Morgunblaðið - 04.05.1969, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAf 1969
11
fjórða skeiðið nær frá 1918 tfl
desembermánaðar 1927. en þá var
fuHsamrð og samþykkt skipulag í
bænum innan þáverandi Hring-
brautar. Loks er svo tímabil, sem
nær yfir hús, sem byggð hafa
verið siðan 1927 og fram á þenn-
an dag.
Þá var tekin fyrir bygginga-
greining á svæðinu. Öll hús, sem
byggð eru eftir 1927, falla þar
strax úr. En margs konar mat
fer fram á öllum eldri húsum.
Fyrst er rannsakað sögulegt
gildi viðkomandi húss og það
greint á fems konar hátt: tekið
er mið af merkum sögulegum at-
burðum, sem húsið var rammi
um, merkum stofnunum er þar
hafa verið. frægum mönnum sem
það hýsti og öðru sögulegu. —
— Við teljum þessa athugun
ekki tæmandi, taka þeir félagar
fram. Tíl þess þarf sérfræðing i
sögu. Við höfum aðeirvs tekið til
meðferðar það, sem auðveldlega
má finna. án þess að grúska mjög
mikið.
Næsta skref er að athuga bygg
ingarefni hússins. hvort það er
steinstevpt, hlaðið úr steini eða
múrhúðað. Næst þarf að athuga
tæknilegt ástand viðkomandi
húss. Þá er að skoða húsin að
utan. nema ef sérstaklega stend
ur á, þá líka að innan og gefa
þeim einkunn fyrir það hve vel
þeim hefur verið haldið við og
breytt frá upprunalegri gerð.
• YFIRBRAGÐ OG LISTGILDI
Og nú er komið að því að at-
huga yfirbragð staðarins. Þá er
miðað við það svipmót. sem stað
urinn hefur, og hvort og hvemig
það er svo rofið. Er athugaður
svipur vissra gatna, jafnvel heilla
hverfa og sérkenni greind. Dæmi
um samstætt rikjandi yfirbragð á
svæði telja þeir homið á Pósthús
stræti og Austurstræti. og út eft-
tr Austurstræti og Hafnarstræti.
tn ósamstæð er til dæmis Lækj-
argöturöðin vestanverð.
— Við stöndum andspænis því,
að gamli miðbærinn samanstend-
ur af gömlum, lágum timburhús-
um, og svo húsum, sem tóku
að ryðja sér til rúms eftir að
Ingólfshvoll var byggður árið
1903 og nú eru orðin ríkjandi,
segja þeir. Timbuitiúsaskeiðið er
eiginlega tvenns konar, annars
vegar er danska gerðin, lág ein-
lyft hús með háu risi og svo
norskættaða gerðin af tveggia
hæða timburhúsum með porti.
Steinhúsin skiptast líka stílsögu-
lega, en ekki svo bað varði yfir-
bragð staðarins innan miðbæjar-
ins. Þau eru t. d. lík að stærð.
— Byggingarnar eru greindar
eftir því hvort við teljum þær
samstæðar ríkjandi yfirbragði eða
andstæðar því.
— Auðvitað má segja að ann-
að sé jákvætt og hitt neikvætt,
en alveg ems snúa forteiknum
við og hafa það alveg öfugt,
segja þeir ennfremur. En í þessu
tilfelli þýðir ekki að segja, að rífa
þurfi öll steinhúsin í miðbænum.
Við höfum líka fengið það við-
fangsefni að v'mna í samræmi við
aðalskipulagið. Þess má geta að
Danimir, sem unnu aðalskipulag-
ið, komust að alveg sömu niður-
stöðu um staðareinkenni í Mið-
bænum.
1 Loks er komið að því að meta
listgildi viðkomandi húss. Þar
verður að beita persónulegu mati
enda engar reglur eða handbæk-
ur til um feaurð og listgildi. Þeir
Hörður og Þorsteinn gefa húsun-
um einkunnirnar ágætt, gott, hlut-
laust. slakt og lélegt. Agætiseink-
urm fá t. d. f Miðbænum Dóm-
kirkjan, Alþingishúsið, Pósthúsið
Reykjavikurapótek og Landsbank
'mn af húsum eldri en 1927.

eróneó
ur perínei
orrun no,
ómdtej
aern
unmn
ertea,
Laugavegi 31 — Sími 11822

Þessi mynd sýnir vel hve ósamstæð húsin í miðbænum eru.
• ÞRJÚ MIÐBÆJARHÚS
FLUTT f BYGGÐASAFN
Með því sem lýst hefur verið
hér að ofan er þá byggingagrein-
ingu lokið. Og komið að lokastigi
og tilganginum með öllu þessu,
því að leggja mat á varðveizlu-
gildi hvers húss fyrir sig eða
heilla gatna. Um það fjalla loka-
kaflar í skýrslum þeirra Harðar
og Þorsteins um hverfin. Gera
þeir þá grein fyrir þvi hvaða hús
þeir telja að eigi að varðveita, á
staðnum eða í byggðasafni og
hver þurfi að mæla upp, teikna
og Ijósmynda, svo gögn séu til
um þau áður en þau hverfa. Þeir
fjalla ekki um það hvort hús þarf
að hverfa, nema í Miðbænum.
Þar mæla þeir vegna heildarsvips
ins með að timburhús hverfi.
vegna þess að þau geti ekki stað
ið við hliðina á öðrum nútima-
byggingum, sem þar eru komnar.
f Miðbænum vilja þeir Hörður
og Þorsteinn að ákveðin hús
standi óbreytt, enda falla þau inn
j umhverfið. Af þeim húsum sem
byggð voru fyrir 1927 aru það
Alþingishúsið, Dómkirkjan, Rvíkr
urApótek, Pósthús. Landsbanki.
Eimskipafélagshúsið, Lögreglur
stöðin og Egils Jakobsenshúsið.
Þrjú af gömlu timburhúsunun*
verði flutt í byggðasafn, t. d. í
Arbæjarsafn. Þ. e. Silla o* Valda
húsið í Aðalstræti. Kirkjustræti 6
og Hafnarstræti 16. En það rýrir
varðveizlugildi timburhúsanna I
Miðbænum ákaffega mikið hve
þeim hefur verið mikið breytt frá
upprunalegri mynd. A Miðbæjar-
Svæðinu eru svo um 20 hús, sem
þeir telja nauðsynlegt að safna
skjalagögnum um með myndum,
teikningum og uppmælingu, áður
>en þau hverfa.
• TJARNARSVÆÐIÐ MIKIL-
VÆGAST
Við Tjörnina vilja þeir Hörður
og Þorsteinn aftur á móti að varð
veitt verði heilt gamalt hverfi
óbreytt, og leggia til að allt um-
hverfi Tjarnarinnar fái að haldast
óbreytt með öllum byggingum.
sem þar eru I kring, nema á litlu
syæði við norðvesturhomið, þ. e.
steinhúsahlutinn nyrzt í Tjamar-
götu og húsin vestan við Alþing-
ishúsið, sem þeir fjalla ekki um.
Þarna eru til heillagt hverfi
og þar teljum við um miklu meira
að tefla en í sjálfum Miðbænum.
segja þeir. Okkar starf er að finna
sem heillegust hverfi, þar sem
yfirforagð er óskert. Tjömin sjálf
er mikil prýði og umhverfis er
samstæður hópur húsa, hvað
snertir byggingarefni, aldur og
stærðarhlutföll, og þau eru stil-
sögulega samstæð. Þessum hús-
um hefur ekki verið mikið breytt
frá upprunalegri mynd. En það
eitt að talað hefur verið um að
þau mundu kannski þurfa að vikja
verður til þess að minna er hugs-
að um viðhald þeirra, og þannig
getur skapazt vítahringur. Því er
nauðsynlegt að marka stefnuna.
I framhaldi af þessu leggja $eir
Hö>-ðut og Þorsteinn til, að Lækj-
argötulínan austanverð lengi
Tjarnarsvæðið óskert út að Stjóm
arráðshúsinu. en þar stendur t. d.
Menntaskólinn gamli. Og að í
náinni snertingu við Tjarnarsvæð-
ið og Lækjargötuhúsin verði í
neðri hluta Þingholtanna varðveitt-
ar tvær götu óbreyttar, þ. e. Mið
stræti allt og Þingholtsstræti
sunnan Amtmannsstigs.
Nú eru þeir félagar að vinna að
könnun á húsum í Vesturbænum,
og þegar orðið Ijóst, að þeir muni
leggja til að þar verði varðveitt
(Ljósm.: Öl. K. Mag.)
heilíeg gata, Stýrimannastígurinn.
En þeir kváðust eiga eftir að rýna
meira í einstök hús i bæði Aust-
urbæ og Vesturbæ, t. d, er Skóla
vörðuholtið allt órannsakað og
þar með tugthúsið. I báðum bæj-
arhlutum eru einstök hús, sem
þeir leggja til að v*erði fkrtt og
varðveitt.
Að sjálfsögðu er ekki búiS að
ákveða örlög hinna ýmsu gömlu
búsa í Reykjavík, þó þeir félagar
séu búnir að vinna þetta mikla
starf við að greina þau og skila
<áliti um vaðveizlugildi þeirra. —
Aðrír aðilar eiga eftir um að
fjalla og ákvarðanir að sjáKsögðu
teknar á öðrum vettvangi. Það
taka þeir Hörður Agústsson og
Þorsteinn Gunnarsson greinilega
fram. Þeir hafa líka gert tillögur
til vara, um að ef ekki verði fall-
tzt á að ákveðin hús séu varð-
veitt á staðnum, þá verði þau
flutt á byggðasafn.
En í framhaldi af því starfi, sem
hér er verið að vinna, hlýtur svo
að liggja fyrir að skipufeggja Ar- ,
bæjarsafn og uppbyggingu þess.
En sú könnun á varðveizlugildi
gamalla hús. sem hér hefur verið
lýst, er nauðsynleg undirstaða
ýmissa þátta. svo sem varðveizlu
húsa í bænum, uppbyggingu
byggðasafns og lagagerð um frið-
un húsa.
— E. Pá.
Hafnarstræti 16 er eitt af þeim
húsum í Miðbænum. sem minnst
hefur verið hróflað við, og ætti
þvi að varðveita. Myndimar sýna
húsið eins og það er nú og eins
og það var áður. Lagt er til að
flytja það i Arbæ.
Rósastilkar
eínnig birki, ýmsar stærðir.
GRÓÐRARSTÖÐIN BIRKIHLiÐ,
Nýbýlavegi 7, simi 41881.
Prjónakonur
Frá og með 1. maí verður móttaka á lopapeysum eftir okkar
mynstrum daglega milli'kl. 1 og 3 e.h.
Okkur vantar fleiri prjónakonur.
ALAFOSS, Þingholtsstræti 2.
Lopapeysur
Kaupum hnepptar dömupeysur og stórar, heilar herrapeysur
á þriðjudögum kl. 6—7.
ALAFOSS, Þingholtsstræti 2.
I KJORGARDI
Nýkomnar sumarpeysur og blússur. Mikið úrval undirfatnaðar
og snyrtivöru.
SÓLRÚN
sími 10095.