Morgunblaðið - 30.07.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JÚLf 106©
11
Samábyrgð Islands á fiskiskipum
Sexfíu ára afmæli
í TILEFNI af sextíu ára afmæli
Samábyrgðar íslanðs á fiskiskip
um boðuðu stjórnarformaður Sam
ábyrgðar, Matthías Bjamason,
alþingismaður og forstjóri Sam-
ábyrgðar, Páli Sigurðsson til
blaðamannafundar og í gær af-
hentu þeir blaðamönnum grein-
argerð um tilgang og störf fé-
lagsins fram að þessu, og kom
þar fram meðal annars, að starf-
semi fyrirtækisins hefði ekki fyr
ir alvöru hafizt fyrr en í marz
árið 1910. Hefði þörf fyrir inn-
lent fyrirtæki, er annaðist end-
urtryggingar vaxið með vaxandi
útgerð. Var nefnd skipuð, er ann
aðist málið, og síðan var frum-
varp samþykkt af konungi í jan-
úar 1909, og lagt fyrir Alþingi
það ár og var samþykkt.
S.amið var svo við Svía um
endurtryggingar fram til 1913.
Reksturinn'var ekki umsvifamik
ill í upphafi en hefur aukizt og
eflzt hröðum skrefum síðan.
Hér fer á eftir greinargerð
Samábyrgðar um störf félagsins
frá upphafi:
Samábyrgð fslands á fiskiskip
um var stofnuð með lögum nr.
54 30. júlí 1909 og á stofmunin
því 60 ára afmæli þann daig
1969.
í»að vaf þó ekki fyrr en 26.8
1909 að lögin vonu birt og tóku
þau gildi 1. janúar 1910. En 1.
marz 1910 hófst starfsemi Sam-
áby rgðarinn ar.
Eftir að útvegur fslendinga
tók að vaxa á síðustu áratug-
um 19. aldar, með skútuöldinni,
og á fyrstu áratugum 20. aldar-
innar, með tilkomu vélskipa til
fisikveiða, varð rík þörf fyrir inn
lent tryggingafélag, sem annazt
gæti endurtryggingar og beinar
tryggingar fiskiskipa. Ábyrgðar--
félög höfðu að vísu verið sett
á fót í flestum héruðum lands-
ins, svo sem Þilskipaábyrgðar-
félagið við Faxaflóa, Ábyrgðar-
félag fyrir vélbáta á Seyðisfirði,
Bátaábyrgðarfélag Vestmanna-
eyja o.fl., en þau höfðiu ekki
bolmagn til að taikast á hendur
fullkomnar tryggingar. Sum
höfðu þau leitað endurtrygginga
hjá erlenduim tryggingafélögum,
sem einnig höfðu tekið að sér
í nokkruim mæli tryggingar ís-
lenz’kra fiskiskipa.
Mönnum þótti því nauðsyn
bera til að stofna innlent trygg-
ingarfélag og va’kti Ólafur Bri-
em alþingismaður máls á því á
þingunum fyrir 1908. En ein-
sætt þótti, eins og fjárhag lands-
manna var þá háttað, að Alþingi
hefði forgöngu uim stofnun þess
og styrkti að stofnun þess og
rekstri með ábyrgð landssjóðs.
Landsstjórnin tók frumkvæði
í þessu máli árið 1908, og jafn-
veln eitthvað fyrr. Hún bar mál-
ið undir íslenzku stjómarráðs-
skrifstofuna í Kaupmannalhöfn,
sem sett hafði verið á stofn 1904,
þegar heimastjórnin hófst, und-
ir forsæti Hannesar Hafsteins
ráðherna. Ólafur Halldórsson
veitti stjórnarráðsskrifstofunni
forstöðu, en aðstoðarmaður hans
var Jón Krabbe, lögfræðingur,
sem sérstaklega hafði kynnt sér
tryggingastarfsemi. Lenti því í
hans hlut, að undirbúa mál þetta
og semja frumdrög löggjafarinn-
ar.
Jón Krabbe skrifaði ráðherra
11.4 1908 og lagði til við hann,
að skipuð yfði nefnd „til þess
að íhuga hvernig hægt væri að
kóma á fót tryggilegri og hag-
kvæmri vátryggingu á fiskiskip-
um hér á landi.“ Hannes Haf-
stein féllst á þetta og skipaði
hánn þessa menn í nefndina:
Tryggva Gunnarsson, bankastjóra
Ágúst Flygenrinig, útvegsmann
Eggert Briem Skrifstofustjóra
Carl Trolle, forstjóra.
