Morgunblaðið - 04.05.1969, Page 10

Morgunblaðið - 04.05.1969, Page 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAÍ 1969 Dæmi um samræmi í húsum, sem standa hlið við hlið. Þessi hús tilheyra Tjamarsvæðinu, sem lagt er til að varðveitist óbreytt. I NÚTÍMABORG, sem vaxið hefur upp á löngum tíma, hljóta að vakna hvatir tíl að halda í gömul verðmæti, jafnframt því sem allt gamalt getur augljóslega ekki setið fyrír hinu nýja. Þar verður að vega og meta, velja og hafna. Undanfarið ár hafa Hörður Agústsson, listmálari, og Þorsteinn Gunnarsson, arkitekt, unnið að því á vegum Reykjavíkur- borgar að kanna einstök hús, götur og jafnvel heil hverfi í gamla bæn- um með tilliti til varðveizlugildis bygginga sem þar eru nú. Eru þeir komnir vel áleiðis með verkefni sitt, búnir að skila áliti um sum hverfin, — einmitt þau hverfi, sem forvitriilegust eru, elztu hluta Reykja- víkur í miðborginni. Er mjög athyglisvert að sjá hvað þeir leggja til eftir nákvæma athugun á hverju húsi og götunum í heild. Fyrst og fremst gera þeir það að tillögu sinni, að umhverfi Tjam- arinnar verði varðveitt óbreytt, nema örlitið svæði við norðvesturhom hennar. Einnig að austurhlið Lækjargötu verði óbreytt út fyrir Stjórnar- ráðshúsið. Og að í tengslum við þessa samstæðu fái Aðalstræti og Þingholtsstræti norður að Amtmannsstíg að halda sér óbreytt í Þing- holtunum. I Vesturbæ ætla þeir að leggja til að Stýrimannastigur hald- ist óbreyttur, en i Vesturbæ og Austurbæ er athugun ekki lokið. Fyrir utan heilar götur gera þeir tillögur um varðveizlu einstakra húsa, sem þá verði ýmist flutt á byggðasafn. varðveitt á sínum stað eða teiknuð, mæld og mynduð áður en þau hverfa. Umhverfi Tjarnarinnar varðveitist óbreytt Einnig austanverð Lækjargata, tvær götur í Þingholtum og Stýrimannastígur <• Tillögur Harðar Ágústssonar og Þorsteins Gunnarssonar, sem kanna varðveizlugildi bygginga og hverfa í Reykjavík Myndin sýnir inngangssvalir á húsinu á Fríkirkjuvegi 11, einu af gömlu húsunum við Tjömina. (Ljósmynd: Skarphéðinn Haraldsson). • VARÐVEIZLA HEILLA BORGARHLUT A Nú er erfitt að átta sig á tillög- um þeirra Harðar og Þorsteins, nema vita hvernig til verksins var stofnað, hvemig þeir hafa unnið það oq. á hverju þeir byggja skoð- anir sínar. Mbl. leitaði þvi til þeirra sjálfra. til að fá svör við þvi. — i vaxandi mæli gætir aukins skilnings meðal nútímaarkitekta á menningarverðmætum liðins tíma, augu þeirra hafa opnazt fyrir gildi gamalla byggingarhefða, hefja þeir útskýringar sinar. Óskir um hægfara breytingu á svipmóti borga er andsvar margra yngri manna við nokkuð harkalegum viðbrögðum hins svonefnda funk- tionalisma gagnvart eldri bygg- ingarlist. Þeirri skoðun eykst fylgi, að æskilegt sé að lesa megi byggingarsögu og tilurð hinna ýmsu hverfa í húsunum sjálfum. Varðveizluhneigð hefur aldrei ver- ið nteiri en nú. Hafi hún áður ein- skorðazt við ákveðin hús, helzt söguleg, þá beinist hún um þess- ar mundir ekki siður að heilleg- um borgarhlutum, yfirbragði staða, þeim fjölmörgu húsum, sem gefa hverfum vissan andblæ, en eng- inn tekur eftir, fyrr en þau eru horfin. Slík hús veita öðrum fræg- ari eins konar bakgrunn og auk- inn tilverurétt. Þau eru oft áþekk í sniði og byggingarefni, aldur oft sá sami, stærðarhlutföll áþekk. Það eru mörg dæmi um þessi nafnlausu hús, sem áttu sór eng- an sögulegan tilverurétt og urðu þvi að víkja, en eftir stóðu