Morgunblaðið - 31.12.1969, Blaðsíða 14

14
MORCUNBiLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DES. 19681

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
1 lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Srmi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
TVEIR ÁRATUGIR
Ijegar litið er yfir þróun mála á Islandi á 7. áratug tuttug-
ustu aldarinnar, verða allir að viðurkenna, hvort sem
þeim er það Ijúft eða leitt, að til mikilla framfara hefur
horft á flestum sviðum þjóðlífsins. Yfir því ættu allir að
geta glaðzt — og gera sjálfsagt í hjarta sínu, þótt stjómar-
andstaðan á Islandi haldi stundum fram því gagnstæða.
Allan þennan áratug hefur ríkt sú stefna frjálsræðis
og uppbyggingar, sem fólkið nefndi Viðreisnarstefnu. Fyrir
10 ámm var horfið frá hinu gamla og úrelta hafta- og upp-
bótakerfi, sem lamað hafði athafnaþrá einstaklinganna og
skert mjög verzlunarkjör. Síðan hefur stöðugt verið stefnt
í átt til aukins frjálsræðis, og nú liggur fyrir Alþingi frum-
varp um afnám síðustu leifa haftakerfisins, frumvarpið um
frjálst verðmyndunarkerfi undir eðlilegu eftirliti.
Frjálsræðið í atvinnumálum hefur leyst úr læðingi
mikið afl einstaklinga, sem ráðizt hafa i margháttaðan rekst-
ur, bæði til lands og sjávar, enda hefur meirihluta þessa
tímabils verið mesta framfaraskeið í sögu landsins, og ótrú-
lega vel tekizt að sigrast á þeim gífurlegu erfiðleikum, sem
okkur mættu fyrir tveim ámm, er verðfall og aflabrestur
skertu gjaldeyristekjur þjóðarinnar um helming.
Á þessum tíma hefur einnig verið hafin stóriðja á Is-
landi og ákvörðun tekin um þátttöku okkar í Fríverzlunar-
samtökum Evrópu. Og síðast en ekki sízt hafa menntir og
listir blómgazt meir og betur en nokkm sinni fyrr.
En hvað ber þá áttundi áratugurinn í skauti sínu. Því
getur auðvitað enginn svarað með fullri vissu, sízt í landi
þar sem atvinnuvegimir em svo mjög háðir tíðarfari og
aflabrögðum. En getum má þó leiða að því, hvemig hér
muni ára og styðja þær tilgátur gildum rökum.
Upphaf stóriðju er án efa merkasti þáttur í atvinnu-
sögu landsins, hliðstætt við upphaf togaraútgerðar, en þeg-
ar stóriðjan er á annað borð hafin, þá mun hún halda áfram
að eflast og þróast. Hvert stórátakið af öðru mun verða
gert til að beizla orku fallvatnanna og hverahitann, og em
nú jafnvel uppi ráðagerðir um að byggja hérlendis eitt
stærsta raforkuver veraldar, þar sem unnt ætti að vera að
framleiða orku við lægsta verði, sem nú þekkist.
Innganga okkar í EFTA mun án efa leiða til þess, að
margháttaður útflutningsiðnaður mun hér rísa, bæði smá
og stór fyrirtæki, enda sér þess nú víða merki, að iðnrek-
endur hyggjast stórefla umsvif sín, og margháttaðar aðgerð-
ir em uppi um aukna tæknimenntun og verkmenningu.
Þá gera menn sér þess nú glögga grein, hver nauðsyn
það er að stórefla Háskóla Islands og æðri menntun, og
stöðugt er stefnt í átt til frj álslegri umræðna um hin marg-
háttuðu þjóðmál, en horfið af braut persómmíðs og þess
ósóma, sem fyrmm einkenndi of oft íslenzkt stjómmálalíf.
Þegar að öllu þessu er gáð, er vissulega fyllsta ástæða
til þess, að Islendingar séu nú bjartsýnir og horfi vonglað-
ir fram á veginn til þeirra verkefna, sem bíða þeirra næsta
óratuginn og áratugina. Hér mun rísa upp hvert atvinnu-
fyrirtækið af öðm, m.a. fyrir fmmkvæði fjárfestingarfélags,
sem stofnað mun verða á næsta ári. Utgerð og landbúnað-
ur munu eflast og aukast, en mest mun þó muna um iðn-
aðinn, bæði smáiðnað og þá stóriðju, sem á næsta leiti er.
Allt mun þetta leiða til þess, að lífskjör munu batna jafnt
og þétt, og er raunar ekkert ofverk þeirrar kynslóðar, sem
nú ber hita og þunga baráttunnar, að gera Island að landi
mestu veraldlegrar velgengni.
Allt er þetta mikilvægt, en mest er þó um hitt vert, að
hér á að geta þróazt heilbrigðasta og réttlátasta þjóðfélag,
þjóðfélag menningar, lista og heilbrigðra samskipta borg-
aranna, þar sem hver og einn er þátttakandi í því að byggja
upp hamingju sína og samborgaranna.
