Morgunblaðið - 13.09.1969, Qupperneq 17

MORGUNBiLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 113. SEPT. Ið09
17
Valdubarátta í Hanoi
Le Duan flokksritari er valda-
mestur en á volduga keppinuuta
LE DUAN, aðalritari norður-
víetnamska kommúnistaflokks-
ins, er almennt talinn valdamesti
maðurinn í Hianoi eftir fráfall
Ho Chi Minhs, en hann á sér
volduga keppinauta. Hættuleg-
asti keppinautuir hans er Truong
Chinh, sem er án efa herskáasti
ráðamaðurinn í Hanoi og er
fylgjandi stefnu Mao Tse-tungs.
Truong Chinh ræður yfir lög-
reglunni og leynilögreglunni og
nýtur mikilla áhrifa í vissum
hópum innan hersins og kommún
istafliofklksins. Aftur á móti ræð-
ur Le Duan yfir mest öllu flokks
kerfinu, og þegar þar við bætist
að hann nýtur öflugs stuðnings
vissra hópa í hernum, hefur
hann meiri raunveruleg völd en
nokkur annar forystumaður í
Hanoi.
Þeir sem vel þekkja til mála
segja, að Le Duan og Truong
Chinh séu hatursmenn og muni
beita öllum tiltækum ráðum til
þess að tryggja sér völdin. Ef
algert þrátefli verður, gæti sú
málamiðlun orðið, að Pham Van
Dong forsætisráðherra fengi
völdin. í bollaleggingum um
valdabaráttuna í Hanoi er einnig
minnzt á Vo Nguyen Giap land-
varnaráðherra og yfirhershöfð-
inigja, en margir teljia að áhrif
hans hafi dvínað mjög á undan-
förnum árum.
SAMMÁLA UM EITT
Margir sérfræðingar eru þeirr-
ar skoðunar, að samvirk stjórn
muni fara með völdin í Hanoi, að
minnsta kosti um eins árs skeið,
en ef til vill allan þann tíma sem
barizt er í Suður-Víetnam. Þrátt
fyrir persónulegan og málefna-
legan ágreining valdamannanna
í Hanoi, eru þeir þó sammála um
eitt, og það er að ná yfirráðum
yfir Suður-Víetnam. Samvirk
stjórn verður ef til vill ekki ó-
lík fyrri stjórn í athöfnum sín-
um að öðru leyti en því að hún
hefur ekkert sameiningarafl þar
sem Ho Chi Minh er fallinn frá,
en það er mikill munur og mjög
mikilvægur.
Valdabaráttan hefur óumdeil-
anlega mikla þýðingu vegna
styrjaldarinnar í Suður-Víetnam,
og sá möguleiki er ekki óhugs-
andi að dómi sumra sérfræðinga,
að Bandaríkjastjórn geti með
nýjum tillögum komið til leiðar
mikilvægum breytingum á aðferð
um, ef ekki stefnu, Hanoi-
stjórnarinnar. Innbyrðis deilur í
Hanoi gætu ef til vill gefið
Bandaríkjastjórn færi á að auka
svigrúm sitt í tilraunum sínum
til þess að leysa Víetnamdeiluna,
þar seim nú virðiisit eruginn ráða-
maður í Hanoi geta gert út um
ágreining, sem óhjákvæmilega
mun rísa í fjölda mála, og borið
klæði á vopnin. En þrátt fyrir
valdabaráttu í Hanoi er óliklegt
að hún hafi að minnsta kosti
fyrst um sinn áhrif á stefnu
Hanoi-stjórnarinnar í styrjöld-
inni. Sumir sérfræðingar spá
jafnvel því, að norður-víetn-
amskir leiðtogar verði harðari í
horn að taka en Ho. Með því að
sýna meiri harðneskju vilja þeir
sýna Bandaríkjamönnum fram á,
að fráfaffl Hos verði ekki til þess
að auðveldara verði að semja
við kommúnista en áður. Hvað
sem þessu líður, verður fróðlegt
að fylgjast með þeim afleiðing-
um sem fráfall Hos mun hafa í
för með sér þótt hafa beri í huga
að valdahóparnir í Hanoi eru
sammála það meginmarkmið, að
sameina Norður- og Suður-
Víetnam.
