Morgunblaðið - 04.05.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAÍ 19©9
13
Kristnihald undir Jökli
— réttlætir íslenzkunám
Rætt við Richard Ringler, forseta
Norrænudeildar Wisconsinháskóla
EFTIR
INGVA HRAFN JÓNSSON.
Madison, Wisconsin í april.
HVAÐ liggur að baki, þegar
velmenntaður og vellaunaður
maður tekur upp á þvi á fer-
tugsaldri að setjast á skóla-
bekk til að læra íslenrku. Ég
hafði lengi velt þessu fyrir mér
áður en ég bað Richard N.
Ringler, forseta Norrænudeild
ar Wisconsinháskóla, um við-
tal, til að fá svar við þessari
spurningu og ýmsum öðrum.
Við hittumst svo laugardag
einn í skrifstofu deildarfor-
forsetans, sem er á 13. hæð
glæsilegrar byggingar í Madi-
son. Er ég vatt mér inn úr
dyrunum, sat prófessorinn út
við gluggann með fætur upp á
borði og kneyfaði bjór úr
skrautlegri krús.
Ég settist niðuir og tók við
'könnu, seim haran rétti mér.
Við skáluðmim fyrir íslandi og
Agli Skallagrímssyni og Ric-
hard sagði etftir að hatfa slokr-
að stóruim: „Skyldi Egill
gaim'li eklki haifa snúið sér við
í gröfrnini, þegar þeir felldu
bjórinn í þiinigiimu ýkkar um
daginn". Ég sagðist halda það,
en bætti við, að líklega lægi
hamn á réitrtuim kili nú, því að
hann væri búinm að smúast
marga hrimgi frá því að bjór-
fru>mvarpið fyrst skaut upp
kollinuim. Ég saigði hanum
líka, að ég væri komimn til að
ræða við hamn um hans eigiin
hagi, en ekki slík sorgarmál
sem bjórirun.
Ég tek upp peimnanai og
munda ritfærin, en hanm gríp-
ur fraimmí fyrir mér og segir:
„Ég var að lesa ræðuna hains
Laxness í Mar.gimblaðinu,
hún er frábær“. Hanm horfir
út uim gl'Uiggann og reninir
hendinni gegnium þykkt, rautt
hárið, sem hver víikingur
hefði verið stoltur af á sín-
um tíma. Ég hef það huigfast,
að maðurinin kernnir fomís-
lenzku og lifir sig greinilega
kin í starfið. Annarsihuigar
mu'ldnar hainn: „Kristnihald
undir Jöfeli er eifct stórbrotn-
asta skáldverk heknsbók-
menintamna“.
HARVARD
Mér þótti tiHhlýðilegf að
þegja smástumd eftir slíka
yfirlýsingu, eti sagði síðan:
„Svo við byrjum á byrjuninni,
segðu mér eititihvað af upp-
vexti þínum“.
— Ég er fædduir í bjórborg-
inni Milwauikee á þvf herrams
ári 1934. PoreMrar mínir eiru
Paul Ringler, ritstjóri „Mil-
waukee Joumal“, sem er í
hójji 10 virtustu blaða Banda-
ríkjainna, og möðir mín heitiir
Frieda. Móðurafi minn vax frá
Álandseyjuim, en móðuramima
mín var fininslkuir inntflytjandi.
Ég gökk jneunftaiveginin eins
og önnur börn og laiuík Higti
Sohool-prófi vorið 1951. Það
haust fór ég svo til Austur-
strandarinnar og inmritaðist í
þá merku meimtastofmun Har-
vardháskóla. Þaðan laiuk ég
BA prófi í emsku og enskum
bókmenntum vorið 1955. Svo
kom ég hingað til Madiscxn og
lauk MA í sömu fræðum vorið
1956. Lagði svo aftur leið mína
til Harvard til frakara náims
og varði doktorsritgerð mína
þar vorið 1961. Fjallaði hún
um Spenser’s Mutability Can-
tos, og kann ég eikki að þýða
það á íslenzku. Þetta er nú
ævisaiga min í stutitu máli,
þ.e.a.s. áður en íslenziki kalfl-
inn kom tiíl sögumnar.
— Um að gera að geyma
það bezta þar til síðast.
Hvernig atvikaðist það, að þú
fónst að læra íslenzku, og það
eftir að þú vaarst onðiinm próí-
essor í ensku við Wisconsin?
Deildarforsetinn brosir og
segír síðan stráksleguir á svip.
— ,Ég hlaut verðákuildiuð laun
gerða minna.
Ég glápi á manninn furðu
lostinn og hu.gsa með mér, að
hér sé eitthvað óhreint á seiði.
Nú út með söguna, maður,
við erum ekki að semja gátu
hér.
Eítir langan, ískrandi hlátur
leysir han.n k>ks frá skjóðunmi.
— Þegar ég kom hingað um
haus’ið fra Harvard, stóð til,
að ég kermdi endurreisnair-
bókmenmtiir við enskuideildi.na.
