Morgunblaðið - 06.12.1969, Blaðsíða 14

14
MORGU'N’BLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBBR
Raforka í auknum
mæli til húsahitunar?
— nefnd vinnur nú að rannsókn
á hagkvæmni rafhitunar
— frá umræðum á Alþingi
A FUNDI Sameinaðs-þings á mið
vikudaginn kom til umræðu fyr-
irspurn er Eysteinn Jónsson
hafði borið fram til raforkumála-
ráðherra um raforku til húsahit-
unar. Flutti Ingólfur Jónsson
ráðherra ítarlega ræðu um mál-
ið og kom fram í henni, að
nefnd hefur verið skipuð til
þess að rannsaka þetta mál til
fulls, en þegar liggur fyrir, að
raforku til húsahitunar getur
verið hagkvæm, til hitunar ein-
býlishúsahverfa, sem skipulögð
eru fyrirfram með rafhitun fyrir
augum. Einnig kemur rafhitun
til greina í fleiri tilvikum þótt
endanlega liggi ekki fyrir um
hagkvæmni þess.
Hér á eftir fer meginhluti af
ræðu ráðherra.
Hér er um mjög mikið stór-
mál að ræða og umfangsmikið og
það er nauðsynlegt að greina á
milli tvenns konar tilvika. þegar
um þetta mál er rætt. Það er í
fyrsta lagi hitun húsahverfa,
þar sem bæði húsin sjálf og
dreifihverfi raforkunnar í hverf
inu eru skipulögð með rafhitun
fyrir augum, og í öðru lag' hit-
ún húsa, sem þegar eru byggð
og eru ekki gerð sérstaklega fyr
ir rafhitun né heldur dreifikerf-
ið við hann miðað.
í fyrra tilvikinu, þegar húsa-
hverfi er skipulagt fyrir rafhit-
un, getur húseigandi oft notfært
sér alla kosti rafhitunar, svo
sem ódýrt hitunarkerfi og dreg-
ið úr kostnaði við hana með því
að velja þá einangrun, sem hag-
kvæmust er fyrir rafhitun.
Hann getur þá sparað sér mið-
stöð, kyndikelfa og skorstein,
sem annars kynni að vera rauð-
synlegur. Á sama hátt getur raf
veitan miðað dreifikerfi sitt í
upphafi við það hlutverk að
dreifa rafoirku til hitunar. TTm-
firamkostnaður rafveitunnar
vegna dreifingar hita orkunnar,
getur þá orðið tiltölulega Ht’ll
I síðara tilvikinu, þar sem um
er að ræða þegar byggð hverfi,
sem ekki eru skipulögð sérstak
lega fyrir rafhitun, er enginn
þessara möguleika til staðar.
Vilji húseigandi taka upp raf-
hitun, verður hann að leggja í
nýjan stofnkostnað. Einamgrun
hússins er sjaldnast eða aldrei
við rafhitun miðuð og ef Raf-
veitan þarf að styrkja dreifi-
kerfið, sem fyrir er vegna hit-
unarálagsins, getur orðið um
mjög mikinn viðbótarkostnað að
ræða fyrir hana. Aðstaða raf-
orku til samkeppni við aðra
hitagjafa er því gerólík í þess-
um tveimur tilvikum. í því fyrra
keppir raforkan á jafnréttis-
grundvelli, að segja má. í því
síðara þarf hún að rýma burt
keppinaut, sem þegar hefur náð
markað'muimi.
