Morgunblaðið - 17.04.1969, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1969
21
Eru sumarbústaðir æskilegir?
Fréttir og tilkynningar í blöð-
um valda því m.a., að ofanrit-
uð spuming eða aðrar henni
tengdar a'ð efni til hafa undan-
farið leitað í hug margra sum-
arbústaða og landeigenda í ná-
grenni Reykjavíkur, síðustu mán
uði óg vikur.
Fleiri aðilar hafa vafalaust
hugleitt þetta efni lengi og vel-
svo sem sveitarstjórnir á höfuð-
borgarsvæðinu svonefnda að ó-
gleymdum öllum þeim sem lang-
að hefur til að gerast sumarbú-
staða- og landeigendur, en ekki
náð því marki ennþá eða horfið
frá því af einhverjum sökum.
Veigamikil rök má vafalaust
færa með og móti svari við ofan-
ritaðri spurndngu, hvort sem það
verður já eða nei.
Borgarstjórn Reykjavíkur virð
ist lengstum hafa haft ti'lhneig-
ingu til að ganga til móts við
óskir og löngun borgaranna
um ræktun og útivist og varið
fil þess allmiklum fjármunum.
Aðrir valdhafar á höfuðborgar-
svæðinu hafa nú sumir gengið
lengra í því að hamla mótifrjáls
um byggingum á umráðasvæðum
sínum en áður hefir þekkzt og
liggja til þess nokkur rök, sem
hér verða að litlu talin m.a.
vegna þess að með breyttum
ástæðum eru mörg þau rök úr
sögunni, sem upphaflega mæltu
mest með strangara eftirliti, um
byggingar í nágrenni Reykjavík
ur, má þar til nefna bættan
smekk og hag fjölda manna. Þó
virðist ástæða til að ætla, að
ennþá ríki mikill ótti hjá bæjar-
og sveitarstjórnum um að sagan
um illa gerðar byggingar full-
ar af þurfandi fólki með alls-
konar kröfugerð á hendur sveit
arfélagi endurtaki sig í nágrenni
Reykjavíkur, sé nokkuð leyft að
byggja umfram það, sem skipu-
lags- og bygginganefndir ákveða
og úthluta af náð sinni eftir
ströngustu reglum í fyllingu tím
ans. Vissulega er þetta nokkurt
vorkunnarmál, en hér mun fara
sem oftar, að óttinn og ábyrgð-
in kunna að villa svo um fyrir
vænstu mönnum, að þeir sjá tóm
ljón á veginum í stað lamba.
Glöggt dæmi um hvert mats-
atriði það kann að vera fyrir
yfirvöld, hvort leyfa skuli bygg-
ingu sumarbústaða, er það, að
á sama tíma og æðstu valdhaf-
ar vorir telja rétt að úthluta
leyfum fyrir sumarbústaði á Þing
völlum nærri þjóðgarði neita
sumar sveitarstjórnir algjörlega
um slít leyfi á sínu umráða-
svæði.
Þessi á'litsmunur tveggja valda
aðila kann, e.t.v. að gefa hug-
mynd um að ákvarðanir þessara
aðila séu umdeilanlegar. Þannig
er það t.d. álit umra og sann-
færing, að sú stefna bæjar- og
sveitarfélaga að banna með öllu
sumarbústaðabyggingar sé röng.
Skipulg og skipulagsskylda eru
góðir hlutir, ef rétt er á haldið,
en þegar þeir eru notaðir til að
meina hinum almenna borgara
áratugum saman eða svo kynálóð
um skiptir aðgang að þeim lífs-
gæðum, sem hann metur hvað
mest og gæti ella notið í nútíð,
jafnframt því að búa að nokkru
í haginn fyrir eftirkomendur, þá
fara þetta ekki að verða góðir
hlutir og þá verða þeir, sem eiga
vald á þessum hlutum, heldur
ekki firrtir ámæli. Ekki er held-
ur rétt að láta hjá líða að gera
þeim kunnugt að vafi leiki á um
réttmæti þeirra og ráðsnilld.
