Morgunblaðið - 25.10.1969, Blaðsíða 17

MORiGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 215. OKTÓBBR 1'909
17
Nýskipan verölagsmála er kraf a verzl unarinnar
Rœða Haralds Sveinssonar, formanns
Verzlunarráðs íslands á aðalfundi þess
Að þesS'Uim aðalfu'ndi Verzlun-
arráða íslands settum teljium við
rótt að staldra við, líta yfir far-
inn veg, reyna að gera okkur
grein fyrir hvert stefnir. Fram-
kvæmdai&tjóri ráðsins mun hér á
eftir skýra frá störfulm stjórnar-
dininar í einstökum atriðum, svo
að þeim, kafla verðiur sleppt að
mesbu og voma ég að ekki verði
um miikjlar endiurtekinimgar að
ræða.
Eins og öilum er í ferskiu minni
var mikii óvi&sa ríkjandi er við
sábum hér á síðasta aðalfiu.ndi.
Allir biðiu væntanlegrar giengis-
lækkunar, en þegar var búið að
gera ráðsitafanir til að minnka
eftinspurn eftir erlendium gjaid-
eyri með hinu svonefinda in.n-
flutningsgjaldi, er sebt var í
byrjun september 1968. Genigis-
lækkunin gek'k svo í gildi 11.
nóv. og nam hún 35,2 prs. sem
þýddi að verð erlends gjaldeyrks
hækkaði um 54,4 prs. og var það
mieira en flesta hafði gpuinað. Þó
var ljóst að hjá gengislækkun
varð ekki koimizit. Hallað hafði
enn á ógæfuhliðina á sviði sjáv-
araflia og úbflulteiingisverðs af af-
urðum úbvegsins. Gjaldeyrisvara
sjóður lamdsims var að tæmast og
útflubningsatvinnuvegirnir höfðu
ekki lengur neinn rekstrargrund
völl. Það verður ekki dregið í
efa að ríkiisstjónniin lét athuga til
hfliíbar aflla möguleika um ráð-
sitafainir til úrbóta og valdi að lok
um þá leið, er færust þótti. Gagn
sbæbt fyrri gengislækikuniinini
1967 fengiu menn við gsingisflækk
utn’ina 1968 nokkra aðvörun um
að hverju stefndi. Margir gábu
mobfært sér það aðlögunartímabil
er varð frá seitimingu iininflutnings
gjaldsiin'S til að hreinsa til á
sviði erlendra skulda og vera bef
ur undirbúnir hina miklu geng-
iislæbkuin. En þó urðu gengistöp
vterzfliunaraðiiia mjög mikil.
VERÐLAGSMÁLIN
Þegar séð var- að hverju
stefndi og Ijóst var að ríkis-
stjórnin stóð í samnimigum
við lautnþiegasambökin um að-
gerðir í verðíagsmálum, gengu
forráðamienin verzluinarinn.ar á
flund forsætisráðlherra og fóru
fram á að flá að fylgjast með mál
um, áður en endanlegar áfcvaxð-
anir væru teknar. Jafnframtvar
bent á þau atriði er verzflunin
hielzt óskaðli eftir að tekið væri
tfflit tffl, en það félkk lítimin hljóm
grunn. Hundraðstöiur verzluniar
áJagininigar voru enn lækkaðar,
svo að þær voru orðnar þriðj-
ungi lægri en var fyrir gengis-
lækkunina 1967. Bent var á það
bæði í viðitölum og blöðium hve
stórhætbu.legar aflleiðingar þetta
mundi hafa. Jafinframt var þess-
um ráðst’öfunium móbmælt. En það
feom fyrir efeki, þessum ákvörð-
unium vaxð eigi haggað að sinni.
í umræðum um þessi mól kom
fram að helzt var von að eygja
þar sem var hið margiumitalaða
Sonne-frumvarp, sem undirbúið
hafði veráð á árimi 1967, en lagit
ofan í skúflfu við gsngiglækkun-
ina síðar á því ári Á flundi mieð
yiðskiptamálaráðherra og ráðu
neytisstjóra í viðtefciptamálaráðlu
hieytinu, sem jafnfraxnit er formað
ur 20 manma niefndarinnar, sem
undirbýr fruinwarpið, var hvatt
tii þess að lieggja það fyrir þing-
ið fyrir jóL Lofað var að kalla
saman niefndinia til sbarfa, en
von akfkar uim, að fljót afgneiðsla
fengisit brást með ölliu. Störf í
nefndánni hófust ekíki fyrir al-
vönu fyrr en hinar milkílu vinnu-
deilur leystust 19. maí sfl. Starf-
aði þá meíndin fram eftir vori,
enda var henni falið að ljúka
störflum fyrir 15. sept. s.L Ekfci
stóðst sú áætluin að h/eldur, en
þó eru vonir til að nefndin skifli
af sér í lok þessa mánalðar. Smá-
vægileg lei'ðrétting var gerð á
verð’lgigsiákvæðum eftir að kjara-
sani' ir.gar voru undirritaðir í
mailok. Þetta mikla vandamál
veralumarinnar er því óleyst með
öllu enm þann dag i dag.