SAMKEPPNI VIÐ OLÍU
Húshitun með raforku er enn
þá tiltölulega lítt rannsakað mál
á íslandi. Þær athuganir, sem
gerðar hafa veirið, benda þó ein-
dregið til þess að rafhitun sé
mjög vel samkeppnisfær við olíu
hitun í einbýlishúsahverfum, sem
skipulögð eru frá upphafi fyrir
rafhitun. Þar mætti naforkan
kosta a.m.k. 60—70 aura á kw-
stund án þess, að samkeppnis-
aðstöðunni gagnvart olíu vseri
stefnt í hættu. Athuganimar
benda einnig til þess, að í slík-
um hverfum geti rafveitan dreift
hitaorkunni með því að skipu-
leggja dreifikerfi fyrirfnam fyr-
ir húshitun með tiltölulega lág-
um kostnaði. Það væri því í slík
um tilfellum fyrst og fremst
vinnslu- og flutningskostnaður
hitaorkunnar, sem ræður eða
gæti ráðið söluverði hennar til
notenda. Varla leikuir á því vafi,
að hitun slíkra einbýlishúsa-
hverfa með raforku, sem seld
væri í heilldisöliu til direitfiveitna
á 26 aura kw-stund, sama verði
og til álbræðslunnar væri ábata
söm. Á hinu leikur meiri vafi,
hvort firamleiðandi raforkunnar,
virkjunin stenzt það að selja
raforku til hitunar á því verði.
Á hiituoairimarkaðniuim og á ál-
bræðslunni er nefnilega sá af-
drifaríki munur fyrir firamleið-
andann, að hitunin er mjög mis
jöfn eftir tíðarfari og felluir mik
ið til niður yfir sumarið, en sal-
an til álbnæðslunnar eir jöfn all
an ársins hring. Það er þetta
jafna álag álbræðslunnar ásamt
mjög miklu orkumagni, sem er
alger forsenda hins lága raforku
verðs til hennar.
En jafnvel þótt vinnslukostn-
aður hitaorkunnar hljóti jafnan
að verða nokkru hærri en raf-
orka til álbræðslu, er tæplega
nokkur vafi á því, að rafhitun
einbýlishúsahventfa getur verið
hagkvæm, ef hverfin eru skipu
lögð fyrirfram fyrir slíka hitun.
Um ný fjölbýlishúsahverfi ríkir
meiiri óvissa. Jafnvel þótt þau
væru skipulögð fyrir rafhitun.
Þar hafa athuganir enn ekki ver
ið gerðar í nægilega ríkum
tmael'i. Vitað er þó, að í sttiíkum
hvertfum er samkeppnisaðstaða
raforkunn'ar gagnivairt ölíun'ni
örðugri en í einbýlishúsahvertf-
um.
Litlar sem engar athuganir
eru til á hitun eldri húsa með
raforku húsa, sem ekki eru
byggð með slíka hitum sérstak-
lega fyrir augum. Þó er augljóst,
að verð raforkunnar verður þar
að vera mun lægra en til húsa
þeinra, sem áðan var rætt um,
þeirra er sikipulögð eru fyrir-
fram fyrir rafhitun. Mjög dýrt
er að skipta um hitunarkerfi og
ýmsa kosti rafhitunar er ekki
unnt að nýta í eldri húsum, t.d.
þá að losna við kyndiklefa og
skorstein. Hlutverk raforkunn-
air er þá það eitt að spara það
olíuhituinarkerfi, sem fyrir er
Núverandi olíuveirð til húshit
unar er í kringum 50 aura á
hverja kw-stund þeirrar varma
orku, er úr olíunni nýtist.
Varmaorku má mæla í kw-stund
um engu síður en raforku. Raf-
orka til hitunar eldri húsaþarf
því að vera nokkru ódýrari en
50 aurar á kw-stund, því að not
andinn þairtf að leggja í nokk-
um kosfcnað vegna rafhitunar-
búnaðarins. Spurningin er þá,
getur rafveitan selt orku til hús-
hitunar í eldri hverfum þar sem
dreifikiertfið er ekki sérstaklega
við hitun miðað við verði, sem er
vel neðan við 50 aura á kw-
stund? Svarið við þeirri spurn-
iimgu er komið undir vininsliu-
og flutnimgsibosifcniaði raforkunn-
ar og dreitfinigarkost'na/ðinium.