Við skulum öll vona, að þessar óskir nái að rætast og
strengja þess heit, að leggja okkur hvert og eitt fram um
að svo megi verða.
GLEÐILEGT NÝJÁR
EFTIR
ELÍNU PÁLMADÓTTUR
Á UNDANFÖRNUM áratuigium bafa
jTxnsir staiSir á íslarudi fairið í eyði. Sums
staðar samfeilHdar laindspildixr. Enda
l'ifum við ísliendinigar við þamin lúxus að
eigia nóg lamd. Þegar meinn fara að rífast
um stæði í sumium öðrum löondutm, þá
eigum við ísl’endiinigar vafadauist enm lamd
til að gamiga á. Ónieiltanítega er mikil náð
að eiga sitt lamd „óuppétið“, þegar fer
að þremigjast á jairðíkxinigkunmi. Svo rúmt
er emm um okkur, að hver og eimm getur
komið sér fyrir, þar sem haran kýs —
og það gerir fól'k að sjálfsögðu.
Ég kom í sumar á eitt þessara lamd-
svæða, sem íbúair hafa yfirgefið, ferðað-
ist um Jökulfirði og Norðurstramdir.
Það hafði hreint eklki dapurleig áhrif á
mig. Síður en svo. Satt bezt að segja,
varð ég eigintega glaðari eftir þvi sem
ég gekk lenigur um þetta óbyggða lamd.
Hvað er hún nú að fara? huigsið þið
vafallaiuist. Og það stoi'l ég. Ég er mefmi-
lega Mka alin upp við að það sé alveg
voðategt ef dalur eða fjarðarbotn fer
í eyði. En þainma ramin það allt í eimiu
upp fyrir mér hvílík blessum slíkt getur
verið.
Sem við feirðafél'aigairmir óðum niðri
í dödumjum grasið upp fyrtir ö*kla, sól-
eyjarmar á gömlu túmumum upp umdir
hné og hvamirairmar upp á læri ag
dáðuimst að himni fjölskrúðuigu flóru í
fjöllumiuim, þá skynjaði ég hve mikils
virði það er að geta látiið lamdisiki'ka í
friði — þó aðeims sé um stumdamsaikir.
Þetta land, sem við uim aldaraðir erum
búin að ofmýta og eyðileggja, mumdi
vissulega hafa gott af því að vera laust
við memn og skiepmur um sfceið. Þá
m'uindi það semmilega ná sér á skömm-
uim tímia. Og á þetta laind ekki skilið af
okkur að við reynium að bæta fyrir rám-
yrkju í þúsumd ár, nú þegar við höfum
s'kilið hvað hefur verið brotið gegn því
og við höfum tækifæri til þess?
Þarma á norðve'Stur'hornii lamdsins er
eimmitt hið gulílma tækifæri. Bærndur
eru fluttir brott. Ekkert fé er þar á
beit. Alflur sfcaigimm frá miðri Smæ-
fjallaströmd að summam og Imgóllfsifirði að
morðain, er í eyði. Emgam þarf að reka
burt. Aðekus ganiga svo frá að lamdið
fái að vera óáreitt um óákveðinm tíma
í fraeitíðimmi. Því leyft að gróa upp.
Ef tii vill hjálpað ofurlítið tii að ná
sér.
Sagja má sem svo, að þetta sé sjálf-
gert, úr 'því 1-aindið er komið í eyði. Em
þaið v-erður ekki lemgi að breytast, ef
efcki er genlgið frá hmútum m-eðam ekki
þarf -að amaist við meimuim. T. d. h-afa
eimh-verjir látið sér detta í hug að þarmia
-mætti 1-áta sauðmaiut gamga, þamigað
ætti að fflytja hreindýr og fleira slíkt.
Einis er ferðannammiastraumuirinm mjög
að aru-kast á þetta óbrotna lamd. Meðam
þetta eru ferðamemn, sem elsfc-a lamdið
og menrnia að gainga um það, g-erir það
lítið til. Em strax og jeppar fara að
riðlaist yfir fjötllin og jafruvel la-gðar
jeppaslóðir, heifur skemmdin haldið imm-
reið sína. Þá rista bílarmiir för í gras-
svörðinm, sem lieysinigavaitmið nær að
reniraa efltir á vorin og skolar burtu jarð-
vegi-nium. Þar með eru komin upprifim
börð, sem vindurinm mær að rífa í. O-g
fokið heflst. Þetta sér m-að-uir nú þegar
um adilt hálem/dið. Þar sammiast víða, að
jeppa-glöðum mönmium er efcfci treysit-
a-ndi ti'l umg-enigni við þanm viðkvæma
gróðuir, sem vex á þessu norðlæga lamdi.
