Morgunblaðið - 18.03.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1909
13
Breytingar á skat tlagningu arös og
frádráttur vegna hlutabréfakaupa
— eru forsendur þess, að hér rísi upp stórfyrirtœki byggð á tjármagni fjöldans
— Rœða Árna Crétars Finnssonar hrl. á fundi Kjördœmis-
— ráðs Sjálfstœðisflokksins í Reykjaneskjördœmi
KJÖRDÆMISRÁÐ Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjanes-
kjördæmi efndi til almenns
fundar að Stapa í Ytri-Njarð
víkum. sl. miðvikudagskvöld,
þar sem dr. Gunnar Sigurðs-
son vfirverkfræðingur Lands
vikjunar ræddi um stóriðju á
Islaudi og Árni Grétar Finns-
son, hæstaréttarlögmaður,
fiallnði um þátttöku almenn-
ings í atvinnurekstri-
í athyglisverðri ræðu, setti
Árni Grétar Finnsson, fram
þá skoðun, að ekki væri hægt
að búa«t við því. að almenn-
ingur leggi fé í atvinnufyrir-
tæki, nema verulegar breyt-
ingar yrðu á skattalöggjöf-
unni. þannig að menn væru
hvatt'r til þess að leggja fram
fé í atvinoulífið.
Hér fer á eftir frá^ögn af
ræðu Árna Grétars Finn=son-
ar. en síðar verður getið um
r^'ðu dr Gunnars Siguð«son-
ar. .
Árni Grétar Finnsson: At-
vinnumálin hafa verið ofarlega á
baugi að undanförnu og ekki að
ófyrirsynju. Miki'l breyting hef-
ur orðið frá því að hér var
meiri atvinna en við gátum ann-
að og til þess mikla atvinnuleys-
is sem verið hefur í vetur og
veldur hún því, að atvinnumál-
in hafa verið tekin rækilega til
umræðu.
Sú spurning hlýtur að vakna,
þegar horft er til baka til góð-
æranna hvort atvinnuvegirnir
hafi ekki á þeim tíma safnað
verulegu eigin fé, og því verið
undirbúnir undir þau áföll, sem
við síðan höfum orðið fyrir.
Vissulega hefur mikil upp-
bygging orðið í atvinnulífinu,
en samt sem áður er verulegur
f jármagnsskortur í öllum at-
vinnurekstri. Hver er ástæðan?
Hvers vegna er atvinnurekstur-
inn byggður að svo takmörkuðu
leyti upp á eigin fjármagni?
Hvað er til úrbóta? Hvaða form
á atvinnurekstrinum aðhyllumst
við? Fátt ræður meiru um skipt-
ingu manna í stjórnmálaflokka
en einmitt það, hvaða rekstrar-
form eigi að vera á atvinnufyr-
irtækjum. Skoðun okkar
Sjálfstæðismanna er sú, að
einkareksturinn hafi veru-
lega yfirburði yfir önnur rekstr
arform og ég sé ekki ástæðu til
að rökstyðja þá skoðun nánar
hér, en dæmin sanna, að einka-
reksturinn skilar yfirleitt betri
afkomu og meiri arði en önnur
rekstrarform. Ég mun því byggja
þessar hugleiðingar á því, að
einkareksturinn verði efldur og
hann takist á við þau verkefni
sem framundan eru í atvinnumál
um.
En hvernig stendur á því, að
einkareksturinn er ekki öflugri
en raun ber vitni um. Hafa
menn gert sér grein fyrir því,
að stærri fyrirtæki í einkarekstri
eru yfirleitt hlutafélög, sem
stofnuð voru fyrir mörgum ára-
tugum, t.d. Eimskipafélag fs-
lands, sem stofnað var fyrir
hálfri öld, og Flugfélögin tvö,
sem eru meira en aldarfjórðungs
gömul. Hins vegar hefur það
heyrt til algjörra undantekn-
inga á síðari árum, að slíkum
stórfyrirtækjum hafi verið
hleypt af stokkunum af einstakl
ingunum sjálfum. Sama er að
segja um önnur stærri fyrirtæki
í landinu, það eru yfirleitt gömul
og gróin fyrirtæki, sem þyggja á
gömlum merg.
SKAXTALÖGGJÖFIN
Það er alvarlegt umhugsunar-
efni fyrir okkur, hvers vegna
fyrirtæki á borð við þau, sen nú
hafa verið nefnd, hafa ekki risið
upp á síðari tímum. Hvers vegna
hefur fjármagnið ekki leitað í at
vinnureksturinn eins og skyldi?
Megin skýringin að mínum dómi
felst í þvi, hvernig við höfum
hagað okkar skattamálum. Stefn
an í skattamálum um árabil hef-
ur valdið því, að atvinnulífið hef
ur ekki dregið til sín fjármagn
fjöldans.