DREIFING ARKO STNAÐUR
Lítum fyrst á síðari liðinn,
dreifingarkostnaðinn. Rafveitan
getur dreift vissu takmörkuðu
magni hitunarorku fyrir mjög
lágt verð um dreifikerfi, sem fyr
ir er, nefindlega upp að því
marki, að hitunarorkan fari að
hafa áhrif á toppálagið Þessi
arka nægir aðeins fyrir tiltölu-
lega lítinn hluta hitunarþartfar
innar. Ef hitunarorkan verður
það mikil, að styrkja þurfi
dreifikerfið, sem fyrir er henn
ar vegna, • hækkair dreifingar-
kostnaðurinn mjög mikið. Til
kemur svo vinmslu- og flutnings
kostnaðurinn eða heildsöluverð-
ið, ef dreifiveita kaupir orku í
heildsölu. Þetta verð er 37—74
aurar á kw-stund hér á landi
til almennira rafveitna, mismun-
andi eftir stöðum og nýtingar-
tíma. Hér er um meðalverð að
ræða, sem felur í sér fastagjald.
Fyrir orku, sem ekki hefur áhrif
á toppálagið eir heildsöluverð-
ið 12—23 aiumar á kw-®fcund mis-
munandi eftir stöðum. Þrátt fyr-
ir takmairkaðar athuganir á
möguleikum húshitunar með raf
orku hér á landi, virðist mega
greina etftirfarainidi meginafcriði
og eru þau niðurstaða firaman-
greindra hugleiðinga og athug-
ana. Við vinnslu- og flutnings-
kostnað raforku eins og hann
gerist hér á landi og birtist í
heildsöluverði til dreifiveitna,
viirðist augljóst, að húshitun
með rafarku sé hagkvæm í eftir
töldum tilvikum:
1. Hitun einbýlishúsahverfa,
sem skipulögð eru fyrirfram
með rafhitun fyrir augum. Um
fjölbýlishúsahverfi ríkir mikill
vafi enn sem komið er.
2. Hitun eldri hverfa getur
verið hagkvæm að vissu marki,
en það mark er ekki nema til-
tölulega Htill hluti af hitunar-
þörfinni. Sé farið yfir það mark,
er hagkvæmnin miklum mun
vafasamari.
FATAMARKAÐUR
•KARLMANNAFÖT frá kr. 1.990.00
KARLMANNAJAKKAR — — 975,00
DRENGJAJAKKAR — — 875,00
DRENGJABUXUR — — 390.00
MOLSKÍNNSBUXUR — — 350.00
TERYLENEFRAKKAR — — 1.760.00
VETRARFRAKKAR
KVENKAPUR frá kr. 500.00
KVENREGNKÁPUR á — 350.00
TELPNAREGNKÁPUR á — 150.00
TELPNABUXUR frá — 390.00
hettuUlpur frá — 1.035,00
GERIÐ GÓÐ KAUP
Op/ð til kl. 4.oo
á laugardögum
Armúla 5.
ORKUÞÖRFIN
Heildarþöirf orkiu til húshi'tun-
ar á fslandi er sem stendur af
stærðargráðunni 1500—2000
gígavatnsstundir. Ein gígavatns
stund er 1 millj. kw-stundir á
áirL Atf því sér ratforkan fyrir
nálega 90 gígavatnsstundum eða
5%. Aflganigurinin, 95%, skiptist
milU jarðhita og olíu, þannig að
jarðhitinn sér fyrir 55% en ol-
ían fyrir 40%. Til samanburðar
má geta þess, að orkusala til
ÍSAL varður 1237 gígavatns
stundir á ári, ef viðbótarsölu-
samnintgur sá, sem nú liggur fyr-
ir Alþingi, verður staðfestur. Af
firamangreindum tölum má fá
hugmiynd um huígisiam'lega sitærð
markaðsins fyrir rafhitun. Ef
ekki er reiknað með, að raf-
orkan taki markað fná jarðhit-
anum, verður eftir núverandi
hlutur olíunnar um 700 gíga-
vatnsstundiir. Rafhitunin næmi
þá alls um 800 gígavatnsstund-
um á ári nú, ef öll olíuhitun
væri flutt yfir á rafhitun.
