Morgunblaðið - 13.04.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. APRÍL 19«l9
Bjarni Benediktsson, forsætisráð herra, og William Rogrers, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, ræddust við í utanríkisráðuneytinu.
Myndin var tekin við það tæki færi.
- NATO
Framhald af bls. 1.
að treysta NATO. Ég hef haft af
því óblandna ánægju að koma
hér aftur að tveimur áratugum
liðnum og hitta menn að máli“,
sagði forsætisráðherra.
Bjarni Benediktsson kom til
Washington um fjögurleytið á
'mið'vikudagmn og gekk á fund
Williams P. Rodgers, utanríkis-
ráðberra Bandaríkjanna kl. sex.
Tjáði hann Mbl., að sá fundur
heifði fjallað um ýmis málefni,
sem vörðuðu islenzka hagsmuni
og hefði hann verið hinn ánægju
legasti. Jufnframt hefði Nixon
Bandaríkjaforseti látið í ljós vin-
arhug sinn í garð íslands, er for-
sætisráðherra fyrst hitti hann og
getið í því sambandi komu sinn-
ar til íslands 1956.
Forsætisráðherra gat þess í
ræðu sinni, að hann gleddist sér-
staklega yfir því að umræðurn-
ar snerust um leiðir til þess að
tryggja frið og draga úr sundur-
þykkju, enda léki ekki vafi á
því, að bandalagi'ð nyti meiri og
almennari stuðnings en þegar
það var stofnað. Ráðherrann
lýsti þeirri stefnu íslenzku ríkis-
stjórnarinnar að gildi Atlants-
hafssáttmálans væri ótímabund-
ið og vonaði að þeir, sem ynnu
að því að leysa bandalagið upp,
hefðu ekki árangur sem erfiði.
Atlantshafsbandalagið hefði
aldrei verfð nauðsynlegra en nú
sérstakega með hliðsjón af þeirri
staðreynd að þess sæjust nú
merki að afstaða Sovétstjórnar-
inn væri að breytast. Samt sem
áður mættu menn ekki vænta
þess að auðvelt verði að ná sam-
komulagi, en eina leiðin til þess
að það takist er að hafa styrk-
leika að baki samningatilraun-
um. Ráðherrann gat um varnar-
samning Islands og Bandaríkj-
anna og góð samskipti þjóðanna
enda hefðu Bandaríkin aldrei lát-
ið okkur verða þess vara að þeir
væru voldugasta ríki veraldar,
en við hið varnarlausasta. Það
breytti ekki þeirri staðreynd að
Islendingar vonuðu að sá tími
kæmi að ekki væri þörf erlends
hers, en það væri sikoðun ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar að enn
sæist ekki fram á slíka friðar-
tíma.
★
Á fimmtudag hófst í Washing-
ton tveggja daga ráðherrafundur
ríkja Atlantshafsbandalagsins,
þar sem fjallað er um málefni
bandalagsins og ný viðhorf, og
jafnframt var minnst þess, að 20
ár eru nú liðin frá því að banda
lagið var stofnað.
f ræðu, sem Richard Nixon,
Bandairíkjaforseti, flutti við upp
haf fundarins, hvatti hann þátt-
tökuríki bandalagsins til þess að
þíða nú hina freðnu afstöðu til
sambúðar austurs og vesturs.
Nixon sagði, að Vesturlönd
yrðu að lifa í heimi raunveru-
leikans og horfast í augu við
staðreyndir. „Að lifa í heimi
raunveruleikans hefur það að
segja, að við verðum að endur-
heimta hinn gamla skilning okk
ar á austri og vestri, en jafn-
framt gæta þess að missa ekki
sjónar á hinum mikla hugmynda
fræðilega ágreiningi, sem þar er
á milli“, sagði Nixon.
NÝJAR UPPÁSTUNGUR
Á fimmtudagsfundinum ræddi
Nixon einnig uppásbungur þær,
sem fram hafa komið um við-
ræður milli Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna, og sagði að ef
úr þeiim yrði, yrðu Vesturlönd
að gera sér fyrir því,
að afleiðingin myndi verða breytt
hernaðarviðhorf frá því, sem
þau voru, er NATO var stofn-
að fyrir tveimur áratugum. Vest
urveldin hefðu ekki lengur þá
yfirburði á kjarnorkuvopnasvið
inu, sem þau hefðu haft, og sam-
komuilag við Sovétríkin um af-
vopnun mundi því vera í sam-
ræmi við núverandi jafnvægis-
ástand í hermálum.