Vði skulum taka dæmi um
skattlagningu félaga eftir heims
styrjöldina síðari. Þær tekjur fé
laga, sem fóru yfir 200 þúsund
krónur, voru skattlagðar um rúm
lega 90 prs. í stríðsgróða skatt-
fóru 68 prs, í tekjuskatt fóru
22 prs og í byggingarsjóðsgjald 1
prs. Til viðbótar kom svo veltu-
útsvar sveitarfélaganna. Þannig
að þess voru dæmi, að skattaá-
lagning á félög gat verið yfir
100 prs af tekjum. Við slíkar að
stæður er ekki við því að búast
að fjármagn myndist í atvinnu-
rekstrinum.
Á síðari árum hefur mikil
endurbót orðið á skattlagningu
félaganna sjálfra. Þau hafa nú
leyfi til að greiða 10 prs arð af
nafnverði hlutabréfa, og þurfa
félögin ekki að greiða opinber
gjöld af þeirri arðsútborgun. En
á þessu máli er einnig önnur hlið.
Sú sem snýr að einstaklingunum,
þeim sem ráða yfir fjármagninu,
sem ætti að renna til þess að
efla atvinnufyrirtækin. Það er
sá háttur, sem hafður er á skatt-
lagningu þessa fjármagns, sem
veldur því, að kaup á h'lutabréf-
um er ein óarðbærasta fjárfest-
ing sem til er. Við skulum taka
dæmi um þetta:
Miðað við hæsta skattstiga um
180 þúsund krónur nettótekjur,
er skattaálagið 57 prs. Ennfrem-
ur miða ég við hæstu eignar-
skattsstiga í þessu dæmi. Ef mað
ur á 100 þúsund krónu hluta-
bréf, að nafnverði í atvinnufyr-
irtæki, og fær 10 prs arð eftir
árið, þ.e. 10 þúsund krónur, yrði
hann að borga af þessari upp-
hæð 27 prs. eða 2.700 krónur í
tekjuskatt, 30 prs, eða þrjú þús
und krónur í tekjuútsvar, 12
prómille af nafnverði bréfanna
eða 1200 krónur, í eignaskatt, 10
prómille eða 1000 krónur í eigna
útsvar eða samtals kr. 7.900 í opin
ber gjöld. Þá ætti hann eftir 2.100
krónur, og það fengi hann í aðra
hönd af þeim 10 þúsund króna
arði sem hann fengi greiddan
af 100 þúsund króna hlutabréfa
eign í atvinnufyrirtæki. Ef mað
urinn væri í lægri skattstiga
gæti útkoman orðið örlítið hag-
stæðari en það munar ekki
miklu.
Af þessu dæmi sézt, að miðað
við þá löggjöf, sem við búum
við í dag, er útilokað að byggja
upp sterk atvinrrufyrirtæki með
þátttöku fjöldans. Þetta er sann-
arlega alvarlegt í landi, sem
virkilega þarf á stórrekstri að
hálda. Hér er alvarleg mein-
semd á ferðinni. Þarna liggur
hundurinn grafinn, að ekki hafa
risið upp stór atvinnufyrirtæki
með þátttöku fjöldans.
NAUÐSYNLEGAR UMBÆTUR
En hvað er til úrbóta? Er hægt
að skapa einstaklingunum tæki
færi til að leggja fjármagn í at
vinnureksturinn. Ég vil skjóta
hér fram nokkrum hugmyndum.
1. Ákveðinn arður af hluta
bréfaeign verður að vera skatt-
frjáls, alveg eins og hlutafélög
þurfa ekki að greiða skatt af
arði og eins og sparifé er skatt-
frjálst. í þessu efni kemur bæði
til greina að miða við ákveðna
prósentutölu af nafvnerði hluta-
Árni Grétar Finnsson
bréfa eða ákveðið hlutfall af
nettóhagnaði fyrirtækja. Ein
staklingarnir fengju þá eðlileg-
an arð af því fé, sem lagt er til
atvinnureksturs. Þetta er frum-
skilyrði fyrir því að fjármagn
fjöldans renni til atvinnufyrir-
tækjanna.
2. Taka verður upp ákveðinn
skattafrádrátt af fjármagni,
sem lagt er til kaupa á hluta-
bréfum, t.d. að 50 prs af því
verði ekki skattskylt, það árið
sem það er lagt fram í atvinnu-
reksturinn. Mér er sagt að
slíkar reglur gildi sumstaðar
erlendis. Með þessum hætti yrðu
þeir verðlaunaðir, sem verja fé
sínu til uppbyggingar atvinnu-
Hfsins, í stað þess að leggja það
í neyzlu eða eyðslu. Hið opin-
bera kann að missa tekjur af
þessum sökum, en á móti kemur
sparnaður í almennri neyzlu og
eyðslu og uppbygging atvinnu-
fyrirtækja, sem skapa aukin
verðmæti í þjóðfélaginu.