Tölur þessar eru í eðli sínu
óvissar, en þær gefa samt rétta
hugmynd um stærðargráður. Nú
er nokkuirn veginn öruggt. að
ekki borgar sig að útrýma olíu-
hitun með öllu, svo að hugsan-
legur raíhitunarmarkaður í dag
er nokkru minni en þessar 800
gígavafcnsstundir. Qrkuþörfin til
húshitunar fer að sjálfsögðu
vaxiandi. Etftir 10 ár er hún
væntanlega orðin 30% meiri en í
dag.
Svo sem þegar er sagt, hafa
húshitunarmál ekki verið rann-
sökuð að fullu hér á landi, til
þessa. Hér er um yfirgripsmik-
ið mál að ræða, sem tekur mik-
inn tíma að rannsaka að fullu.
Nú í haust var skipuð sérstök
rannsóknamefnd húshitunar
með fulltrúum frá Orkustofnun,
Efnahagsstotfnun, rafveiifcum, hita
veifcum, Landsvirkjum og olíufé-
ilögiuinium.
Gallar 1 Breið-
holtsíbúðum
— til umræðu á Alþingi
KOSTIR og gallar hinna svo-
kölluðu Breiðholtsíbúða, þ.e.a.s.
fjölbýlishúsa þeirra er reist voru
í Breiðholtshverfi af Fram-
kvæmdanefnd byggingaáætlana,
komu til umræðu í efri-deild Al-
þingis á fimmtudaginn. Fluttu
þeir Jón Þorsteinsson, Einar
Agústsson og Eggert G.
Þorsteinsson félagsmálaráðherra
ræðu um málið, en tilefni um-
ræðnanna var gagnrýni sem kom
ið hafði fram hjá Einari Ágústs-
syni við umræður um frumvarp
um húsnæðismál sem dcildin
fjallar nú um.
Jón Þorsteinsson sagði að sú
gagnrýni væri engan veginn á
rökum neist. Vitanlega mætti
finna galla í svo mörgum íbúð-
um, en gert væiri miklu meira úr
þeim en efni stæðu til.
Einar Ágústsson sem sagðist
hafa farið að skoða nokkrar þess
ara íbúða, tilgreindi nokkur
atriði sem hann sagðist hafa séð:
„í mörgum þessara íbúða, sem ég
kom í,“ sagði Einar, „er ekki
hægt að opnia glugga í svefnher-
bergi. Ég hygg að það muni
brjiófca í bága við heillibriigðiissiam
þykkt Reykjavíkurborgar, að
svo skuli vera. f staðinn fyrir
opnanlegan glugga í þessum íbúð
um á að vera loftventill, sem
íbúar þeirra segja, að sé frosinn
fastur mestallan veturinn, þann-
ig að loftræstingin í herberginu
er engin.“
Einar sagði ennfremur, að í
mörgum íbúðum væru veggplöt-
ur í baðherbergjum brotnar af í
stórum flögum, þannig að veggur
inn vaeri þar ber. Þennan ágalla
hefði firamkvæmdanefndin marg-
sinnis reynt að laga, en án árang
urs. A.m.k. í tveimur íbúðum sem
hann kom í hefði parketgólfið
sigið um heilan sentimeter og í
einmi íbúðinni hefðu íbúarnir tal
ið, 'að gflleiymzt hetfði að eiinianigra
úfcveigg 'að verulleigu Deyti.
Þá hefði í tveimur íbúðunum
sem hann kom í, sem lágu saman,
verið gerð prufa á því hvað hljóð
einangrunin væri góð milH svefn
herbergjanna, og menn frá fram
'kvæmidan/efindiiinini ihetflðiu komið til
að kawna þetta. Sagði Einar að
þeim hefði meira að segja brugð-
ið, þegar það heyrðist á milli
herbergjanna sem sagt var í hálf
um hljóðum, hvað þá það sem
sagt var í venjulegri raddhæð.
