Morgunblaðið - 31.12.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBiLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DES. 1969
17
Pólitísk morð
síðasta áratug
Eftir Halldór Sigurðsson
í gtegtniutm affldftnniar haiía miotr6
á harðstjórum verið talin rébt-
lætisver'k, jainivel í þeim þjóð-
félöguim sem mesta siðierðis-
kennd hafa. Smemma á þessu
ári bihtiisit 'leiðari í himu viirðlu
lega bl'aði Times, sem bar yfir-
skriftina: „Hefðum við átt að
sikjóta Hiöler?“ Blaðið segir, að
það hafi verið st'órteostleg huig-
mynd sem brezlki hermálafuíil-
trúinn í Berlin hatfi fiengið ár-
ið 1938, þegar hann lagði það
til, að brezlka stjórnin léti
miyrðia Hiltler. TiUiöiguninii, sem
fiyirisit kiom í dagsinis lljós á þesisiu
ári, vtair haifiniað aif bnezkia ut-
anrílkiisrláðunieiy'tiinni, siem taldii
hiainia dklki dreinigilíega. Clhuirc-
hi®l, sem var þá fiorsæitis-
ráðherria vísaði frá sér öfflu
tali um pölitísik miorð, jiafnvel á
manni eins og Hitler.
En það eru ekki aðeirns harð
Stjórar sem hafa verið m.yrtir, í
morðárásum, Xauinsátrum. og af-
tökum. Nokkrir af hel'zítu mönn
um sögunniar hafa faftlið fyrir
morðinigj’aihendi í einni eða
amnarri mynd, oft í mafmi rétt-
laetisins. Sokrates, Cæsar, Jes-
uis og Lincolin enu noikikur dæmi
uim það. Aítur á móti hafa
margir af verstu þorpurum
veraldarsögumnar gengið lauis-
ir. Jafnvel dkkar tím.ar eru eng
in uindlainitiekninig.
„Ameríka drepuir spámienn
inia“ dkrilfialði kiaþólsik-ítalslka
blaðið Roca, eftir morðið á
Martin Luither Kinig. Tekinn
befur verið saman listi yfir
morðin á síðasta áratuigi, og
kemuir hamn hér á efltir. Þessi
listi er lamgit frá því að vera
Auil'lkiomiinm Aðeins eru tekin
með þau rnorð og afltökur, sem
mesta 'aflhygíli haifa vakið. Þau
huindruð þúsunda sem hafa fall
ið á vígvellli uinidanfarin ár eru
af eðlilegum orsökum ekki tek-
in mieð hér. 'Þiað ætti ekki að
vekja flurðu hjá tmeimum, að
Afrika nær yfir næstum helm-
inginm af listanum. Afriisika
megiiiniliaimd'ið heifiur átt í um-
famgsmikilli pólitísteri þróuin
einmitt á þessum áratug.
Reymd.ar æ/flti maður að undr-
ast að ekfei hafa fllleiri verið
miyrtir en nauin hefur orðið á.
Auistuirlömd rniær eiga likia
noklkra fluftlitrúa. Afltur á móti
er aðeins eitt vteigtur-evirópslkt
rniorð mieð á Lisitanium. Það rnuin
vera undrunarefni fyrir flesta,
að ektoert póflitísikt morð, sem
miáii sfeiptir heflur verið fram-
ið í Auistuirlöndum, eflkfki einu
sinmi í Kima, 'þó iað þaðan Ihatfi
Iborázt ftjótar frétitlir á mieðlan á
Mennimgainbyltómgu.n>ni sitóð.
Þóflt monð séiu sj'aflidiglaeif í Aiuis’t
uirl'önduimi er það elöki m.e.rlki
um sitjórnmiáiíalegt jafnvægi,
hieldiur það elð mieintn losa
sig váð stjórmmiálaBinidisitæð-
iiruga á úitsm'Oiginiari hláltt, t. d.
með því að útinletfinia þá sem
fnamkvæmdastjóra í eiinhverju
aflskeklktu rafiorkuveri. í hinini
ómólaglu Siuður-Amieæíteu myrð'a
menn yfirleitt ekki fyriirrenm-
ara sima, það miundi skapa
Robert Kennedy.
hiæigilleiglt flondiæimii fyrir nýja
valdlhaifia'. í staðimn eru þeir
sendir í útlegð.