Gott dæmi er við Laikaigíga, þamgað
se-m nýlega er orðið jeppafært. Irnn
a'Ua-n himin grösuiga Holtsdal dreifast
jeppaslóðir, sem vatn og viradur eru
farin að vimmia úf frá og eyða sverðin-
um. Jaifmvei h-aifa miemin létið sig haifa
þa-ð a-ð riðla'st upp á sjálflam þermiam
eimstæða, faillega gíg og sketmma hamm
rraeð j-eppaförum. Þaminii-g iraumdi eimmig
far-a á miorðvestasta horrai íslamds, ef
ekfci verða stöðvaðar bílaflerðir þarngað
í tíma. Því þarf að leggja barnn við aS
slík-ar stóðir verði þanigað lagðar. Eklki
er sú afsökum fyrir hemdi, að sióðir séu
miauðsynil-e-ga'r fyrir gamgraaimemm. Jatfn-
fraimit þarf a@ tryggja -að -grasbítar verði
€-kki þamig-að fluttir — enda óþarft.
Náttúruivermd er eitt af mikilvægustu
málumum í d'ag, bæði hér og úti um
alla-n heim, Að sj-álfsöigðu verðum við
að búa ókkur lamd, sem leyfir tilivist
miairaraa og dýra. Fásirama væri að reymia
-að Skapa atftur það íslarad, sem var fyrir
landraámsöld. Við erum að koma okkur
sem bezt fyrir við miútíma aðstæðUr og
mútí-ma lifmaðarhætti — að sjálfsögðu
m-eð það í huga að skemima svo litið
sem mögulegt er atf upprumailegri nátt-
úru. Sums Staðar verður auðvitað að
-g-era maminivirfci, ammars staðar að bedta
tfé. Þar sem ofbeit er, þarf að draiga úr
beit en auka h-aima þar sem land er
efcki mýtt. Allt samkvæmt vísindaOleguim
athuigunum. Inig-vi Þorsteimisson, magist-
er hetfur t .d. bent á -að mörg h-eiðarlömd
séu oflbeitt, em að ósekj-u megi t. d. bæta
fé á Austfjarðaihálendið. Skymsaimtegt
jalfmvægi hlýtur að mega finmia, bæðd fyr-
ir ma-ramvirki og stee-pmur til mammieldis,
ef öfgar má efcki að ráða eða von um
skaðabætur að hafla óeð'liieg áhrif.
Á stöðuim eirnis og lamdsvæði því, sem
ég kom á í suimar og ræddi hér að otfam,
er miálið ekki svo fflókið. Þar er erngin
maiuðsyn, sem gæti brotið lög. Memm
þurfa efcfcert að gera upp við sig atf því
tagii. Larndið er sjálflfriðað nú. Náttúru-
vermd-arsamtök ei-ga þar létt ver*k og
góða von uni áramigur, ef þau bregða
skjótt við og halda lamdinu al'veg frið-
uðu, em bíöa þ-ess e-kfci að þuirfla að mót-
mæla orðnium hliut. Þau eimstæ-ðu hlumim-
iradi að geta fyrirhaflmariausit Mtið gróa
einlhvern skifca aí þessu landi, sem við
höfum verið að rámyrfcja, megum við
efcki láta úr greipum -ganga.
Þó friðumin raæði efcki raem-a suður að
Dr-ainigajökli — yrði á skagainum raarðam
siytztu línu þvert yfir sfcagamm, úr
Hratfnisfirði í Furðufjörð — þá væri það
strax bót.
Þarma norður frá eiga ýmisir emm uppi-
sta'mdaimdi hús, sem haldið er við atf
snyrtimemmisku og smekikvisi, og stamda
opiin gestum og gamgandi etf vel er um
-genigið. Þaninig er t. d. bæði á Hesteyri
og í Aðalvík. Það fólk kemur ekki til
með að eyðileggja landið með j-eppa-
förurn eða skepmum. Það kemur á báti,
dvelst í sumiarleyifum, heldur við hús-
um sí-niu'm og gemigur uim atf nœrgætmi
og ræktarseimi. Slí'k hús eru i'íka dýr-
mæt fyrir sjóhxakta memn. En Slysa-
varnafélag ísiands heíiur af miklum
myndarbriaig reist sly-savarmaskýli með
talstöð'vu'm, hitumiartækjum og vistum í
n-ærri hverri vík, þar sem ekki er amm-
að skjól og bætir þaranig úr eimu vand-
kvæðumiuim, sem stafa-ð -geta af byggða-
leysi á Strönd-uim.
Ekki er það ætlurn mín að leggja til
uimferðarbann á Strömduim. Aðeins að
böramuð verði stoaðleg farartæki, gras-
bítar og hveirs kynis þjösmar. Greiðið
k-eisiaramuim það sem k-eisar-ans er o. s.
frv. Eittlhvað í þá áttipia á ég einimi-tt
við. G-rei-ðið landimiu skiuil-diinia — etf það
rekst efcki á við iífshætti og skerðir
'kjör landsmaruma.
íh
■j.rezzrz: