Morgunblaðið - 30.07.1969, Blaðsíða 13

MOBGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JÚLÍ 1009
13
Mörgum Orfcneyinguim finnst
þeir temgdari Noregi, sem ligg-
ur í mörg huindru'ð mílma fjar-
lægð, en skozlku Hálöndunium
rétt hjá eyjumium.
Þeir segjast ekki tala keltn-
esku einis og Hásfcotar, né hafa
ættflokkasikiptingu og 'hvað þá
helduir að þeir garngi í pilsium,
einis og þeir. Allt að 90prs af
staðanöfnium á eyjuinni enu nor-
ræn og orð af niorræmuim stofni
koma fyrir í máliniu.
Hins vegar framleiða þeir ekta
malt-wisky, sem er stehkara en
það sem er dnuk'kið í Englandi,
og skamimast sín ekki fyfir að
kalla það skoz'kt.
íbúar Orkneyja eiga Sína sögu
— Orkneyinga-sögu — Eru þær
lesnar í skólumuim, sem eins kon
ar þakgnunmuir að sögu Norður-
Frá skozku eyjunum.
Eftir Godfrey Anderson.
íbúar Orkneyja eru ekkert
hrifnir af því, aS þeir séu kall-
aðir Skotar.
„Þama er Skotland", segja
þeir og benda yfir úfinn 12
milna breiðan Pentland-fjörðinn
þar sem straumar Atlantshafs-
ins mætast.
Orkneyjar verða aldrei annað
en Orkneyjar. Þegar talað er um
Mainland er átt við helztu eyju
Orkneyja, þar sem Kirkwall-
höfuðborgin er, en ekki Stóra-
Bretland. Stóra Bretland er
önnur eyja í suðurátt.
Um 50 mílna bafsvæði dreif-
ist Orkneyja'klasinn, þar sem
vindurimn ýlfrar drungalega
mestan ihluta ársins. Stormasöm
veðráttan velduir því, að varla
grær nokkur trjáplanta á eyj-
unum.
þess, sem einis konar gullaldar-
tíma.
Meðan eyjarnar voru sjálfstætt
jarlsdæmi, fóru þær með völd í
Skotlandi, Eniglandi og írlandi.
En sagan segir frá smánarþletti |
í því sambandi. Kristján Dana
koniuingur fór með völd í Noir-
egi, Orkneyjum og Shetlandseyj
um. Arið 1468 hét hann James
111, koniungi af Skotlandi. Mar-
gréti Noregsprinisessu, fyrir konu
Hann lofaði henni 60.000 gyllin-
um í heimianmund. En þar sem
hamn gat ekki aflað sér svo mik-
ils fjár veðsetti hann báða eyja-
klasana. Það veð var aldrei leyist
út og hlaut James komungur eyj
arnar. Þanmig rofnuðú tengslin
við Noreg og Orkneyjar temgd-
ust Skotlandi.
Nú á dögum sækja margir
Norðmenn til Orkmeyja, og skól
ar í Kirkwall meta mikils norska
nemendur.
í bókum St. Magnúsar-dóm-
kirkjunnar endurspeglast tilvilj
unarkennd þróun staðarins.
Ork'neyjarbiskupsdæmi var fyrst
stjórnað af . erkibisk'upnum í
Hamborg í Þýzkalandi og þar
á eftir af biskupraum í Þránd-
heimi í Noregi. Árið 1472 komst
það undir stjórn St. Andrew í
Skotlandi.
Fólksfækkiumin er eitt af aðal-
vartdamálum Orlkneyja. Fyrir
eiruni öld var íbúatalan 33.000 en
í dag er hún aðeins 18.000.
Af þeim búa 15.000 á Main-
land, sem er stærst eyjanma. —
Oeðlileg auknirag á tölu íbúa hef
ur átt sér stað í borgumum Kirk
wall og Strommess. Varð aukn-
tragin með þeim hætti, að 100.000.
h'armeran og sjómenm komu til
þess að marana vígstöðiraa „Scapa
Flow“ í heimisstyrjöldinni síðari
Sem dæmi um fólksfækkunina
má raefna eyjuraa Rousay, Árið
1841 bjuggu þar 976 maranis en
núna búa 190 á eynni. Aðeiras
þrjár stúlkur á giftingaraldri
eiga heima á Rousay og í urag-
menmafélagi staðarins eru 26
drengir og 2 stúlkur.
Frá Mainlandi liggja vatns-
pípur og rafmagnsleiðslur til
tveggja af eyjuraum. Frá Orkn-
eyjum kemur bezta nautakjöt,
sem fáanilegt er í Bretlandi.
Er það af hiraum svokölluðu Ab
erdeen Angus-gripum, sem eru
kynbótanautgripir. Reykti lax-
inn þeirra er frægur. Áferagis-
gerðirniar Highland Park og
Scapa framleiða Whisky fyrir
Ameríku- og Evrópumarkað og
hurraar og hörpudiskar eru mik
ið fluttir út. En eggjamarkaður-
iran hefur aftur á móti fallið.
Handiðnaður fer vaxandi.
Landbúnaður stendur á háiu
stigi í Orkneyjum og eiga bænd
ur alls um 6.000 landbúraaðarvél
Vegakerfið er mjög gott. M.a.
teragir upphækkaður vegur Burr
ey-eyjarnar og Suður-Ronalds-
ey við Mainland og kemur í veg
fyrir að austlægir hafstraumar
sameinist Scapa-stnaummum. Á
upphækkuninini stendur róm
vensk-kaþólsk kiirkja, sem 80.000
ítalskir stríðsfangar byggðu og
skreyttu meðan þeir voru í
haldi í Orfcraeyjum í heimsstyrj-
öldirani síðari.
Það er ekki líflegt í krinig-
um eyjarraar. Þó má af og til
sjá rússraeSka flotanum bregða
fyriir. í maí síðastliðraum kom sá
orðrómrar upp á eyjurauim, að
rússneskan kjarnorkukafbát
hefði rekið upp að Papa West
ray, sem er lítill eyja nyrzt í
eyjaklasanum. Jim Rendall, póst
meistari staðarins, hafði fundið
bunka af rússneskum skjölUm,
sem orsökuðu þessair grunsemd-
ir. En rússnesku skjölin reynd-
ust vera birgðir af merkispjöld-
um á kindakjöt og Orkneyjar
hurfu aftur á sinn gamla stað
utan aðalviðburðarásar heims-
sögunnar.
larada.
Þeir 'hrósa sér lí'ka af einstæð-
Uim rraarani — víkiragi sem varði
lífi símu eins og um helgan
miann væri að ræða.
Það gerðist sraemma á 12. öld,
að jarlar tveir sem voru frærad-
ur fóru með völd á Orkneyj-
um.
Hákon var harður og eiraræð-
isfulluir. Haran var dæmigerður
víkingahöfðingi. Magnús var aft
ur á móti mjog guðhræddur og
blíðlyndur rraaður og kaus að
helga sig kyrrðirani í kapell-
unini.
Að því er sagan sagir lentu
þessir tveir meran í deilum. Var
hialdiran sáttafuindur á lítilli
eyju, sem var kölluð Egilsey. Til
fundarins mátti hvor jarlinn urn
sig taka með sér 2 galeiður og
ákveðiran fjölda marana.
Magraús fylgdi fyrirmæliunum
samvizkiusamlega eftir, en Há-
kon kom með 8 galeiður til þess
að Magnúsi mætti ljóst verða, að
2 jarlar væru óraauðsymlegir og
hann yrði að ví'kja.
Svikarinm kom fram vilja sín-
um og hjó matsveiran Hákonar
Magraús til baraa. Matsvei'ranimm
sem hét Lifolg, var eini maður-
iran, sem hæigt var að fá til
verksins.
En þó Hákom lifði og færi með
stjórn eyjaniraa, er það Magnús
sem lifir í hiugum fólksiras. Árið
1135 var hann tekinrn í heligna
ma. nnia tölu og St. Magnúsar-
dómkirkjan, sem nú er 800 ára
gömiul, byggð 'honuim til dýrðar.
Sveinn Ásleifsson, síð'asti vík
inguriran, dó eftir að Dublin
'hafði verið hertekin síðar á 12
öldinmi. Þar líkur Orkraeyimga-
sögu.
Sagnifræðinigur eyjanraa, Erm-
est Marwick, hefuir haft orð á
því, að Orkneyingar séu undar-
lega friðsamir nú á dögum. Or-
sakararaa leitar hanm í þeirri fá-
tækt og harðstjónn, sem þjóðiin
hefur orðið áð þoLa.
Víkiiragatírraabilið náði yfir 7
aidir og miranast Orkneyingar