Neíndin Skilaði áliti dags. 17.6.
1968 og gerði tillögur um stofn-
un vátryggingafélags.
Með bréfi dags. 27, 8. 1908 fór
Hannes Hafstein ráðherra þess á
leit við Jón Krabbe, að hann
semdi frumvarp til laga um vá-
tryggingarfélag á fiskiskiþum
méð hliðejón. af tillögum nefnd-
ainnar og léti fylgja því grein-
argerð og athugasemdir.
Jón Krabbe sendi ráðherra
frumvarp sitt, en hann lét end-
urskoða það í ráðuheyti.
Frumvarpið var síðan sent
konungi með öðrum frumvörp-
um, sem landsstjórnin hugðást
leggja fyrir Alþingi 1909. Kon-
ungur samþykkti síðan 12.1. 1909
að frumvarpið yrði lagt fyrir
Alþingi, sem hefjast átti 15. febr
úar. Það kom síðan til 1. um-
ræðu 18.2. 1909 og var fyrirsögn
þess: Fruimvarp til laga um
Jón GunnaráSon
stofnun vátryggingarfélags fyrir
fiskiskip.
Hannes Hafstein fylgdi frum-
varpinu úr hlaði og sagði hann
roeðal arvnars: „Ég ímynda mér
að rnenn geti komið sér saman
um það, hve þýðingarmikið það
er fyrir annan aðalatvinnuveg
landsins, fiskveiðarnar, að fá ör-
ugga og góða vátryggingu fyrir
skip og báta. Auðvitað hafa nokk
ur félög myndazt í þessu síkyni
á síðari árum, en flest þessi
félög eru ófullkomin, áhættan
mikil, en trygging ekki sem
skyldi.
Stjómin hefur því tekið þetta
mál til íhugunar, og fékk í fyrra
menn nokkra til að ganga í
nefnd til þess að athuga, hvernig
koma mætti á samvinnu milli
félaganna, aðallega í þeim til-
gangi að aulka trygginguna með
því að dreifa áhættunni. Menin-
irnir voru þessir: Tryggvi Gunn
arsson, Ágúst Flygenring, skrif-
stofufitjóri, Eggert Briem og C.
Trolle sjóliðsforingi, sem kom
til íslands í fyrrn og bauð stjórn
inni liðveizlu sína í þessu. Nefnd
þessi kom síðam fram með álita-
skjal, er þinginu verður gefinn
kostur á að kynaist, og leggur
hún það til, að stofnað verði
samábyrgðarfélag fyrir íslenzk
ákip og báta, en landssjóður
ábyrgist að nokkru leyti.
Nefndin vill ekiki að haggað
sé við vátryggingarfélögum
þeim, er þegar eru á fót komin
á ýmsum stöðum, þvi að þeim
sé kunnast um eigin hag og
ástand, og af þeim kunnugleika
og því eftirliti, er félagsmenn
geti haift hver með öðrum sé góð
ur stuðningur, heldur sfculi mark
mið hins nýja félags vera að
styrkja annars vegar hin félög
in, með því að taJka að sér end-
urtryggingu að nokkru fyrir
þau, og þannig takmarka áhættu
þeirra ,og hins vegar að takast
á hendur vátryggingu skipa og
báta, er eigi geta fengið trygg-
ingu í hinum félögunum".
Ennfremur sagði Hannes: „Það
er talsverður vandi að gera úr
garði frumvarp eins og þetta, og
heifir slkrifstofa stjóirnarráðsins
í Kaupmannahöfn mest að
því unnið. Ég vona að þingið
talki frumvarpi þessu með sama
huga og það er af sprottið, og
vil mælast til að háttvirt deild
setji nefnd í málið og greiði fyr-
ir því sem bezt“.
Málið fékk mjög góðar undir-
tektir á Alþingi og var sam-
þykkt einróma í báðum deild-
um Alþingis með mjög litlum
breytingum.
Carl Trolle, _ áður sjóliðsfor-
ingi og Fólksþingmaður, síðan
forstjóri ábyrgðarfélags danslkra
fiskiskipa, var til ráðuneytis.
Hann kom í ágústmánuði 1909 í
boði landsstjórnarinnar til
Reyikjavíkur. Trolle var kunnug
Carl Finsen
ur á íslandi. Hafði hann stund-
að fiskveiðar við ísland um
1880 á dönsiku seglskipi og árið
1906 ferðaðist hann um Norður
land og Austurland í erindum
dönsku vátryggingarfélaganna.