Á síðustu stundu kom svo í
ljós að það vantaði mann til
að kemna fornerrSku, og varð
úr, að ég tók það að mér.
Næsta ár tók ég svo til við
að kenna Bjólfskviðu.
— Hvað kerouir þetrta mál-
inu við?
UPP KOMAST SVIK
Vertu rólegur góði, þette
er allt að koroa. Meiri hlátur.
— Þanmig var mál með
vexti, að ég kerandi eftir þeirri
algiMu reglu að iáta nemend-
urna halda að ég væri alvitur.
Eins og þú bezt veizt eru
norrænaa- miðaldabókmenntir
násikyMar Bjólfskviðu og
komu því æði oft við sögu í
sambandi við kenmslumia. Og
ég, sem vissi ekkert þá um.
norrænar bókanerantir, þóttist
vita allt urni þær. Svo vaor það
einn góðan veðurdaig, að ein
stúdínam kom til rním með
re i k n a r
... stemmir!
bréf frá kærasta sínuim, sem
haíði jrfni aið halda ei'trt erindi
úr Hávamálum ritað á fomís-
lenzku. Stúltkan bað mig
blessaðan að ^þýða fyrir aig
kvæðið, hún væri svo spennt
að vita hvað unnuistiran væri
að reyma að segja. Komst þá
illa upp um svitkin. Voru þetta
nemienduraum miikil vonibrigði
því að þeir höfðu eðlMiega trú-
að öllu, sem ég sagði, því að
þeir vissu erm minrna en ég.
ÞAÐ ER EITT
— Nú skil ég, sagði ég
glottandi. Þú hefur logið
sjál'fan þig inm í ísiemzjkumáim.
— Það má segj’a það. Eftir
slíkt hraeyksli var e(k!ki um
annað að ræða en h'ella sé-r út
í íslenzlkfuraáim. Um bamstið
hóf ég svo nám hjá HaroH
Naiess, sem mörgram íslending
um er að góðu kuTmur. Byrj-
aði ég á fomíslienz'ku, en
fannst fljótlega að ég væri
ekki á réttri leið og komist
að þeirri niðurstöðu að betra
væri -að Iæra n útímaísfenzku
fyrst, því að þá kæmi forn-
ísle*i'Z)kan háWgert í kaup-
bæti. Ég byrjaði því að læra
atf linguapíhonie.
— Hvemig gekk það?
— Það gefck eragan vegiran.
Mér hundleiddist að læra
mál af grammófánplötu. Ég
var að Musta á þette 6—8
tíima á dag, og þar að auki
ætlaði konan mtn alveg að
garaga atf göfluinium og lái ég
henn i það ekki.
— Hvað tókstu þá til
bragðs?
— Síðla veturs árið 1964
kom bjargvættur miinn sem af
himnum sendur frá ískrndi.
Var þar kominn maður að
nafni HaRdór HaiMdórsson,
prófessor. Hann var hér að
balda fyrirlestur utm nýyrði.
Ég fór til hans og sagði bon
um farir mína'- ekki sléttar og
bað hann um góð ráð og dýr.
Hamn sagði strax „Út ricalt
þú, ungi maður“. Sá öndveg-
ismaðuir lét þó ekki þar við
sitja heldur útvegaði roér
suróarvist á því merka ís-
lenzka roenningairsetri Hólum
í Hjaltadail. Ráðlagði hann
mér að hafa sem styzta við-
dvöl í höfuðborginni þvi að
þar töktðu allir ensku og
væru jafn ákafir í að ætfa
sig í því máli eins og ég að
læra ísftenzku. Ég tók þvi mitt
hafurtask, korost á skip og
sigldi til fslands, auðvitað um
loftin blá með Leifi Eirikis-
syni.
HÓLABÚAR FEIMNIR
— Hvernig líkaði þér svo
vistin?
— Vel en þó ekiki eins og ég
hefði kosið. Var því aðallega
um að kenraá, að ég og hinir
FÉLAGSLÍF
Ármaon, knattspymudeiid
2. fi. æfing á Melavetli á
þriðjudag 6. maí kl. 7. Áríðandi
að allir mæti.
Þjálfari.
TIL KAUPS OSKAST
vel tryggð.
VEOSKULDABREF
JÓHANN ÞÓRÐARSON. HDL.,
Lindargötu 9, simar 21570, 21150.
Fjaðrir, fjaðrablöð, hljóðkútar.
púströr og fleíri varahlutir
I margar gerðir bifreiða.
BUavörubúðin FJÖÐRIN
Laugavegi 168. - Simi 24180.
Kicuard Kingler í þungum þ önkum. Hann laug sig inn í
íslenzkunám.
Hólabúarnir vorum jaifnfeimin
ir. Þó voru tveir meran þar,
þeir Sverrir Bjömsson, fyrr-
um bóndi í Viðvík og Þór-
bergur Jósetfssom, sem lögðu
sig aka fraro við að hjálpa
mór. Hjá þeim lærði ég""að
þekkja ísltenzkan gróður og
íslenzk verkfæri. Eru þeir
miklir öndvegismenn svo og
allir Hólabúar. Ég he*ld að
Hólar og HjaltadiaHur séu
eiran fegursti staður á öliu
jarðríki, nema þegar rigrair.