Fáir þeirra manna, sem nú
eiga mestan hlut að því að banna
byggingar sumarbústaSa og fegr
un lands, mundu, að ég hygg,
vi'lja neita því, að betur eru
gerðir en ógerðir fjöldi þeirra
bústaða og ræktunarreita, sem
þeir hafa séð víðsvegar á þessu
landi.
Selmörk við Selvatn og fleiri
bústaðir þar í grennd og annars
staðar í Mosfellssveit og Kolla-
firði, svo næsta nágrenni sé
nefnt, eru gerðir með þeim
hætti, að nær hver maður full-
heill mundi slíka „Li‘lju“ viljað
gert hafa. Verði bönnuð í reynd
bygging sumarbústaða, á næsta
kynslóð við það að búa, að ótald
ir unaðsreitir eins og Lynghóll
og Langeyri verði óbyggðir. Er
þó erfitt að sjá í fljótu bragði,
hverju eða hverjum slík ráð-
stöfun er til góðs. Þá er hugs-
anlegt, að við vissar aðstæður
yrðu sumarbústaðirnir okkar
beztu almannavarnir. Náttúru-
hamfarir eða ógnir ófriðar gera
einatt ekki boð á undan sér,
en við slíkar aðsteðjandi hætt-
ur gætu sumarhús komið í góð-
ar þarfir.
Einis og í upphafi var að vik-
ið má margt til færa með og
móti byggingu sumarhúsa, miklu
fleira en hér verður gert. Göm-
ul viðhorf og sjónarmið í sveit-
um, tekin upp af nýjum aðilum
í vörn gegn áhrifum og ágangi
nýs tíma, kunna að lifa í leyn-
um og hafa sín áhrif jafnframt
einstaklingshagsmunum.
Hér mun fara sem oftar, að
meðalvegurinn, leiðin milli of-
stjórnar og ótakmarkaðs frelsis
mun vera hinn bezti og raunar
sá eini vegur, sem fær verður
í framtíð, hvort sem ráðamenn
vorir bera gæfu til að fara
hann nú þegar eða þeir vilja
fyrst reyna sig við íhleypurnar
frekar en orðið er.
Kunnugir menn vita af
reynslu, að fólkið, sem helzt sæk
ist eftir löndum til ræktunar og
bygginga sumarbústaða, er með-
al beztu, starfsömustu og traust
ustu þegnum okkar þjóðfélags.
Það er virkilega illa farið og
gert, ef ekki er reynt að koma
til móts við slíka menn, sem með
fordæmi sínu og starfi verja
flestum sínum tómstundum til
ræktunar í marggildri merkingu
þess orðs.
Sumir fegurstu staðir, sem nú
eru varðveittir í þáttbýli, eru
upphaflega handaverk og vilja-
átak manna, sem fengið hafa að
njóta eigin frumkvæðis í skjóli
þess frelsis, sem sumar nýjustu
lagasetningar og skammsýni for-
ráðamanna m.a. í skipulagsmál-
um eru að gera óhugsandi. Ein-
att eru athafnir þessara forráða
manna ranglega túlkaðar sem
verk í þágu framtíðarinnar.
Eðlilegt er, að forráðamenn
séu nokkuð tortryggnir og sjái
fyrst og fremst vankanta
þess frelsis, sem gilt hefir, en
sýni þeir ekki nokkru meiri
hófsemi og samkvæmni í starfs-
háttum en borið hefir á um
sinn, kann svo að fara, að í al-
gera ófæru verði stgfnt, eða svo
lízt nú mörgum þeim, sem til
þekkja um framkvæmd skipu-
lags- og byggingarmála á skipu
lagsskyldum en óskipulögðum
landsvæðum sums staðar í nær-
sveitum Reykjavíkur.
Þar hefir þróunin orðið sú, að
þrátt fyrir neitanir skipulags-
yfirvalda um byggingarleyfi
hafa á undanförnum árum risið
upp fjöldi sumarbústaða m.a. í
landi ríkisjarðarinnar Þormóðs
dal.
Nokkuð munu vera skiptar
skoðanir um byggingar þessar
og munu þar koma til flest þau
sjónarmið, sem að framan er get-
ið, en hreppsnefnd mun hafa
staðið nokkurnveginn einhuga að
byggingarbanni, ásamt skipulags
stjóra ríkisins.