Dagana 11. til 13. marz 1969
var hafldin Verzlunarmálaráð-
stefina Sjálfstæðismanna í Hótel
Lotftieiðum. Félagsisamtök verzl-
unarinnar tóku boði flokksins
uim þetita ráðstefnuhald og tóku
fomenn þeirra þátt í undirfoún-
ingi. Þessa daga var mikið rætt
um vandamál verzlunarinnar og
á hvern hátt finna skyldi leiðár
tii úrbóta. Þetta er flesbum sem
hér eru inni í fersku minni og
tel ég ekki þörf að rekja það
nánar. Efalauist hafa mlálin skýrzt
á þessum fundum, þóbt árangur
hafi eklki enin kiomið mjög í dljós:;
hins vegar sýndu þessi flundar-
hölld greiniil'ega samstöðu verzl-
unarstóttarnar alirar og tel ég
það jafnvel mikiivægasta árang-
ur þessarar ráðstefnu Hinar
skorinorðu tillögur ráðstefnuinn
ar í mörgum málum voru birtar
og má áílíta að álhrifa þeirra hafi
einhvers staðar gætt hjá þeirn
sem ákvörðunarvaldið hafa. Mjög
er til abhuguinar að endurtaka
slíka verzlunarmálaráðstefnu,
hvort sem húm yrði þá á vegum
verzlunarsamtakainnia sjálfra eða
í samvinnu við aðra.
SKIPULAGSMÁL
VERZLUNARINNAR
Á siðasta aðalflundi var nokk-
uð rætt um skipufliagsmál verzl-
unarsamitakanna og samþykkt að
halda fuind í nóvemberlok, þar
sem ræddar yrðu tiflilögur um end
urskipun þeirra mála. Nefnd var
skipuð í málið og átiti hún nokkra
fluindi, en þar kom í ljós mjög
miikill ágreininigur um að bneyta
til frá þeirri skipan sem nú er.
Var því þessum málum frestað
urn sinn og svo fór að ekki varð
starfað frekar að þeim á sl.
starfsári. Það þótti ekki rétt að
efna til deilu urn okkar inn.ri
mál, þegar sinúa þurflti böfoum
saman till að reyma að fá úrlausin
okkar brýnustu vandamála. Enda
koim það í ljós, að samvinna milli
hinna ýmsu samtaka imnan vexzl
unar og iðnaðar var mjög góð á
árinu,, og vona ég að sá einhugur,
sem þar rífcti geti orðið grund-
vöillur að ítarlegum viðræðum
um skipulagsmiál og þegar betra
tóm geflst, orðið tifl þess að við
fiinnuim lansn, sem allir geba sætt
siig við. Rétt er að það komi fram,
að í viðræðum milli forystu-
mann.a samtakanna í vetur var
varpað fram þeirri huigmynd, að
heppilegt byrjunarskref í þess-
um málum væri, að öll samtök-
in flyttu sikrifsboifur sínar umdir
sama þafo og hæfu þar dagleg
sams'kipti sem auðveldiað gæbu
nánara samstarf síðar.
VERZLUNARSKÓLI
ÍSLANDS
Mér þykir hlýða að minnast
nofekuð á málefni Verzlunarskóla
íslands, enda þótt ætla megi að
framkvæmdastjóri vor muni
depa á þau mál í sinmi ræðu.
Verzlunarskólaniefndin sem ráð-
ið skipar, heflur starfað af mikl-
um þrótti á gíðasta starfsári.
endla liður nú brátt að því að
tafea þurfli mikilvægar ákvarðan
ir um stöðu verzlunarskólans í
skólakerfi laindsims. Rá'ðstefna
var haldin um verzluniarfræðislu
í Reykjavik dagana 20. til 21.
aept., þar sem mættir voru full-
trúar frá Verzluniarráði íslands,
Vlerzlunarskóla íslandis, Sam-
bandi ísi. Samvinn'Ufélaiga og
Samivi'n'nusfcólianuim í Bifröst. Á
rálðlstefniu þessari voru haldin
yfingripsmikil erindi um hina
ýmsu þætti skólastarfsinis. Vanda
máliin voru rædd í umiræðuhóp-
um og að fllokuim neyinit alð fcoma
sér saman um ályktanir. í þeim
tiliöigum, sem komiui frá aðsitand-
endium Samivinnuiskóllans var
fóflgin ákveðin stefna um fram-
tíðarskipun þessara skóla. Enda
þótt tillögur þær væru að mörgu
leyti athyiglisverðar þótti fulltirú
um VerZlunarráðisins og Verzlun
arskólans ekki fært að afgreiða
þær að svo lítt afhuguðú máli.
