
taika við arfleifð sinni. Við ís-
lendingar höfum aldrei haft ann
að til heimsbókmenntanna að
Jeggja, en það að segja sögu og
þegar við höfum týnt niður þeirri
íþrótt, hlustar enginn maður á
okkur.
Páll Hallbjarnarson lifir í
söguhefð 19du aldar, íslenzkri,
og skrifar eftir forskrift þess
tíma en hagalínskur í bland.
Þarna er ástin grasserandi afl,
þarna er guðsútvalinn dugnaðar
þjarkur, sem kemst áfram með
guðs hjálp og tveim höndum,
hann reynist ágætis útgerðarmað
ur en mislukkaður geitnahirð-
ir, og er velviljaður karl, eins
og þeir voru flestir þessara út-
gerðargrallara. Þarna er kynd
ugur karl, einskonar Bjarni á
Leiti, og þarna ganga örlaga-
rík sendibréf milli sögupersón-
anna. Konur eru þarna fagrar
og framúrmáta skírlífar, nema
viðkvæmar í berjamó. Þarna er
og svo hetja, heldur framtaks-
lítií í kvennamálum, en vaknar
þó upp við hagfelldar aðstæður.
Þarna eru kerlingar að vaska og
breiða fisk og kaupmaðurinn
STEIKARMÆLAR
OFNMÆLAR
FRYSTIKISTUMÆLAR
SÆLGÆTISMÆLAR
O. FL.
FÆST AÐEINS HJA
FÓKUS
heimsfrægum
visindatækjaframleiðanda

BIBLÍAN
tr JÓLABÖKIN
— Hangrfmsklrkju
HIÐ ÍSL. BIBLÍUFÉLAG ðkólavör0uh»8 Rvlk
(ýu66vcm6öötofu 8lml 17fl0ð
LÆKJARGOTU 6 B.
BÍLAHLUTIR
m
stiklar um fiskreitina með auga
á hverjum fingri og leggur þó
hönd að verki. Vondir menn eru
í sögunni. Það eru rauðliðarnir.
Réttara væri kannski að segja,
að Páll ætlaði þeim hlutverk
þorparans, en þeir verða í með-
förum hans fremur aumingjar og
er þetta galli á sögunni, þvi að
þarna er Páll greinilegar far-
inn a ðsegja það, sem hann telur
raunsanna sögu, mitt í róman-
tískri sögu, og honum mistekst
þetta, að mínum dómi. Páll er
svo harðvítugur einsta'klings-
hyggjumaður, að hann sér eng-
an hlut nýtilegan við rauðlið-
ana og ýkir því þeirra mislukk-
an. Fyrstu rauðliðamir okkar
voru engir aumingjar, síður en
svo, þó að þeir héldu, eins og
reyndar margir gera enn, að við
ættum í einu og öllu að haga
okkur eins og fólk úti í hinum
stóru þjóðlöndum. Þeir töluðu
því yfir þessum fiskimannalýð
í þorpum landsins, sem áttu
meira undir aflabrögðum og veð
urfari en atvinnurekandanum,
eins og þeir væru að hvetja
verkalýð úti í hinum stóru iðnað
arlöndum og heimsbyltingin réð
ist fyrst og fremst hér í þessum
afkima. Rök þeirra fundu samt
hljómgrunn hjá fólkinu og þau
samtök, sem þeir efndu til urðu
strax öflug. Þessi átök, sem höf
undur setur á svið í verkalýðs-
baráttunni er því of veik. Leik-
urinn varð strax jafnari og tví-
sýnni og afleiðingamar meiri en
höfundur vill vera láta.
Margur segir líklega, að það
sem beri sögu Páls uppi, séu
átökin í einkalífi sögupersónanna
og kannski er það rétt, en í mín-
um augur er meginburðarás sög-
funnar, atvinnuháttalýsing frá
fyrsta áratug aldarinnar. Sú lýs
ing er lifandi og sönn. Að lesa
bók Páls fyrir alþýðufólk, sem
alið er upp í sjávarþorpum, er
eins og að hverfa kvöldstund
nokkra áratugi til baka í tíma
og rúmi og heim á æskustöðv-
arnar, svo skemmtilegar sem þær
vom — róið í tíma og ótíma.
Páll ritar hið ágætasta mál,
lifandi og ferskt og þessi saga
hans, áttræðs mannsins, er hon-
um til hins mesta sóma og
skenyntileg jólalesning af ýmsum
orsökum.
Rafmagnshlutir í flestar
gerðir biUu
KRJSTINN GUÐNASON h.f.
Klapparstíg 27. Laugav. 16«
Sími 12314 og 21965
- KRISTMENN
Framhald af bls. 15.
Hver sá, er viU við sjálfan
Pindar keppa,
mun sennilegast íkars forlög
hreppa.
Á vaxi límdum vængjum upp
hann flýgur,
í víða sjóinn máttlaus brátt
hann hnígtrr.
Að sjálfsögðu eru flestar ljóða
þýðingar séra Friðriks trúarlegs
eðlis- Bókinni lýkur á Sólar-
ljóði hins heilaga Franz frá
Assisi, dýrlings kaþó'lskra manna
Þýðing séra Friðriks er forvitni
leg tilraun, og þannig er um
fleiri þýðingar á þessu einstæða
ljóði: galdur þess verður ekki
fluttur á annað mál.
Sé ljóðasafn séra Friðriks les
ið með alúð, má finna þar margt,
sem jafngott er ýmsu því, sem
lof hefur verið borið á hérlend-
is. Um skáldskap séra Friðriks,
segir Sigurjón Guðjónsson: „Ég
held, að sjálfur hafi hann litið
hann of smáum augum, sem hafði
þau áhrif, að aðrir gerðu það
líka lengi vel.“ Ef til vill er
þetta skýringin á afstöðu Þór-
is Kr. Þórðarsonar, þótt ekki
skuli það fullyrt hér. K.F.UM.
ber að þakka lofsvert fram-
tak, smekklega bók og eigulega
fyrir margar sakir. Skáldskapur
séra Friðriks á þjóðin að þekkja
geyma minninguna um hann sjálf
an vel og lengi.
Jóhann Hjálmarsson.