Þá væri frágangur frá geymsl-
um, sem fylgdu íbúðunum slíkur,
að þær væru naumast mannheld
ar.
Að lokum gerði svo Einar
sprungur í veggjum húsanna að
umtalsefni og sagði: „Ég hef oft
séð miklar sprungur í húsum,
bæði á steynsteyptum veggjum
og samskeytum. En önnur eins
listaverk í spruingum og sjá má
í Breiðholti hygg ég, að erfitt
sé að finna. Og það má satt að
segja þakka fyrir, að veggirnir
standast á. Stigarnir hafa lent
þama að því er virðist af handa
hófi irá 5 og upp í 25 cm flrá
veggnum. Þá má og nefna það
að herbergjum er skipt í sund-
ur með skápum, og er samsetn-
ing á skápunum þannig, að það
er alveg óþartfi að hafa ljós nema
í öðru herberginu, því að birtan
verður þá næg í hinu.
Jón Þorsteinsson svaraði gagn
rýni Einars. Hann sagði að íbúð-
ir framkvæmdanefndarinnar
hefðu verið samtals 312 og þyrfti
engan að furða þótt gallar kæmu
fram í einstökum íbúðum. Vitað
væri að gallair væru töluverðir
í einiu ’stigahúsd, 8 íbúðium. Satgði
Jón að svo virtist sem Einar, sem
farið hefði í umrædda skoðunar-
ferð með Stefáni Valgeirssyni og
byggingameistara einum, hefðu
einungis farið til þess að skoða
gölluðu íbúðirnar og þá með
sama hugarfari og blaðamenn dag
blaðsins Vísis hefðu gert. Sagði
Jón að blaðið hefði blásið það
mjög upp að íbúði'mar væru gall
aðar, en hins vegar hefði blaða
mönnunum orðið tregara um svör
þegar þeim var boðið upp eftir
og þeir beðnir að benda á gall-
ana.
Jón sagði, að rógberar Breið-
holtsframkvæmdanna hefðu t.d.
talað um sigið parketgólf og ó-
hæfilegt brak í því. Seint yrði
reist það hús á íslandi að ekki
beyrðist fótatak mann.a og réfct
væri að benda á það að oarket-
gólfin hefðu sparað íbúðareig-
enidum tuigfþúsuodir í fceppakaup
um.
Jón sagði, að ef alflar íbúðiir
væru skoðaðar með sömu gagn-
rýnisaugum og Breiðholts'búðim
ar væri sennilega engin íbúð á
íslandi sem talin væri ógölluð,
en litlar sögur færu af því að
blaðamenn færu til þess að skoða
galla í byggingum húsameistar-
anna.
Þá sagði Jón að meira hefði
verið um galla í fyrstu bygging-
unum en þeim síðustu og hefði
Reykjavíkurborg t.d. fengið eina
blokk, og hefðu engar kvartanir
um galla í henná komið, enda
hefði það verið síðasta blokkin
seim firamlkvæmda'niefnidin byggði
þarnia.
Jón sagði að með byggingum
þessum hefði verið reynt ýmis-
legt nýtt og væri sumt það sem
gagnirýnin beirnkt að hreimt
fyrirkomulagsatriði, eins og t.d.
sikiptimg heribergjia mieð sfcápum.
Einar Ágústson tók aftur til
málls og eagði að viðurikeninia
bæri að margt gott væri hægt að
segja um íbúðiir þessar, sérstak-
lega teikningar þær sem farið
hefði verið eftir. En það breytti
því ekki að framkvæmdirnar viirt
ust í mörgu misheppnaðar og að
sínu mati væri það ekkert fvrk-
komulagsatriði að skápahurðir
væru signar niður undir gólf