nokkr- ar nafnfrægar byggingar bak- grunnslausar, eins og slitnar úr sinu upprunalega samhengi. • FIMM ATHUGUNAR- SVÆÐI Það er einkum þrennt, sem ger- ir könnun á varðveizlugildi bygg- inga og hverfa í Reykjavík svo nauðsynlega einmitt nú; væntan- leg þjóðminjalög um friðun húsa, uppbygging byggðasafns Reykvík- inga í Arbæ og aðalskipulag Reykjavíkur fyrir tímabilið 1962— 83, sem farið er að vinna eftir. Enda mun aðalskipulagið beinlínis hafa orðið til þess. að þeir Hörður Agústsson, sem kunnur er af á- huga sínum og þekkingu á göml- um, íslenzkum húsum, og Þor- steinn Gunnarsson, sem nýkom- inn var frá arkitektanámi með sér staka tæknilega kunnáttu á slíkri könnun, voru beðnir um að vinna þetta verk. Og var þeim falið að hafa við það hliðsjón af Aðal- skipulagi Reykjavíkur. I Aðalskipulaginu. þar sem fjall- að er um deiliskipulag Miðbæjar og eldri hverfanna, er einmitt komið inn á þetta efni. Þar er rætt um dýrar eignarlóðir i gamla bænum innan Hringbrautar, sem sótzt er eftir að reisa á stór hús með háu nýtingarhlutfalli, einmitt í þeim borgarhverfum sem hreinsa þarf og endurbyggja, og þvi þörf á ítarlegri leiðsögu um byggingu þar. Aukin bifreiðanot- kun og umferð kemur þama líka tíl. Og „siðast en ekki sízt er það sjónarmið, að hinir gömlu borgar- hlutar hafa sérstakt gildi, ekki ein- ungis sem miðbæjarsvæði höfuð- borgarinnar, heldur og sem eitt helzta menningarsetur landsins. Þar koma mörg atriði, sem eru mikilsverð frá sögulegu og fagur- fræðilegu sjónarmiði og gætu spilzt eða glatazt, ef ekki væri tekið full tillit til þeirra í tæka tíð". i skipulagsskýrslunni segir svo f framhaldi af bessu: „Með hliðsjón af því. sem hér hefur verið greint, óskar borgarstjóm þess, að kveðið verði allnákvæmlega á um þróun gömlu borgarhlutanna". Og það er tilefni þeirrar skipulegu könnunar á varðveizlugildi húsa, sem nú hefur verið og er verið að gera. Við könnun á gömium bygg- ingum i borginni, hafa þeir Hörð- ur og Þorsteinn bæði kannað gömul, söguleg skjöl, teikningar og Ijósmyndir og skoðað byggingarn- ar sjálfar. Þeir skiptu bænum í fimm at- huguriarsvæði innan Hringbrautar og Snorrabrautar. Er fyrsta svæð- ið Miðbærinn og afmarkast af Lækjargötu, höfninni, Aðalstræti og Vonarstræti. Annað svæðið er umhverfi Tjarnarinnar og afmarkað af Laufásvegi, Hringbraut, Suður- götu og Vonarstræti og eru Iðnó og Iðnskólinn innan þess. Þriðja svæðið er svo Austurbær, fjórða Þingholtin og fimmta Vesturbær. Innan þessara ramma er svo tekið fyrir hús fyrir hús. Miðbæjarsvæð- ið og Tjarnarsvæðið eru alveg bú- in. Auk þess stór hluti af Þing- holtunum, vestast og næst Tjöm- inni. Og Vesturbærinn er í undir- búningi. Það er mjög auðvelt að átta sig á niðurstöðum þeirra félaga, því allt hefur verið sett inn á upp- drætti með litum fyrir hvert at- riði. Eru ákveðnir þættir teknir fyrir á hverju korti. Við fengum til glöagvunar að skoða uppdrætt- ina af Miðbæjarhverfinu. • ALDURSGREINING OG BYGGINGAGREINING Fyrst höfðu þeir Hörður og Þorsteinn gert aldursgreiningu á öllu svæðinu, hús fyrir hús. Skiptu þeir húsunum í nokkur skeið eftir aldri. A fyrsta skeið- inu eru hús, sem byggð eru fyrir 1874, en slik hús eru lang mest áberandi á Miðbæjarsvæðinu. Þá koma hús, sem byggð voru frá 1874 til aldamóta. A þriðja skeiði eru húsin frá aldamótum til 1918, en þá er Tjarnarsvæðið byggt. Og

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.