Sfólk

í fréttunum
m
&
%
IRANSKEISARI SKEMMT-
IR SÉR VIÐ KAVÍAR-
HAFIÐ
íranslkeisari, Mohammed
Reza Pohlevi var bara á sund
sikýlu og var á hlaupum með
dóttur sinni, Farahnaz við
ströndina í Nochar við Kasp-
íaha'fið. Er þetta fyrsta fríið
þeirra þar, síðan þau voru
krýnd árið 1967. Keisarinn
leyfði glaður syni sínum,
krónprirasinum Reza, að taka
í stýrið, og Farah ‘keisara-
drottning, sagði, að hann
væri að verða ágætis sjómað-
ur.
Krónprinsinn og bróðir
hans fjögurra ára, Ali Reza,
voru eins klæddir, í rauð-
og bláröndóttar buxur.
Fahranaz, systir þeirra,
átta ára görraul trítlaði um log
andi af stríðni.
Krónprinsinn er ágætur
Keisarinn leikur við Fahran-
az, ðóttur sína.
sundmaður, en mamma hans
er jafn-varfærin og aðrar
mæður. Hún hleypir honum
aðeins í sjóinn, þegar sól er
horifin' úr hádegisstað.
Reza synti eitt sinn aftan
að fræraku sinni, og kaiftfærði
hana. Hann hefur kannslki
haldið, að hún vildi kynna
sér styrjuveiðarnar.
Það er nefnilega þarna meg
in Kaspíahafsins (þar sem
Pahlevi-fjölskyldan hefur
lengst átt heima), sem aðal-
veiðistöðvar fyrir styrju eru
staðsettar, en eins og kunn-
ugt er, eru það styrjuhrognin,
sem 'kavíarinn frægi er gerð-
ur úr.
Keisarinn og fjölskylda hans um borð í snekkju sinni. Krón-
prinsinn er við stýrið.
ANNA PRINSESSA
KYNNIST IIONEY
Önnu prinsessu Breta var
heilsað á óvenjulegan hátt
um daginn, þegar hún var í
boði brezka dýravinafélagsins
viðstödd opnun dýraspitala
í Kenneth, Cams.
Honey, tveggja ára gaimall
írslkur úlfhundur rétti ’henni
löppina, mjög kurteislega.
Síðan var henni boðið að
skoða sig um, og hún keypti
fjóra fanta á fimm shillinga
hvern og neitaði alveg að
þiggja þá að gjöf. Síðan var
prinsessunni ékið til New-
market, þar sem hún sat há-
degiisverðarboð í Joökey-
klúbbnum.