Nixon fullvissaði bandalags-
ríki NATO um að Bandaríkja-
stjórn myndi hafa samráð við
þau/bæði fyrir hugsanlegar við
ræður við Sovétríkin, svo og á
meðan á þeim stæði.
RÁÐHERRAR 15 LANDA
Á fundunum í Washington
sitja utanríkis- og varnarmála-
ráðherrar 15 aðildarríkja banda
lagsins, og er höfuðverkefnið
þeirra á fundinum að kanna
og ræða 20 síðna tillögu frá að-
alstöðvum bandalagsins í Bruss-
el, sem fjaíldar um að hvetja
kommúnistaríkin til þess að draga
úr spenmunni milli austurs og
vesturs.
Á fundinum var rætt um á-
skorun þá, sem fundur Varsjár-
bandalagsins í Bú.dapest gerði
fyrir skömmu, þess efnis að
efnt yrði til sérstakrar ráðstefnu
um öryggismál Evrópu. Áskorun
Varsjárbandálagsins mun hafa
fengið fremur dræmar undirtekt
ir, en þrátt fyrir það lýstu marg
ir ráðherrarnir því yfir, að þeir
vildu gjaman kanna nánar hvað
undir byggi.
Áður en fimmtudagsfundurinn
hófst, en hann var lokaður, sagði
Willy Brandt, utanríkisráðherra
V-Þýzkalands, að áherzlu bæri
að leggja á að kanna náið, hvað
tillaga A-Evrópuríkjanna raun-
verulega þýddi.
UMRÆÐUEFNIÐ
NATO-áætlunin, sem til um-
ræðu var á fundinum, gerir ráð
fyrir samkomulagi milli Sovét-
ríkjanna og Vesturlanda, og er
við því búizt að hún hljóti al-
mennan stuðning.
Áætlunin fellur að þeirri stefnu
Nixons forseta að láta af áreitni
við Sovétríkin í því skyni að
reyna að koma á viðræðum milli
þessara tveggja stórvelda. Er bú
izt við því, að viðræðurnar geti
hafizt á þessu vori.
Þá ræddu ráðherrarnir áætl-
anir um betra varnarkerfi NATO
o.fil. Hinsvegar segja fréttamenn,
að ástandið í Tékkóslóvakíu
hafi hvílt sem skuggi yfir fund-
inium, og svo hernaðarávinningar
og pólitískir ávinninigar Sovét-
ríkjanna á Miðjarðarhafi og í
Afriku. Þegar s.l. miðvikudag
lýsti Manlio Brosio, framkvæmda
stjóri bandal'ágsims, áhyggjum
sínum vegnia flota Sovétríkjanna
á Miðjarðarhafi. Hann sagði þá,
að stærsta framlagið, sem Sovét
menn gætu lagt til þess að draga
úr spennunni í Evrópu, væri
að kveðja heim 70,000 manna her
sinn frá Tékkóslóvakíu, sem enn
er þar sjö mánuðum eftir inn-
rásina.
s
HÁTÍÐARFUNDUR
Fyrsti ráðherrafundurinn var
haldinn á fimimitudagsmorgun, en
síðdegis sama dag var haldinn
sérstakur hátíðarfundur í tilefni
þess, að 20 ár eru lliðin frá
undirritun sáttmála Atlantshafs-
bandalagsins.
'Á þeim fundi flutti ræðu Will
lam Rogers, utanríkisráðlherra
Bandaríkjanna, og bauð hann sér
staklega velkomna fimm stjórn-
málamenn, er viðstaddir voru,
sem undirritað höfðú sáttmálann
fyrir hönd þjóða sinna fyrir tvem
ur áratugum. Þeir eru Bjarni
Benediktsson, forsætisráðlherra
íslands, Papl-Henry Spaak, Bel
gíu, Dirk Stikker, Hollandi, Hal
vard Lange, Noregi og Dean
Acheson, Bandiaríkjunum.
Þá flutti einnig ræðu Willy
Brandt, utanrikisráðherra V-
Þýzkallands, og gat hann þess, að
eitt sæti væri nú autt á fundin-
um — sæti Dwight D. Eisen-
howers. „Hann setti bandalagi
okkar takmark: Að sýna og sanna
að firiðarbandalag hefði miklu
meira að segja fyrir heim allan
en stríðsbandalag," sagði Brandt.
Á ráðherrafundinum fyrr á
fimmtudag segja góðar heimild-
ir að ráðherrar ýmissa NATO-
landa hafi hvatt eindregið ti'l
þess að kanna náið, hvern til-
gang Varsjárbandalagslöndin
hefðu haft í hyggju með sam-
þykkt sinni um að hvetja til
ráðstefnu um öryggismál Evrópu.