TENGDUR S-VÍETNAM
Le Duan aðalritari stendur án
efa bezt að vígi í valdabarátt-
unrti, hann nýtur bæði álits með-
al þjóðarinnar pg á hugmynda-
fræðilegum vettvangi og er
æðsti maður flokkskerfisins.
Jafnframt ber hann höfuðábyrgð
ina á baráttu Víet Cong, og bú-
ast má við að hann muni hafa
mikil áhrif á mótum stefnunnar
í Suður-Víetnam á tímabili því
sem í hönd fer.
Starf Le Duans hefur verið
tengt Suður-Víetnam um 25 ára
skeið. Hann er 61 árs gamall,
fæddur í Kuang Tri-héraði í
miðhluta Víetnam og er einn
fárra forystumanna víetnamskra
kopimúnista, sem er af bænda-
fólki kominn. Seinna flúttist
hann til Hanoi og gerðist járn-
brautarstarfsmaður. Eins og
margir ungir þjóðernissinnar
gekk hann fljótlega í Byltingar-
æskulýðssamtök Hos, og sagt er
að hann hafi farið til Kína til
þjálfunar. Þegar hann sneri aft-
ur til Víetnafn varð hann einn
af stofnendum Kommúnista-
flokks Indó-Kína 1930. Fram til
heimsstyrjaldarinnar síðari var
hann að mestu leyti í frönskum
fangelsum.
Þótt Le Duan sé fæddur í mið-
hluta Víetnam eins og svo marg-
ir aðrir leiðtogar í Hanoi, var
hann starfandi í Suður-Víetnam
þegar heimsstyrjöldinni lauk
Le Duan.
1945. Hlutverk hans fyrst í stað
var að koma á fót öflugum flokki
til þess að undirbúa sameiningu
Víetmam. Þegar saimmingaiuimleit-
anir við Frakka fóru út um þúf-
ur og Indó-Kína-istyrjöldin hófst
í desember 1946 hóf Le Duan að
skipuleggja skæruhernað í Suð-
ur-Víetnam, og hann stjórnaði
andspyrnu kommúnista á suður-
óshólmasvæðinu til loka styrj-
aldarinnar 1954.
TALINN RAUNSÆR
Menn, sem kynntust Le Duan
á þessum áinuim, segja að hamn
hafi verið ákafur þjóðernissinni,
en þó sveigjanlegur og raunsær.
Þess vegna lenti hann oft í deil-
um við kreddufasta samstarfs-
menn. Frægust af þessum deil-
um er karp, sem hann átti við
Le Duc Tho, sem nú situr öðru
hverju fundi friðarráðstefnunn-
ar í París. Sambúð hans og fé-
laga hans kólnaði þegar hann
hvatti til þess að Viet Minh
neitaði að ganga að því að
Víetnam væri skipt á Genfarráð-
stefnunni 1954. Sagt er, að hann
hafi þá haldið því fram, að stjórn
Mendes-France hefði gefizt upp
skilyrðislaust, ef kommúnistar
hefðu haldið baráttu sinni áfram
eftir ósigur Frakka við Dien Bi-
en Phu, og að með því að fall-
ast á skiptingu, mundi reynast
nauðsynlegt að hefja nýja bar-
áttu fyriir sameiningu.
Lu Duan sneri aftur til Hanoi
eftir Genfarráðstefnuna, og starf
hans varð áfram í tengslum við
Suðuir-Víetnam. Hann var þá rit
ari Suður-Víetnamdeildar mið-
stjórnarinnar. Þegar barátta sú
hófst, er Le Duan hafði haldið
fram að reynast mundi nauðsyn-
legt, tók hann að sér stjórn upp-
reisnanna gegn Saigon-stjórn-
inni í Suður-Víetnam. í stjóm
sinni á stríðsrekstrinum lenti
hann í andstöðu við aðalkeppi-
naut sinn, Truong Ohinlh, en ríg-
ur þeirra á sér langa sögu. Þeg-
ar Truong Chinh varð áð játa,
að tilraun hans til þess að koma
á samyrkjubúskap hefði farið út
um þúfur og sagði af sér árið
1956, tók Ho Chi Minh sjálfur
við sbarfi aðalritara kommúnista-
flokksins, sem Truong Chinh
hafði gegnt, og skipaði Le Duan
aðstoðarmann sinn. Raunin varð
sú, að Le Duan stjórnaði flokkn
um og hann var formlega skip-
aður aðalritari 1959.