3. Nauðsynlegt er að koma
upp kaupþingi. Seðlabankanum
hefur verið falið það hlutverk,
en það hefur enn ekki komizt
til framkvæmda. Bankinn hefur
borið því við, að hér væri ekki
um að ræða á markaðnum, verð
bréf, sem framboð eða eftirspurn
væri eftir.
4. Koma þarf upp stofnunum
í hinum ýmsu starfsgreinum, sem
undirbúa eða láta í té aðstoð
við stofnun stórfyrirtækja, en
vísir að slikri stofnun er Iðnað-
armálastofnun íslands. Slíkar
stofnanir væru einnig trygging
fyrir almenning, sem vildi verja
fé sínu til atvinnureksturs.
5. Ríkissjóður verji ákveðnu
fjármagni árlega til kaupa á
hlutabréfum í nýjum fyrirtækj-
um, sem síðan yrðu seld almenn-
ingi eftir að reksturinn væri
kominn vel á veg og fjármagnið
notað á ný til kaupa á hlutum
í nýjum fyrirtækjum, sem væru
að hef ja starfsemi.
Ég tel nauðsynlegt að Sjálf-
stæðismenn freisti þess að koma
fram slíkum umbótum. Nú er
þannig um hútana búið, að það
mælir gegn allri arðsvon, að al-
menningur setji fjármagn sitt í
atvinnureksturinn. Það er hins
vegar nauðsynlegt að skapa á-
kveðið tækifæri fyrir það fjár-
magn, sem fólk hefur handa á
mil'H. Á undanförnum velti árum
hefur mjög mikið fé verið í hönd i
um almennings. Fólk hefur ekki j
átt kost á því að verja þessu
fjármagni til atvinnurekstrarins,
heldur hefur það leitað annað, í
bezta falli í lánastofnanir, sem síð
an hafa lánað það út. Afleiðing-
in verður raunverulega sú, að
meira fjármagni er eytt en ella.
Tökum til dæmis s.l. haust. Þá
hafði legið í loftinu um nokkurt
skeið að gengi krónunnar yrði
breytt. Almenningur sá fram á,
að fé hans mundi rýrna hvað
kaupgetu snerti. Af þessum sök-
um skapaðist hér algert kaup-
æði. Lítil verzlun seldi upp 250
frystikistur. Á örskömmum tíma
rýrnaði gjaldeyrisstaðan um 600
milljónir króna. Auk þess gekk
stórlega á vörubrigðir í land-
inu. Þessar varnaraðgerðir al-
mennings voru eðlilegar. Fólk
var að vernda fjármuni sína. Ef
á þessum tíma hefðu verið fyrir
hendi sterk atvinnufyrirtæki
með hlutabréf á boðstólum á al-
mennum markaði, er mjög líklegt
að verulegur hluti af þessu fjár
magni hefði runnið til þeirra í
stað þess að fara í eyðslu. Fólk
hefði heldur sett fé sitt í at-
vinnulífið, ef ágóðavonin hefði
verið með eðlilegum hætti. Þá
hefði þetta fjármagn runnið til
uppbyggingar í atvinnulífi okk-
ar. í dag eru engin tækifæri fyr-
ir hendi fyrir þetta fjármagn til
þess að renna til atvinnulífsins.
Ágóðavonin er svö til engin og
því fer sem fer.
FRAMTÍÐ
EINKAFRA MTAKSINS
Á undanförnum árum héfur
mikið verið rætt um stofnun stór
fyrirtækja á grundvelli almenn-
ingshlutafélaga, og á Eyjólfur
Konráð Jónssön ritstjóri, þar
mestar þakkir skyldar. Hann hef
ur ótrauður bent á þá mögu-
leika, sem fyrir hendi eru í þess-
um efnum, en mér hefur fundist
á skorta í málflutningi hans og
annarra, skýringar á því, hvers
vegna hér hafi ekki risið upp
stórfyrirtæki með þátttöku al-
mennings. Hvers vegna geta ein
staklingarnir ekki tekizt á við
hin stóru verkefni? Einar Bene-
diktsson vildi ráðast í virkjun
Búrfells fyrir hálfri öld, við er-
um fyrst að gera það í dag. Sá
stórhugur einstaklingsins, sem
einkenndi Einar Benediktsson
er ekki til í dag. Hið opinbera
ætlar sér of stóran hlut af tekj
um einstaklinga, og skapar ekki
skilyrði til þess, að einstakling-
ar leggi fjármagn sitt í átvinnu
fyrirtækin.