Trolle var umboðsmaður
sæin,Ska vátryggingafélagsáns
Hansa í Stokkhólmi og samdi
hann við landsstjórnina um end
urtiryggingar fyrir Samábyrgð-
ina hjá því félagi og stóðu þau
viðskipti til 1913. Einnig gerði
hann um þessar mundir tillög-
ur að reglugerð og iðgjaldasikrá
fyrir Samábyrgðina.
Flutti hann síðan vátrygginga
slkrifstofu sína til Reykjavikur
og tók landsjóður þátt í kostn-
aði við þann flutning, enda var
hann gerður til að auðvelda við-
skipti Samábyrgðar og endur-
tryggingarinnar.
Samkvæmt 2. grein laganna
um stofun vátryggingarfélags
fyrrr fiskiskip, var svo ákveðið,
að landsstjórnin gegnist fyrir
því, að Samábyrgð íslands á
fiSkiskipum væri sett á stotfn.
Hún skyldi takast á hendur end-
urtryggingar á allt að því 2/5 af
tryggingarhæfu verði báta og
skipa fyrir íslenzk ábyrgðarfé-
lög, og beina vátryggingu á bát-
um og skipum allt að 8/10 hlut-
um af tryggingarhæfu verði. Þá
slkyldi hún talkast á hendur
tryggingu á afla, veiðarfærum og
útbúnaði, ef um algjöran skip-
tapa væri að ræða.
Ábyrgðin var eingöngu mið-
uð við dkip og báta, sem ætluð
voru til fiskveiða eða flutninga
við ísland.
Landssjóður skyldi ábyrgjast
með allt að 200.000.— krónum,
að félagið stæði við skuldbind-
ingar sínar.
Samkvæmt 13. grein átti
þriggja manna stjórnamefnd að
veifca Samábyrgðinni forstöðu
og var einn þeirra framkvæmda
stjóri skipaður til 5 ára, en sfkip
an gæzlustjóranna var til 3 ára.
Fyrstu stjórn Samábyrgðar-
innar skipuðu þessir menn: Jón
Gunnarsison var skipaðuir for-
stjóri 22. 10. 1909, en 22. 1. 1910
gæzlustjórar þeir Sigfús Berg-
mann kaupmaður í Hafnarfirði
og Páll Halldórsson skólastjóri.
Indriði Einarsson var ákipað-
ur endursikoðandi 23. 3. 1911.
Stjórnarráð lagði fyrir Jón
Gunnarsson að fara til Kaup-
mannahafnar og dvelja þar mán
aðartíma til þess undir hand-
leiðslu Carls Tro-lle sjóliðafor-
ingja að undirbúa sig að byrja
starfrækslu Samábyrgðarinnar
1. 1. 1910. Jón fór utan 19. 10.
og vann í vátryggingarstofu
Carls Trolles. Jón var enn 4.. 1.
1910 í Kaupmannalhöfn. Þá
Skrifaði hann skrifstofu stjórn
arráðs í Kaupmannahöfn og bað
um 750 krónur til þess að greiða
andvirði allra nauðsynlegra
bóka handa Samábyrgðinni,
reglugerða, eyðublaða, peninga-
og bókageymsluslkáps og fleiri
Sigurður Kristjánsson.
áhalda sem hann hafði fest kaup
á ytra.
Rekstur Samábyrgðarinnar
var ekki stór í sniðum í fyrstu.
Samlkvæmt dkýrslu um starf fé-
lagsins fyrir árið 1910, fyrsta
starfsárið, voru samtals 79 skip
og bifbótar vátryggðir og voru
36 í beinni ábyrgð, en
43 endurtryggðir.
Þessi sfkip skiptust þannig, og
iðgjöld og vátryggingarupphæð
votiu eins og hér segir:
51 seglkuggur vátryggðar fyr
ir 287.806 kr„ iðgjald kr.
15511.78.
4 gufuskip vátryggð fyrir
77.400 kir., iðjald kr. 5228.00.
7 bifikuggar, vátryggðir fyrir
72.748 kir., iðjald kr. 4500.88.
17 bifbátar, vátryggðir fyrir
56109 kr., iðjald kr. 3453.30.
Alls eru þetta 79 skip vátryggð
fyrir kr. 494.063.00. Iðgjald kr.
28793.96.
Heildartölur rekstursireiiknings
voru þessar'.
Tekjuhliðin kr. 36.679.07 og
vair þar intnifialinn 5000 króna
sityrlkur frá landsjóði og hluti
Hansa í greiddum tjónum br.
560.67.
Tekjuafgangur varð kr.
3.696.86 og var hann lagður í
varasjóð. Endurtryggingarið-
gjöld til Hansa urðu kr. 13.000.00.