Töldu þeir nauðsynlegt að kynna
þes'sar tillögur bebur í ölium sam
bökum verzlumarinnar og lögðu
til að skipuð væri 10 manna
nefnd, er athuigaði bæði þessar
tillögur og legði fram álit um
framtíðarskipan verzlunar-
fræðlslu í landinu.
Þegar mefndin hefur skilað á-
Haraldur Sveinsson
liti og það hefiur verið kynnt öil
um aðilum er standa að vezlun-
arskóluinuim mun boð-að tiíl annar
ar ráðstefnu á næsta ári. Verzl-
unarráðið sjálft skipaði í þessa
nefnd þá Pétur Siguirðisson og
Hilmar Feniger Verziluntairisíkióla-
nefndin skipaði af sinni háflfu þá
Þorvarð Jón Júlíusson og Gísla
Einarsson og Verzlunarskóli ís-
lands skipaði þá dr. Jón Gísla-
son og Valdimar Hergeirsson.
Mikið var rætt um að eigi væri
lengur hægt að komast hjá því
að leggja niður þá beklki Verzl-
unarskóia íslands er samsvara
gagnfræðasbi'gi, þ.e. 1. og 2.
befek, og leggjia álherzlu á tveggja
ára nám, er ljú’ki mieð vterzluniar
pnófii ag síðan viðlbótnanám,
trveglgja ára, er ljúki með stúd-
entsprófi. Einmig var milkið ræitt
um námskeiðshald í margvíslegu
formi. Mál þessi eru öll í deigl-
unni, en verzlunarsamtökin
verða aö vena við því búiin að
taka afsböðu til þeirra á næsta
ári.
Fræðslumói verzfluinarstéttar-
iinnar hiafa lengst ai vterið í hönd
um Verztunarráðs íslands, og tei
ég það eitt a.f mikilvæguistu verk
efnum ráðsins að halda yfir-
stjónn þessara miála í höndum
verzliuinarstéttarinnar, það er
henni ómetanliegur styrkur og
eigi siður styrkur Verzluniar-
skóla fslands að hafa hana að
bafohj.alli.
TOLLVÖRUGEYMSLA
í flebnúarimán. 'hófluisit umræðuir
um vamdamiál varðaimdi talllvöru-
geymslur í Reykjavík. Fram hafði
komið uimsóknifrá Eiimskipafélagi
íslands h.f. og fleirum til fjár-
mál'aháðiunisytisins um leyfi til að
reka tollvörugeymislur í Reykja-
ví'k. Fyrir forgöngiu Verzlunar-
ráðsins var komið á viðræðum
milli þesisara aðiilla og Tollvöru-
geymislunnar h.f. eftir nokkur
flundarhöld, þar sem forráða-
menn Verziunarráðsins lögðu á-
herzlu á að samvinma gæti tek-
lzt mi'lli þessara aðila, varð sú
niffiurstaða að Eiimskipafélagi ís-
lands var gefinn bostur á að eign
ast á n.æisbumni allt að 20 prs. af
hluitabréfum í Tollvörugeymsl-
unni h.f. Vonum við að það mál
sé þar mieð leyst. Bæði fyrirtæ'k-
in voru aðillar að Verzlumarr'áði
fslands og varð það eðlilegur
vetbvanigur til að ræða m.álin á
og reyna að n'á samkomuilagi,
sem gæti orðið, jafnt fyirtækj-
umum og verzlunaraðilum hér í
bæ, til styrktar og eflingar.