Góðar heimildir sögðu, að utan
ríkisráðherrar Bretlands, Hol-
lands, ítalíu, V-Þýzkalands og
Noregs, sem tóku til máls á
fyrsta fundinum, hafi allir lagt
á það áherzlu að Vestudöndum
bæri að kanna þetta mál mjög
náið. Var við því búizt, að fund
inum lyki á föstudag með áskor
un á Varsjárbandalagsríkin um
að gera nánari grein fyrir til-
lögum sínium um öryggismálaráð
stefnu Evrópu.
Þá er þess að geta frá fund-
unum á fimmtudag, að í ræðu
sinni þá, bar Nixon Bandaríkja
forseti fram þá tillögu, að vara-
utanríkisráðherrar NATO-land-
anna ættu með sér reglulega
fundi till þess að vega og meta
stefnu NATO, og hann mælti
einnig með því, að stofnuð yrði
stjórnmálaleg skipulagsr.efnd, er
sérstaklega skyldi fjálla um lang
tímaáætlanir bandalagsins.
Um NATO nú, sagði Nixon að
hann teldi að bandalagið væri
mjög sterkt, en umrætt. Rætt
væri um skipulag bandalagsins
og hernaðarlega uppbvggingu
þess. „Margir aðilar beggja vegna
Atlantshafs telja NATO gamal-
dags“, sagði Nixon. „En þrátt
fyrir þetta var bandalagið nauð-
syn, og hinn bandaríski stuðning
ur við það mun halda áfram svo
sem verið hefur.“
KVEÐJA FRÁ KREML
Sovézka fréttastofan Tass
/skýrði sAuttlega frá ráðherra-
fundinum í Washington á fimmtu
dag, og hafði það eitt um tví-
tugsafmælis Atlantshafsbanda-
lagsins að segja, að kálla banda-
lagið „þessa árásarsinnuðu hern
aðar- og stjórnmálasamsteypu".
NIXON AFTUR Á FUNDINN
Fundur ráðherranna hélt á-
fram á föstudagsmorgun.og hófst
Framhald á bls. 21
Úrbætur í alþjóðaskiptum verða að
byggjast á fullri viriingu fyrir
sjálfstæii og landamærum þjóða
Ályktun ráðherrafundar Atlantshafsbandalagsins í Washington
IIÉR fer á eftir í heild sam-
þykkt ráðherrafundar Atlants-
bandalagsins, sem Iauk í Was-
hington sl. föstudagskvöld:
1. Norður-Atlantshafsráðið hélt
ráðherrafuind í Waghington 10.
og 11. apríl 1969. Ráðið minntist
20 ára afmælis gáttmálans,
sem bandala.gið grundvallast á,
og hlýddi á ræðu forseta Banda-
ríkjanna. Ráð'herrarnir lýstu
ánægju sinni með þann stóra
síkerf, sem bandalagið hefur lagt
til að gæta friðar í Evrópu og
öryggis meðliimaþjóðanna.
2. Bandalagið var stofnað til
að varðveita frelsi, sameiginleg-
an menninigararf og þjóðlhætti.
Það var s'ofnað á grundvelli lýð-
ræðis, persónufrelsis og laga og
réttar og vegna hins sameigin-
lega ótta um að án öflugs örygg-
iðkerfis gæti annað stríð brotizt
út í sundraðri Evrópu. Bandalag-
ið mun halda áfram að túlka
sameiginlega s efnu og markmið
bandalaggþjóðanna.
3. í sikýrslu um framtíðarverk-
efni bandalagsins, sem samin
var 1967, var lögð áherzla á tvö
meginatriðin: Varnir hins vest-
ræna heims og tilraunir til að
semja varanlegan frið við aust-
ræn iönd. í júní 1968 lýstu ráð-
herrarnir yfir að þeir væru
reiðubúnir, í samvinnu við önnur
viðkomandi ríki, að leiita samn-
inga um aifvopnun og vopnaeftir-
lit sem fæli í sér minnikun her-
afla. Þrátt fyrir þann alvarlega
hnekk, sem vonir um batnandi
sambúð austurs pg vesturs biðu
við innrásina í Tékkóslóvakíu,
lýstu ráðherrarnir því yfir í
nóvember 1968, að öruiggt, frið-
semlegt og hagkvæmt samband
milli austurs og vesturs væri
ennþá taikmark bandálagsins.