Samikvæmt efnahagsreilkningi
námu eignir Samábyrgðarinnar
við árslok kr. 10.950.51.
Á árinu varð eklkert tjón á
afla og veiðarfærum, en s/kaða-
bætur, sem félaginu bar að
greiða á árinu voru samtals kr.
11.382.0. Við samanburð verður
að hafa í ’huga breytt Verðgildi
peninga.
Árið 1967 festi Samábyrgðin
kaup á hæð í glæsilegu stórthýsi
er Bræðurnir Ormsson h.f. höfðu
látið reisa að Lágmúla 9 í
Reykjavílk og flutti þangað starf
semi sína.
Síðan Samábyrgðin tók til
starfa árið 1910 hafa þessir
menn verið forstjórar hennair:
Jón Gunnarsson 1909-1935
Carl Finsen 1935-40
Sigurður Kristjánsson
1940-56
Páll Sigurðsson 1956 og síðan.
Stjórn félagsins skipa nú 5
meran, tveir tilnefndir af Lands-
sambandi íslenzkra útvegs-
manna, tveir menn kosnir af
bátaábyrgðarfélögunuim, en
fimmti maðurinn er skipaður án
tilnefning.ar af ráðherra.
Nú eiga þessir menn sæti í
stjórn Samábyrgðarinnar:
Matthías Bjarnaspn alþings
maður, formaður; Jón Árnason
alþingisimaður, varaformaður;
Birgir Finnsson, alþingisforseti;
Jóm. Sigurðsson ákipstjóri og
Andrés Finnbogason útgerðar-
maður.
Á fu'ndinum skýrði Mattíhías
Bjarmason enmifremiur frá því, að
imnan vébarida Saimábyrgðar-
væru átta bátaábyrgðafélög. Vél
bá'aábyrgðarféla'gið Grótta, Vél-
bátiaftrygigimgair Reykjaniess, Vél-
Páll Sigurðsson
bátaábyrgðairfélaig Akramess, Báta
tryggimgar Breiðafjairðar, Vél-
bátaiábyrgðarfél'ag ísfirðiniga,
V éfbá tatryggimgair Eyjatfjarðar,
Skipatryggiragar Auistfjarða og
Vélibátaábyrgðarfélagið Hekla,
Stokkiseyri.
Emdurtryggir Samábyrgð fyrir
ölil félögim cvg tryggir einimig að
taíkmörkuðu leyti fyrir báta-
áibyngðairfélag Vestmamnaeyja.
Árið 1953 voru verðmæti þau,
sem skip tryggðu fyrir hjá Sam-
ábyrgð 237 milljónir króna.
Árð 1958, 450 miilljónir króna,
árið 1963, fjórtánhundruð og
sauitján mililjómir, 1968 átján-
huradruð og fimmtíu m.ililjónir, og
1969 eitthv-aið yfir 2000 millljónir.
Hefur Skipum, sem tryggð eru
ekki fjölgað, en þau eru stærri,
og eru betur útbúin og rraeð dýr-
ari tækjum. Hæst tryggða skipið
er tryggt fyrir 26,2 millj. kr.
öm skip, 100 rúmlieetiæ og umdir
er.u tryggð hjá fyrirtækirau, og
sömuileiðis skip land'heigiagæzl-
uranar. Eru 468 vélákip fcryggð
hjá Samábyngð.
Stjóm félagsins er að mestu
ieyti síkipuð af útgerðarmörDmum.
Ráðherra getur ákveðið hreyt-
inigar á lögum félagisinis aö fengn
um tillögum frá stjóm Sam-
ábyrgðar og bátaábyrgðar féla'g-
aimma.
Iðgjöld firó bátaábyrgðarfélög-
uimum 1962—’66 vonu að meðai-
Aiafli !297,5 millljón króniur, en
tjómaendungreiðslur og umiboðs-
laiun sem Samábyngð greiddi,
293,9 millj. kr. í árslok 1968, voru
eignir umfram Skuldir, 34 milljón
króraur.
í maí 1958, var stofrauð deild
í Samábyngð um trygginigar á
bráðafúa á tréskipum, og eig-
eradur tréskipa skyldaðir til að
tryggja skip sín gegn þessu tjóni.
í árslok 1968 voru komin 304
til'felQi í þesskonar skemmdum,
og bótagreiðsiur námu 213 rni'llj-
ónum króna. Heildarhöfuðstóll
fyrirtækisins var um áramóit 48
mil'ljónir króna
Saim'ábyrigð hefur auglýst nýjar
Framhald á bls. 10.