Ég lærði talsverf í málirau,
las mikið um suroarið og hliust
aði á útvarp. Ég beld, að það,
sem helzt haim/laði fnekari
franraförum bjá mér, baifi ver-
ið hve seintseknir ísl’end in gar
eru. Mér finiist mflOiu erfið-
ara að kynnast íslendiragu.m
heirraa en eriendis. Heim bélt
ég svo um haustið reynslurani
ríkari eftir þriggja mánaða
dvöl.
— Efcki hefur fróðikeiks-
þorsti þinn sloknað við svo
búið.
— Nei ekki aldeilte. Ég hélt
áfram að læra upp, á eigin
spýtrar, en uim vetun-iran tókst
mér að krækja mér í styhk
frá Ráði Lærðra Saimtaka í
Bandarikj'unuim til að kosta
mig til ársdvalíur á íslandi
1965—66. Fór ég svo til ís-
lands roeð konu og börn og
inraritaðist í Háskóki íslands
þar serai ég tók affla mögu-
iega og ómögulega kúrsusa.
— Á hverju bafðir þú svo
miestar mætur?
— Uppáhaldskenraarar míra
ir voi’u þeir Halldór Hafidórs
son og Bjarni Guðnason. Nú
þagnar hann og brosir í kaimp
inn. >ó held ég, að ég verði
að segja ám þess að gera
nokkrum mianni raragt til, að
hann Bjarni Guðnason sé al-
ger perla. Anraaras líkaði mér
mjög vei í Reykjavrk. Ég var
betur að mér í málirau og
eignaðist marga góða vini.
Nú, um vorið héldum við svo
heim, og var ég iraeð hausiran
ful'lan af fornum stöfurai og
hefi síðan kenrat forníslenzku
bæði málið og bófcmeninitim-
ar, og þar bafurðu söguna.
— Segðu mér, prófessor,
finrast þér þú hafa haft er-
indi sem erfiði. Búirvn að
Ijúfca löngu og erfiðu námni í
enskum bófcmienm'tiuon frá efclki
ómerkari sfcóla en Harward
orðinn prófessor við Wiscon-
siniháskölta og faira svo atf öll
um málum að læra íslienzicu?
Nú glöttir Richiard og verð
ur huiglsi, en segir svo grafial
variegur. — Drenigur minra,
ég eir orðinn að þreyttu Skari.
Ég lít á haran forviðe og
spyr, hvaða draimatik þetta
sé nú. Þú ert þó ©kfci að
reyna að segja mér, að ís-
lenzkiunámið hafi gert þig
gamtan fyrir aldur fram?
LAXNESSÍA
— Ekki aMeilis, segir
haran hlæjandi. Þetta var amá
sálfiræðileg tilraiun. Þið fs- ■
lendingar takið allt svo aS-
varllega og bóksrtatflega og þú
ert þar engin undanteknirag.
Nei, svo að við sieppuan öllu
gríni, þá get ég svarað spuirn
iragu þinni mieð eirani setn-
ingu. „Það eitt að gete lesið
Kristnihald undir jökli rétt-
lætir margra ára íslenzku-
nám.“
— Það er nauimast að þú
ert hrifinn af N ói leislcáklin u
okkar.
— Mitt álit er, að al'lir bók
menrataunnendur- Mjóti að
vera hrifnir af Laxness. Þessi
síðasta bófc hans er alveg
stórkostl'eg. Ég held að erag-
um muni tafcast að skýra
haraa t»l fiuMinustu vegraa þess
að hún er alveg opin, þar
sem hver rraaður getur fuind-
ið sjálfan sig. Persónuliega
finnst mér bókin vera eitt
Wtórfcostlegasta sfcáHverk,
sem ég hef lesið. Við l'estur
bókarinnar datt mér Shafce-
speame oft í hug, því að Halll -
dór Laxness er samskoraiar
vitringur og hetfur sarraa skiln
ing á lífiinu og mannliegum
vandamákim. Þessi bófc er
vissullega bókmenntaviðburðuir
á hieimismælikvarða. Og haraa
nú, meiri vizku færðu ekfci
út úr mér í dag.
Við skáluðuró aftur fyrir
ísliandi og Agli Sfcal'lagrims-
syni og ölkum HóTlabisfcupum,
sem við gátuim talið upp og
enduðum auðvitað á Pétri
Sigurðssyni, sjómanni — og
áfram með bjóriran.
• 6 VIKNA NAMSKEIÐ
• SNYRTINÁMSKEIÐ
• NÁMSKEIÐ FYRIR
SÝNINGARSTÚLKUR
OG FYRIRSÆTUR
• MEGRUN
• KINNSLA HEFST 5. Hiaí
TÍZKUSKÓLl ANDREU
MIÐSTRÆTI 7 SÍMI 1 9395