Þeir staðfestu á þessum fundi,
að ríkisstjórnir þeirra hefðu í
hyggju að halda áfram leit sinni
zð einhverri leið til að ná þessu
tsikmarki og kanna alla mögu-
iei'ka, sem leitt gætu til samn-
ingaviðræðna.
4. Með ástanldinu í Austur-
Evrópu í huiga vilja stjórnir að-
ildarlandanna ta'ka það fram, að
hverskonar varanlegar úrbætur
í alþjóðasamskiptum verða að
byggjast á fulllri virðingu fyrir
sjálfstæði og landamærum þjóða,
án íhiutunar í inmanlandsmál
þeirra, viðurkenningu á rétti
þjóðar til að skapa sína eigim
framtíð og skuldbindingum um
að hóla e'kki valdbeitingu.
5. Ráðherarrmir minntust þess
að eitt mikilvægasta hlutverk
bandalagsins væri að koma á
varanleigum friði í Evrópu,
byggðum á jafnvægi, öryggi og
gagnkvæmiu trausti. Bandamenn
ætla, í nálnni sam'vinnu, að leita
með Sovétríkjumum og öðrum
Austur-Evrópurí'kjum að lauan
þeirra málefnalegu vandamála
sem bezt eru fallin til árangurs-
ríkra viðræðna á sem skemmst-
mm tíma. í samræmi við þetta
fólu þeir ráði bandalagsins að
semja skrá um þessi málefni og .
kanna hvernig samningaviðræð-
um yrði bezt háttað og hafa hana
tilbúna fýrir næsta ráðherra-
fund. Það er auigljóst, að hvers-
konar viðræðum verða að vera
vel undirbúnar fyrirfram og að
allar ríkisstjómir ta'ki þátt í
þeim. Þátttaka allra er nauðsyn-
ieg til að ná pólitísku samkomu-
lagi í Evrópu.
6. Bandamenn munu einnig
halda áfraim tilraunum sínum og
könmun á sviði afvopnunar og1
hagkvæms vopnaeftirlits, meðal
annars minnkunar herafla á
jafnvægisgrundvelli, og einnig
halda áfram að vinna að þeirn
áætlunum sem hindra valdbeit-
ingu.
7. Stjórnmlálaleg eininig banda-
lagsins er mikilvægur þáttuT
meðan leitað er sammimga milli
austurs og vesturs. Þessarar ein-!
stendur, sem gætu ha.ft álhrif á
hagi bandalagsins í heild eða
einstakra ríkja ininan þess. • Á
þessum grundvelli fagna stjórnir
meðlimaríkjanna þeiri ákvörðun
Bandaríkjanna að eiga viðræður
við Sovétríkin uim árásar- og
vannar’vopn.
8. Aðilarnir að sameiginlegri
varnaráætlun bandaiagsins voru
sammála um, að það væri mjög
mikilvægt meðan samnimgatímar
færu í hönd, að bandalagið slak-
aði e'kki á vörnum símum og að
forðast bæri ótímabærar vonir
um, að lausn alvarlegra vanda-
mála yrði náð fram. Uppihald
virkra .varna er valdajafnvægis-
atriði og nauðsynlegur grund-
völlur réttlátra samskipta.
9. í samræmi við það hafa
þessir aðilar bandalagsins stað-
fest þá ákvörðun sína að halda
áfram _hæfilegum framlögum og
s'uðningi við varnaraðgerðir
þess á öllum sviðu'm, bæði með
venjulegum vopnum og kjarn-
orkuvopnum. Þeir samþykkja að
áframlhaldandí þörf sé á núver-
andi hernaðaráætlunuim NATO,
er byggjast á framvarðarlínum,
og viðeigandi aðgerðum gagn-
vart hverskonar árásuim, og þeir
samþykkja nauðsyn hæfilegs
hernaðarmáttar, bæði á sviðum
venjulegra vopna og kjarmorku-
vcpna og na.uðsyn þess að hafa
á að skipa nægum hei’ldarherafla
og heraifla nauðsynleguim til að
gæta einstaikra svæða.
10. Varnarmálaráðherrar munu
hittast 28. maí 1969, og rnunu þá
ingar verður bezj, gætt með því kanna nánar ýmis þau einstök
að ’halda fast við þá reglu að a‘riði í vppbyggingu vamarkerf-
viðræður fari fram í ráðinu, j jsíns, sem nauðsynleg eru. Þeir
bæði fyrir oj meðan á eimhverj- munu kanna möguleilkana á að
uim þeim samninigaviðræðum Framhald á bis. 25