Þá ætla ég, að nú sé svo kom-
ið, að þeir séu allmargir, sem ef-
ast um að rétt sé stefnt og
nærri mun stappa, að styrjöld
sé fyrir dyrum við eigendur
hinna óleyfilegu sumarhúsa, þeg
ar þess er krafizt, að þeir stöðvi
byggingu eða flytji brott ný-
byggð hús.
Ekki fer á milli mála, að flest-
ir sumarbústaða- og landeigend-
ur álíta að eina hæfa leiðin í
þessu máli sé að veita bygginga
leyfi með ákveðnum skilyrðum,
sem þeir telja að gætu verið
bæði hrepp og leyfishöfum tU
hagsbóta. Enda hefir Reykja-
víkurborg veitt álík leyfi und-
anfarna áratugi og það jafnvel
við aðalverzlunargötu borgarinn
ar. Hitt sé óskynsamlegt ó-
mannúðlegt og raunar ófram-
kvæmanlegt að fjarlægja eða
meina skilyrðislaust byggingar
á eignarlöndum á svæði, þar
sem ekki er fyrirsjáanlegt að
skipulagt verði á næstu áratug-
um.
Hér verður lítið lagt til mála
um hver væru eðlilegust skil-
yrði fyrir veitingu bygginga-
leyfa fyrir sumarbústaði enda
eðlilegast, að hlutaðeigandi að-
ilar komi sér saman um reglur
þar að látandi, þegar valdhafar
hafa áttað sig á hverja heildar-
stefnu sku'li taka í þessum mál-
um.
Vegna nokkurrar reynslu,
varðandi sjónarmið almennings
og nábýlis við sumarbústaða-
eigendur, skal þó bent á at-
riði, sem til greina mættu koma.
a) Stærð lóða og valfrelsi
þyrfti að vera í sem minnstum
skorðum, þar sem smekkur og
ytri ástæður einstaklings eru
svo mjög misjafnar.
b) Mjög ákveðið eftirlit
þyrfti að vera um hirðu jafnt
á landi sem húsum, að viðlögð-
um réttindamissi um bygginga-
leyfi, leigu- eða kaupgerninga.
c) Bæjar- og sveitarstjórnir
yrðu að sjálfsögðu að fjalla um
allar leyfisveitingar, gerð húsa
og staðsetningu í höfuðdráttum.
Áður en lengra er haldið telst
ekki fært annað en lýsa þeirri
skoðun, að hendur forráða-
manna þéttbýlishverfa í ná-
grenini Reykjavíkur hafi reynzt
mjög mislagðar, er þeir hafa
fjallað um beiðnir þegna sinna
um leyfi til byggingar sumarbú-
staða.
Al'la þessa annmarka virðast
nefndir ráðamenn mikla fyrir sér
án þess að hugleiða hið gagn-
lega og jákvæða. Má og vera,
að nokkru ráði mannleg van-
geta og kjarkleysi, þegar takast
skal á við vandamál, sem kynnu
að bætast við þau, sem fyrir eru.
Skipulagsstjóri ríkisins hefir
tekið það ráð að styðja sjónar-
mið þessara manna, þótt ætla
hefði mátt, að þaðan væri að
vænta þeirrar víðsýni og raun
sæi, sem afsaka má hjá sumum
þeim, sem hendingin og áhugi
einn ýta í valdastóla. Slíkum
mönnum er valdið jafnan sætt,
en það hvorki bætir þá né vitk-
ar svo sem kunnugt er.
Eitt hið versta, sem hér verð
ur þó talið, er það, þegar framan
greindir aði'lar taka það til ráðs
stefnu sinni til framdráttar að
neyta ráða og söksemda, sem
varða óskyld mál, aðeins ef slíkt
mætti duga til fulltingis því mál
efni, sem fyrir er barizt.
Hér er átt við þá aðför, sem
svoköliuð vatnsbólanefnd á höf-
uðborgarsvæðinu hefir hafið
gegn eigendum og byggjendum
landa í nágrenni Reykjavíkur.