OLLI BÆNDAUPPREISN
Truong Chinh er dæmigerður
fyrir ofstækisfulla, kímnisnauða,
ósveigjanlega og kreddufasta
kommúnista. Áhrif hans hafa
gukizt á siðari árum eftir þá
ónáð, sem hann féll í. í lok Indó-
Pham Van Dong.
Kína-styrjaldarinnar var Tru-
ong Chinh almennt talinn líkleg-
asti eftirmaður Hos. Hann hafði
þá nýlega verið skipaður aðal-
ritari flokksins og var eindreg-
inn fylgismaður pólitískra og
hernaðarlegra kenninga Mao
Tse-tungs. Truong Chinh er dul-
nefni og þýðir „gangan langa”
sem gefur augljósa bendingu.
Réttu nafni heitir hann Dang
xuan Khu.
Jarðaskiptingaherferðin, sem
Truong Chinh stjórnaði eftir ó-
sigur Frakka, er ljótasti blett-
urinn á ferli hans og Norður-
víetnamsikra komimúniista. Hundr-
uð þúsunda smábænda voru
drepnir, er reynt var að neyða
þá til þess að taka upp sam-
yrkjubúskap, bændurnir gerðu
uppreisn og herinn varð að sker
ast í leikinn. Truong Chinh varð
að láta af aðalritarastarfinu
1956, en hélt sæti sínu í stjórn-
málanefndinni. Þótt hann félli í
ónáð, var hann þó fljótur að
vinna sig upp aftur, og árið 1960
var hann skipaður þingforseti.
Um þær mundir áttu sér stað
miklar umræður í Hanoi vegna
afstöðunnar til deilna Rússa og
Kínverja og hinna harðnandi á-
taka í Suður-Víetnam, og Tru-
ong Chinh hélt óspart á lofti
kenningum Maos og gagnrýndi
stefrru Le Duans.
Truong Chinh hélt því fram,
að heyja yrði langa styrjöld, þar
sem samtímis væri beitt hernað-
arlegum og pólitískum ráðum.
Þannig sagði hann, að barizt
yrði á tveimur vígstöðvum, sem
báðar væru jafnmikilvægar, og
með sigri á öðrum þessum víg-
stöðvum yrði aðstæðan bætt á
hinum víigstöðvunum. í varlega
orðuðum greinum gagnrýndi
hann Tetsóknina í fyrra. Hann
var miótiflallinn beinum hemaðiar-
legum árásum og taldi að hern-
aðaraðgerðirnar væru ákveðnar
upp á von og óvon. Málstaður
hans styrktist við það, að sókn-
in hafði ekki í för með sér upp-
reisnir, sem voru forsenda þess
að hún bæri árangur. Aftur á
móti hefði Truong Chinh viljað,
að friðarviðræður hæfust miklu
fyrr en raun varð á til þess að
veita aukið svigrúm í samræmi
við hugmyndiir Maos.
VAXANDI ÁHRIF
Le Duan var á öndverðum
meiði. Hann og Giaþ hershöfð-
ingi voru þeirrar skoðunar, að
„alþýðustyrjaldir” í anda Maos
mætti stytta með úrslitaorustum.
Sýnt er, að Le Duan var hlynnt-
ur allsherjarárás í Suður-
Víetnam, en í gagnrýni sinni
sagði Truong Chinh að slíkar
hugmyndir bæru vott um „ævin-
Truong Chinh.
týramennsku”. Sjónarmið Le Du
ans og Giaps 'hershöfðingja urðu
hins vegar ofan á og Tet-sóknin
var hafin. Sú harða sókn bar mis-
jafnan árangur. Hún hafði gíf-
urlega mikla sálræn áhrif og átti
þátt í því að Johnson forseti
hætti loftárásunum á Norður-
Víetnam og ákvað að gefa ekki
kost á sér til endurkjörs. Aftur
á móti hafði sóknin gífurlegt
manntjón í för með- sér, án þess
að hernaðarleg og pólitísk staða
Hanoi-stjórnarinnar batnaði
verulega.