Framtíð einkaframtaksins er
undir því komin að breyting
verði í þessum efnum. Jafnan
þegar ráðast þarf í stórverkefni
hér á landi í atvinnumálum er
einblínt á ríkið. Þeir peningar,
sem hið opinbera hefur til þess
að leggja í slík verkefni eru
ekki sóttir annað en í vasa ein-
staklinganna. Á árinu 1966 voru
þjóðartekjur íslendinva um 24
milljarðar á þáverandi gengi. Ef
einungis 10 prs af þessu fjár-
magni hefði runnið til stofnunar
og uppbyggingar nýrra atvinnu-
fyrirtækja, hefði þar verið um
2400 milljónir króna að ræða.
Þetta sýnir að einstaklingarnir
búa yfir því afH, sem þarf, en
við þurfum að hafa löggjöf, sem
gerir þeim kleift að beina þessu
fjármagni í atvinnureksturinn.
Einmitt nú er ástæða til að
ryfja upp, að möguleikarnir í
okkar atvinnulífi eru mjög mikl
fr. Við höfum ekki fullnýtt tæki-
færin í sjávarútveginum. Tökum
til dæmis niðursuðu. Mér ertjáð
að söliuverðmæti hvers kiló-
gramms af niðursoðinni síld geti
orðið allt að kr. 90,00. Lengi
hefur verið þráttað um minka-
rækt. Norðmenn græða milljónir
árlega á þeim atvinnurekstri.
Danir flytja út regnbogasil-
ung fyrir 1200 milljónir á hverju
ári. Ég nefni þetta aðeins sem
dæmi um möguleika íslenzks at-
vinnulífs. Tækifærin eru ótæm-
andi, en til þess að við getum tek
ist á við þau verðum við
að skapa skilyrði til myndunar
atvinnufyrirtækja, sem byggð
eru upp af eigin fjármagni, sem
kemur frá fólkinu í landinu.
Sjálfstæðisflokkurinn grundvall-
ar stefnu sína á hinu frjálsa
framtaki. Ég legg áherzlu á, að
Sjálfstæðisflokkurinn er flokkur
einkaframtaksins, við sækjum
styrk okkar til einstaklinganna
og frjálshyggjunnar. Við verð-
um að gera okkur grein fyrir
því, hvar við stöndum í þess-
um efnum og hvernig við höfum
búið að einkaframtakinu. Við
skulum taka upp harðvítuga bar
áttu fyrir hinu frjálsa framtaki,
opna leiðina til þess að fjár-
magn fjöldans renni beint til
uppbyggingar atvinnuveganna.
Ég minni á stofnun Eimskipafé-
lagsins í þeirri fátækt, sem þá
ríkti hér. Ég minni einnig á stór-
hug Einars Benediktssonar. Lát-
um ekki ríkiskapitalismann kæfa
alla möguleika einstaklinganna í
okkar landi. Við erum ekkiSjálf
stæðismenn bara að nafninu til,
heldur vegna þeirrar 'lífsskoð
unar, sem við höfum tileinkað
okkur. Og það færi vissulega vel
á því að hefja nýja sókn í þess-
um efmum, einmitt hér á þessum
stað. sem svo lengi var kjördæmi
þess manns, sem framar öllum
öðrum skóp flokk frjálshuga ein
staklinga á íslandi, Sjálfstæðis-
flokkinn.
TRÚLOFUNARHRINGAR
Jon Dalmannssdn
QULLBMIOUR
SKÓLAVÖROUSTÍO 21
BÍMI 13445
Mlt á sama stað
BIFREIÐASALA
EGILS
TIL SÖLU
Jeepster Commando 1968.
Willy's jeep '65 með Mayer-
húsi.
Willy's jeep 1S43 glæsilegur.
Willy's jeep 1967 Tuxedo.
Willy's jeep '64 með Egilsh.
Landrover 1962.
Toyota Landcruiser 1968.
Toyota Crown 1966.
Skoda Combi station 1965.
Chevrolet Impala 1960, góður
einkabíll.
Volkswagen 1967 og 1965.
Singer Chamois 1967.
Volvo 544, 1964. Skipti ósk-
ast á Willys jeppa.
Taunus 17 M 1962.
Trabant 1966.
Moskwitch 1967, 1968.
Zephyr 4, 1965.
Singer Vogue 1965. Skipti
æskileg á nýlegum Land-
rover eða Gipsy.
Renault R10, 1968.
Benz 300, 1955.
Vauzhall Velox 1963
Laugav. 118. Sími 22240.