FJARFE STING ARFÉL AG
Á aða-lfumdi 1968 fluitti Eyjólf-
ux Konráð Jónsson ritstjóri er-
indi uim framkvæmdafél'ag, eða
fjárfestihigarfélag. S’íðar á þeim
sama fuindi var samþykkt hvatn-
in.g tii að fooma slífou félagi á
flót. Skömmu síðar tófoust viðræð
ur milli forráðama.nina Verzlunar
ráðs íslands og Félags ísl. iðn-
rekenda, Verzlunariba'nka ís-
lands, Iðnaðarbanka íslainds og
S'eðlabanka íslands, svo og
Eyjólfi Konráð Jónssyni, riit-
stjóra. Efitir nokkra fundi var
ákveðið að Þorvarður Alfonsson
framfovæmdasitjóri Félags Iðnrek
anda færi í kymnisflerð til Norð-
urlanda til þess að athuga hvern'
ig þar væri starfað að þessum
málum. Eftir að skýrsla hans um
málið hafði verið í aitíhugun og
til uimræðu og hugmyndin verið
kynnt rikisstjórninni, fól hún
fyrrgrieindum aðilium að láita
gera drög að fnumivarpi og
skömmu fyrir þinglók í vor lögðu
þeir Eyjólf.ur Konráð Jónsson,
Pétur Siguirðsson og Matthías
Bjarnason það fram á Alþingi.
Fmmivarp þetta varð eigi útrætt
á því þinigi, en í gær var frum-
varpið lagt fyrir afbur og eru
nú fflutninigsimenn. Eyjól'flur Kon-
ráð Jónsson og Benedikt Grön-
dal.
Fyrir jólin í fyrra kom út bók
efltir Eyjólf, sem nefndist Al-
þýða ag atíhafnalítf. Þar_ voru
vandamál hlutafélaga á fslandi
krufin til mergjar og eindregið
hvatt tiil að málefni þeirra væru
tekin til meðflerðar, þannig að
almenninigur gæti mieð hlutabréfa
kautpum lagt siinn skerf til efling
ar atvinnulífinu í landinu. í
þeirri bók gerði Eyjóflfur og
grein fyrir hugmyndum sínum
um Fjárlflestinigarfélag, og þyk
ir mér því óþarf't að bæta þar
mifolu við. Þó vii óg eindregið
lýsa yfir skoðun minni, að nú
þurfi mikið átak til þess að end-
urreisa og treysta trú íslend-
iinga á þát'ttöku einkaaðila í at-
vinnurekstrinum.. Ef e’kki skap-
ast nú gruindvöll'ur fyrir rekstri
hlutaiflé'laga í landinu, mun
ófofou'r eigi til lengdar takast að
'halda líiflslfojör'um hér á sama stigi
og í nógrann.alöndun.um. Og hvar
er eð’liHegri vettvamgur til um-
ræðna um þessi máfl en hér hjá
Verzlun.arráði ísiandis. Atvinnu-
refosbur í hlutaflélagaformi var
foomiinm nioflakiuð á veg á fynstu ána
tugum þessarar afldar. Það gekk
á ýrnsu, mörg hlutafélög urðu
skammilíf, en mörg stóðu trauist-
um fótum með öfluga starfsemi.
En rikisvaldið varð andsnúið
þessu flormi eignaraðlldiar að at
vimniuir'ekstri og sett voru ný
skaittalög 1933, sem gjörbreytbu
skattlagn.ingu h'lutaifélaga og úti
loifouðu möguílieikia þeirra til heii-
brigðrar uppbyggingar. Á næstu
árum greiddu flest lifl'uitaifélög,
mieiri skabba til ríifluis og bæja en
tefojiunium nam, en stærsta hluta-
félaigi landsins Eimski'pafélagi ís
lands var íviflnað þannig að það
var gert skat’tfrjálsi samlkvæmt
sérstöfoum lögum gegn því að það
greiddi engan arð, Skattarnir
'héldu átfrattn að þyngjaist eftir
að síðasta heimsstyrjöld hófst,
og vó það vel upp á móti þeirri
tefojuaukninigu, sem atvininure’ltst
urinn fókk á veltiárum sityrjald
ardnnar. Álagning hi.nna tveggja
stóreignaskatta á sjötta árabug
þessarar aldar var þar á ofan
eitthvert hróplegasta óréttlæti,
sem fraimkvæmt hetfur verið gagn
vart atvinnuirelestri notolours lýð
ræðisríkis. Að lokuim var mœlir-
imn full'ur. Þegar búið var að
rýra vaxtanmöguleika hlutafélag
anina svo að stöðniun var fyrir-
S’jáanll'eig, bókst að fá fram endiur
stooðun, sem lauik með nýjuim
skaftbalöguirm, sem tóku gildi 1961.
