Morgunblaðið - 18.05.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAÍ 1960
ÞAÐ er þegar búið að senda
geimfar að tunglinu, og það er
þegar búið að fljúga tunglferj-
unni utan við gufuhvolf jarðar.
Menn kynnu því að álita að ferð
Appollo 10 sé ekki svo ýkja
merkilegur viðburður, og að hún
sé ekki svo ýkja hættuleg, þar
sem allt gekk með slíkum ágæt-
um í fyrri ferðunum. En það er
nú ekki svo vel, eins og einn
geimvísindamannanna sagði einu
sinni: „Því meira sem við lærum
um himingeiminn og aðrar
Eugene Geman, Thomas Stafford og John Young.
plánetur, því fleiri spurningar
bætast við".
Það kom t. d. fram í ferð
Apollo 8, að aðdráttarafl tungls-
ins er mismunandi mikið, eftir
því hvar farið er statt hverju
si'nni og umferðarbrautin getur
því verið óregluleg hvað hæðina
snertir. Það er alger nauðsyn að
fá nákvæmar upplýsingar um
þetta áður en reynt verður að
lenda á tunglinu, og það verður
m. a. hlutverk tunglferju Apollo
10. Þeir Stafford og Cernan,
munu tíka komast nær tungl’inu
en nokkur maður tvingað tH, þeir
verða í aðeins um 50 þúsund
feta hæð frá yfirborði þess, en
Apoll'o 8 var aldrei nær en 70
mílur. Young, bíður hinsvegar í
Apollo farinu sjálfu, og ef einhver
bilun verður í ferjunni er mögu-
leiki á að hann geti komið þeim
til hjálpar.
Tunglferja Apollo 10 mun ekki
lenda á tunglinu. Menn hafa ver-
ið með tilgátur um að það yrði
kannske gert óvænt, en tii þess
eru engar líkur. I fyrsta lagi verð-
ur hún ekki útbúin þeim eld-
ftaugum sem ættu að lyfta henni
frá tunglinu aftur, og í öðru lagi
er það talin of mikil áhætta.
Eins og fyrr segir er aðdráttar-
aflið mismunandi, og það hefur
haft í för með sér að erfitt hefur
verið að gera nákvæma hæðarút-
reikninga, og ef haegt er að tala
um misvísun á ratsjá, þá hefur
hún verið fyrir hendi. Lendingar-
ratsjá tunglferjunnar verður að
vera hárnákvæm, til að geimfar-
arnlr geti vitað nákvæmlega hvar
þau svæði eru sem aðdráttaraflið
er breytilegt á. Annars gæti svo
farið að þeir flyg'ju ferjunni á
fullri ferð inn í fjall eða hæð.
Tunglferjunni er ætlað að fljúga
einni í um það bil átta klukku-
stundir, og mestan hluta þess
tíma mun áhöfn hennar nota til
leiðarreikninga, kortagerðar og
ratsjármælinga. Þeir munu einnig
þrautreyna stjórntæki og allan
útbúnað, því þótt ferjunni hafi
verið flogið með góðum ánangri
f jarðnánd, er aðdráttarafl tungls-
ins mun minna, og aðstæður því
aðrar.
Þetta verður á öðrum degi við
tunglið, og ein mesta hættu-
stundin verður losun ferjunnar
fná móðurskipinu. Til að stýra
ferjunni niður á við og á rétta
braut, þurfa vélarnar að starfa I
nákvæmlega 43 sekúndur. Ef þær
v.erða í gangi þrjár sekún'dur í
viðbót, flýgur ferjan með 5000
feta hraða á siekúndu inn í næsta
gígbarm.
Þegar ferjan er komin á rétta
braut, mun hún tvisvar fara yfir
þann stað sem geimfarar Apollo
11 vonast til að lenda á. Ceman
segir: „Við förum þar yfir með
níföldum hljóðbraða, svo að við
höfum ekki mikinn tíma til n.eins,
en munum áreiðanlega hamast
eins og óðir menn við að taka
myndir, gera ratsjármælingar, og
gefa munnlega lýsingu á þvf sem
við sjáum. Ég geri ráð fyrir að í
50 þúsund feta hæð getum við
komið auga á mishæðir eða gfga,
sem gætu valdið piltunum I núm-
er 11, erfiðleikum. Við eigum að
geta séð ágætlega hluti sem eru
30 fet í ummál, svo ég Held að
við geturn fundið ágætt „bíla-
stæði" handa þeim.
Ferðin tekur alls 8 daga, eins
og fyrri tunglferðin. Þar af verð-
ur Apollo 10 61 klukkustund á
braut umhverfis tunglið, og ferða-
tilhögun er nákvæmlega eins og
fyrir Apollo 11, en.da má seg'ja að
með þessu sé verið að reka
endahnútinn á undirbúniing og til-
raunir í sambandi við sjálfa l'end-
inguna.
Anmað af hættulegustu augna-
blikum ferðarinnar v.erður tenging
tunglfenjunnar við móðurskipið,
að loknu flugi sínu. Fjarlægðin er
svo mikil að geimfararnir geta
ekki búizt við mikilli aðstoð frá
jörðinni, þeir verða að treysta á
eigiin mælitæki, ratsjár og hæfni,
til að sjá um að allt fari vet.
Þar fyrir utan er það svo mik-
ið nákvæmniverk að koma
Apollo 10 á rétta braut umhverf-
is tunglið, að koma þvf frá tungl-
inu á réttu augnabliki, og að
gæta þess að áfallshorn'ið sé rétt
þegar þeir koma aftur inn í gufu-
hvolf jarðar.
Þarna eiga þeir við nákvæm-
tega sömu hættur að stríða og
Apollo 8. Ef eldflaugahreyflarnir
S'tarfa ekki rétt þegar beina á
farinu til jarðar aftur, er mikil
hætta á að það fari á eilífðarbnaut
umhverfis tunglið.
Ef áfallshomið verður ekki rétt
þegar þeir koma aftur inn í gufu-
hvolfið, brennur geimfarið upp til
agna, eða þá það fleytir kerlingar
og sendist út í geiminn, fra-mhjá
jörðinni.
Apollo 8 hefur gert þetta allt
saman, og það gekk mjög vel.
Reynslan hefur sýnt að útreikn-
ingannir eru nákvæmir og aflar á-
ætlanir hafa staðizt. En það ber
elnnig að hafa í huga að það er
í rauninni svo óendanlega lítið
sem má bera út af, og hættan
er í rauninoi ekkert minni þótt
búið sé að gera þetta einu sinni
áður.
Geimfararnir vita þetta ósköp
vel, og einnig allir þeir sem eitt-
hvað eru viðniðnir geimferðir.
Þeim finnst því ekki að Apolfo 10
sé nein „annarsflokks" geimferð.
Ef ferð Apollo 10 heppnast ekki
vel, er mjög líklegt að fresta
verði öllum áætlunum um tungl-
lendinguna um óákveðinn tíma,
allt eftir því hvað það væri sem
bilaði.
Menn fylgjast því með ferð
Apolfo 10 af engu mioni áhuga
en ferðum Apollo 8 og 9.
Stafford prófar geimbúninginn sem hann klæðist í ferðinni.
Ferð Apollo 10. No. 1. Geimfarið fer á braut um tunglið. Ferjan
enn áföst. 2. Tveir geimfaranna skriða yfir í tunglferjuna. 3. Far-
inu „hagrætt" fyrir aðskilnað. 4. Tunglferjan losuð frá. 5. Ferjunni
beint niður i 50 þúsund feta hæð. 6. Þarna er mögulegt að
losna við neðri hlutann og tengja förin saman aftur i næsta hring.
7. Tunglferjunni beint til stefnumóts við móðurskipið. 8. Tenging.
9. Áhöfn tunglferjunnar skriður aftur inn i móðurskipið.
10. Apollo 10 heldur til jarðar.