Þar sem atburðirnir virtust
staðfesta gagnrýni Truong Ch-
inhs, kom hann fram opinberlega
með kröfu sína um langdregna
styrjöld og sagði í langri ræðu
að undir vissum kringumstæðum
væri nauðsynlegt að snúast til
varnar til þess að vinna tíma.
Þar seim þessi ræðia vakti mikla
athygli, bar það vott um að á-
hrif Truong Chings höfðu auk-
izt á nýjan leik, og hann komst
nú í fremstu röð ráðamannanna
í Hanoi. Nú er hann talinn
þriðji valdamesti maðurinn.
Truong Chinh er ófús að játa
á sig mistök líkt og Mao Tse-
tung, hinn kínverski lærifaðir
hans. Nýlega hefur hann aftur
vakið máls á jarðaskiptingahug-
myndum sínum og látið að því
liggja að flokkurinn hafi of lítið
eftirlit með þjóðfrelsisfylking
unni í Suður-Víetnam og að ag-
inn í flokknum sé of linur. Hann
hefur átalið vaxandi gróðasjónar
mið og hvatt til aukinnar bylt-
ingarhörku, sem gefur til kynna
að menningarbyltingin í Kína
hefur ekki dregið úr ákafa hans.
Þó getur verið villandi að
stimpla hann beinlínis taglhnyt-
ing Kínverja, þótt hann fylgi
þeim að málum, enda ekki væn-
legt til pólitísks frama í Víet-
nam að fylgja Kínverjum í einu
og öllu. En vegna ósveigjanleika
síns er eðlilegt að hann sé tal-
inn hliðhollur Kínverjum, án
þess að hann taki beinlínis við
skipunum frá þeim.
SIGRAR OG AFÖLL
Vo Nguyen Giap, landvarna-
ráðhenra og yfirmaður norður-
víetnámska hersins, er kunnast-
ur fyrir stjórn sína á skæru-
hernaðinum gegn Frökkum og
sigurinn við Dien Bien Phu.
Þrátt fyrir mörg hernaðarleg
mistök hlýtur hann að teljast
merkur herstjórnarvillingur, og
hann er einn fremsti sérfræðing-
ur heimsins í skæruhernaði.
Hann sýndi mikla skipulagshæfi
leika, þegar honum var falið að
koma á fót skæruliðaher Viet
Minh, árið 1945 voru skærUliðarn
ir orðnir Frökkum erfiðir viður-
eignar og árið 1954 voru Frakk-
ar sigraðir með kínverskum
vopnum við Dien Bien Phu.
Herstjórnarlist Giaps í' styrj-
öldinni í Suður-Víetnam er um-
deildari. Hann hiefur misst hálfa
milljón manna, en ávinningur-
inn hefur ekki verið stórkost-
Vo Nguyen Giap.
legur. Giap naut um tíma öfl-
ugs fylgis innan hersins, en nú
er talið að áhrif hans fari dvín-
andi eftir því sem styrjöldin
dregst á langinn án þess að unn-
inn sé „lokasigur” eins og lofað
hefur verið. En þrátt fyrir áföll
á vígvellinum er sýnt, að Giap
mun gegna mikilvægu hlutverki
í hinni nýju forystu í Hanoi, þar
sem hann er yfirmaður voldug-
asta aflsins í Norður-Víetnam
hersins.
Hæfni Giaps er greinilega
ekki eins mikil og \ Indó-Kína
stríðinu, þegar hann byrjaði með
34 mönnum og kom á fót ein-
hverjum harðsnúnasta skæruher
sögunnar. Giap hefur aldrei
hlotið hernaðarlega þjálfun eða
menntun. Valdaaðstaða hans
í kommúnistaflokknum hefur
aldrei verið sterk. Hann hóf fer-
il sinn 14 ára gamall sem bylt-
ingarmaður og þjóðernissinni.
Hann gekk í kommúnistaflokk-
inn 1930 og hélt því fram að eng
ir aðrir en kommúnistar væru
reiðubúnir að berjast gegn
Frökkum í verki. Hann bakaði
sér óvild flokksleiðtoga með því
Framhald á bls. 21