Skattalög þessi gjörbreyttu til
bóta tekjusköttum og tekjuút-
svari hlutafélaganna, þannig að
slíkir Skatteir urðu sambærilegir
við það sem gildir í nágranma-
íliöndum. Jaifntfinamt var veibutút-
gvari breybt í aðstöðugjald og
>að gert frádráttarbært frá skött
um. Hins vegar fékkst efoki sú
sjáltfsagða leiðrétting hjá verð-
la.gsyfirvöldum, að aðstöð.ugjald
lð væri reiknað sem kostnaðarlið
ur í verðútreiknimgi. Eignaskatt
ar og eignaútsvör eru hér miun
óhagstæðari en. hjá nágrömnum
Okkar. En hvers vegna er verið
að rekja þessar sögur svo laingt
aflbur í tíma, þegar við nú stönd-
um framimi fyrir nýju átaki í upp
byggtngu einkarelíS'trar og hluta
félaga í landinu. Því er til að
svara að við viljum vera raun-
sæismenn. Uingir og ábiugiasamir
miemn, vel menntaðir, hatfa tekið
uipp mer'kið um að sýna fram á
og sainnfæra þjóðina um kosti
einkarekstrarins og hlutafélaga
einkaaðila í abvjn.nulífi laindfl-
manna. Þessir menn hafa margir
hverjir haft orð á því að þeim
fyndiigt ríkj,a tortryggni og svart
sýni meðal þeirra er lengi hefðu
staðið í atvinniurefcsitri hér á.
landi. Þvi þarf það að koma
skýrt fram, í viðræðum við hina
yngri menn, af hiverju þessi van
trú stafar. Síðan 1933 eru 36 ár,
þar af hafa aðeins verið 8 ár,
sem í giildi 'heflur verið viðunandi
skattalöggjöf gagnvart fyrirtækj
um. En á þessum 8 árum er þó
nokkur reynsia fengin, og nú
ætti að haifla stoapazt sfoilninigur
og traust almien.nings á því skatta
kerfi, sam upp var tefcið. En heil
brligt sikattafoerfi er algjör for-
senda þesis, að unnt sé að fá
þátbtöfou ailmennings í hlutabréfa
kauipum til atvinnufyrirtæ'kja.
Ný bókfhalds,l'öggjöf og traust
Skait’taeftirlit er efcki síður nauð-
synlegt til þess að vernda þann
hlut, sem hinn almenni hluthafi
heflur keypt í atvinnufyrirtækj-
unlum. Noíkkrar umræður hafa
verið uppi um, að breyta nokfor-
uim álkvæðuim í núverandi skatta
lögum sem varða einstaklinga,
þannig að arður atf Mutabréfum
og eign í þeirn verði metið tii
skatts á i ma hátt og spariifé.
Hluitabréfaeign verður að ná jafn
rettisajfstöðu gagnvart siparitfénu.
Ég tel að við stöndum nú á tíma-
mótum. Mikilvægur skilnámgur
og stuðningur við skoðan’ir
Ofokar uim kosti einkarelcstuirs
fram yfir rikisrefostur hefur kom
ið úr röðuim hinna yngri manna,
sem látið hafa í sér heyra nú
Undainifarið um málefni viðskipta
og abvinnurekstrar í landinu.
Skilndngur alþjóðar heflur aukizt
tii miuma, launlþegar í landinu,
er áður hlustuðu mest á alda-
gamlar, úrefltar og staðnaðar
kennisetningar, hafa nú víð-
ari sjón de i 1 d a rh r in.g, og haifla
flundið á þessum erfiðleLkaárum
síðustu, að traustur grundvöllur
atvinniufyrirtækjanna væri maulð
syn þess og skilyrði að hægt
værii að halda uppi fullri at-
vinniu. Eigum við ekki að fylkja
liði og hefja nýja sókn. Við sfcufl
um ræða þessi miáíl opið og atf
víðisýni. Sjálfsögð er sem breið-
ust þátttaka landsmanna í hluba
fólögum til atviinir.Hjrekstrar. Slílk
þáttibafo'a væri afllri uppbygging-
unni mikill styrfour. En rmest er
um vert að byrjunin takist veL
Að þau fyrirtæki sem ríða á vað
ið sýni sem fyrst fram á styrk
sinn og hæfni til þess að starnd-
ast samfceippni á jafnréttiisgrund
vei.li. En þau félög sem nú færu
af s'tað, þyrfbu styrkan bafchjafll.
Og hanm er eimmitt Fjórfesting
arfélag íslands.
Fj árflestin garfélagið á að geha
veitt þeim sbuðning, sem geita
sýmt fram á, að hugmyndir þeirra
og framfovæmidir leiða tifl trausts
og öflugs atvinnurelesturs. Slík-
an sbuðning á að vera hægt að
veiita án þess að forráðamenn
fyrirbækja þurfi að knékrjúpa
ríkiisvaldinu í smáu sem stóru.
Jatfnfraimt þarf Seðlabanloi fs-
Framhald á bls. 21