Nefnd þessi, sem er undir-
nefnd samvinnunefndar um skipu
lagsmál og skipuð fulltrúum við
komandi sveitar- og bæjarfélaga
hefir ratað í þá ófæru að gera til
lögur meira og minna af handa-
hófi tun friðun mörg þúsund h.
lands í nærsveitum Reykjavikur,
af ráðnum hug notaðar í barátt-
unni gegn sumarbústaðabyggj-
endum og það þótt sérfræðing-
ar nefndarinnar lýsi því yfir, að
SUmarbústaðir út af fyrir sig séu
ekki skaðlegir vatrisbólum. Hér
má þess geta auk annars, að þeg
ar svona stórt landsvæði er tek-
ið til friðunar getur það ekki
annað en valdið miki'lli verðhækk
un á þeim landsvæðum, sem eitt-
hvað er hægt að athafna sig á.
Því framboð og eftirspurn ræð
ur alltaf verðlagi. Enda hefir
þetta nú þegar komfð í ljós.
Á s.l. hausti birtist fréttatil-
kynning í Morgunblaðinu, um
að borgarráð Reykjavíkur telji
friðunarráðstafanir vegna vatns
bóla ekki bótaskyldar, þótt land
eigendur líti svo á.
Þetta sjónarmið bæjarráðs-
manna má telja eðlilegt eins og
málið er lagt fyrir, en mér er
til efs, að niðurstaða þeirra
hefði orðið hin sama, ef þeir
ættu landspildu í nær tuttugu
km. fjarlægð frá Reykjavík, sem
þeir hefðu varið áratugum af
ævi sinni til að rækta og fegra,
en þegar þeir óskuðu eftir leyfi
fyrir börnin sín til að reisa smá-
hús í þessum gróðurreit, þá
fengju þeir þau svör, að slíkt
væri ekki hægt, því að hætta
væri á, að vatnsból Reykjavík-
ur spilltust, ef slíkt leyfi yrði
veitt.
Ef þeir vissu jafnframt um
það handahóf, yfirdrepsskap og
misrétti, sem vart hefir orðið við
framkvæmd þessara móla, þá má
telja sennilegt, að sjónarmið
þeirra hefði orðið annað.
Greinilega hefir komið fram,
bæði munnlega og skriflega, frá
mönnum í vatnsbólanefnd, að
þeir telja baráttuna gegn sum-
arbústöðum eitt mikilsverðasta
atriðið og eigendur lands eru
ekki í nokkrum vafa um, að að-
gerðir þessara manna kunna að
vald þeim stórtjóni, end þótt
ekki hafi ennþá reynt á sann-
gildi þess sjónarmiðs fyrir dóm-
stó'lum.
Hverjum fullvita manni ætti
þó að vera ljós munur þess að
festa fjármuni sína í landi, sem
engar kvaðir eru á, eða landi,
sem um ófyrirsjáanlega fram-
tíð yrði háð friðunarákvæðum,
sem þá og þegar kynnu að verða
hert og miklu minni líkur á að
yrðu felld niður heldur en stund
arákvörðun einstakrar hrepps-
nefndar um neitun á bygginga-
leyfi á kvaðalausu óskipulögðu
landi.
Hitt ér eins og áður segir
ósköp ski'ljanlegt, að borgarráð
Reykjavíkur vilji að óreyndu
Framhald á bls. 25
Sumardvöl í sveit
Barnaheimilið að Fcjilsá í Skagafirði starfar í sumar eins og
að undanförnu. Söng- og íþróttakennari verður nú starfandi
við heimilið.
Upplýsingar í símum 18897, 42342, 12503, og að Egilsá um
Silfrastaði.
Bifvélavirkjar
Óskum eftir nokkrum bifvélavirkjum
á verkstæði okkar.
Egill Vilhjálmsson ht.
Laugavegi 18 — Sími 22240.
Óskum eftir að ráða <
fc <
2 starfsstúlkur
við mötuneyti og við daglega ræstingu á skrifstofum og
kaffistofum á athafnasvæði ISAL í Straumsvík. Við leitum
að traustum starfsstúlkum á aldrinum 20—40 ára.
Umsóknareyðuhlöð liggja frammi í bókabúð Olivers Steins
i Hafnarfirði.
Skriflegar umsóknir sendist fyrir 25. apríl 1969, í pósthólf
244, Hafnarfirði.
ISLENZKA ALFÉLAGIÐ h.f.