Miftt'on-Eiseinfaowersfkýrslain
sem kam út fyriir steömimu og
unmin er af nefnd, sem nann-
salkar ofibeldli, staiðlhætfir
að komið hafi í lijós aufein til-
hneigimg til ofbeldis í Bainda-
riíkjuimuim.. Einis og sést á iist-
a.nuimi yfir miorð síðasta ána-
tuigs eru önnuir svæði heimisins,
sem hafa ástæðlu tiil uggis. Ef
til vifll kemiuir lika röðin að
Evrópu.
1960:
Imjiro Asanuma, formaðúr
sósíal'istaifloikks.ins í Japam. 17
ára ofstælkism.aður til hægri
statelk harnn tiŒ bama mieð
samiurai-isverði í ræðluisitól.
Þetita. gerðlist á pólitískum
kiappnæSlulflunidli rnieð fhelztu
sltjónrumlálaimiöinimum lainfdisimis.
Ngo Dinh Diem.
1961:
Patrice Lumumba, forsætis-
náðhienra Komigo. Var ittetoiiran
fastur af uippreisn-armönnum
frá Katanga og miyrtiuir í byrj-
uin febrúan, e.t.v. eftir beirani
dkipuin firá ©rkióivind hiamis,
Moise Tshomlbe. Morðið varð
til þess að æsa uipp andsitöð-
unraar í Konigo og geirðd Lum-
utmJba að písflianvæititi í AflMku.
Rafael Leonidas Trujillo tfoir-
seti og .eiintræiðislhema í Domiini
ka.nisfca lýðveldinu, Drepinn 30.
m.aí af liðisflorimgjum úr Tauin-
sátri mieð hríðsikiotahyssu.
Þetta v.ar endirinn á vaiM.atímia
Truijillo, sem hafði staði'ð í 31
ár. Næsitu ár voru friðsamlieg
og rnáðd ónóleikinm Ihápumlkti ár
ið 1965, í amerísku inmrásinni.
Dag Hammerskiöld aðalritari
Sannieiinuiðu þjóðlanmia. Penst 1
duilairfluflllu fllugslysd 17. sept.
við suðunlandamæri Katamga.
Var hann þá á leið tid við-
ræðna við Tshoimfbe leiðtoga
Ka.tanga-im.anna. Gæti hafa ver
ið skotánn niður atf fluigvél frá
Katainiga. Þessu fyigdi stjórar-
kreppa hjá S.Þ., sem fyrsit ley-at
ist þegar U Tha.n.t var út-
nefndur aðalriltari S.Þ.
Adnan Menderes forsætis-
náðlbenra í Tsnrlkl'amdd, firaim í
maí 1960. Hröklaðist frá vöfld-
um í uppreisn hersiins og var
dæmduir til dauða. Hengdur 17.
stept. 1061, ásamlt Zorlu ultan-
rílkiisráðherr.a og Bol'atkan fjár
miálará'ðherra. Voru þeir dæmid
ir fyrir að neyna að breyta
stjiómiardkiráninii.
1963:
Sylvanus Olymio fiorseti í
lýðvelddnu Togo, var skotinm
13. jamúar .af uppreisnangjörn-
um a’ðstoðarfioringjium, sem
Patrice Lumumba.
voru óámægðlr mieð sparnlaðar-
áætiandr hans gagn.vart hern-
um. Við Völdlum tók miáguir
hams.
Adbul Karim Kassem, hers-
höfðingi og einræðiishenra í
ínalk elfltir hdin/a hlóðúigu þong-
arastyrjöld 1958. Lifði af 38
miorðtnilraumir og árásir, en var
að iotaum slkotiinn 9. fleþr. alf
liðstforiimgjumi undir foryistu
Adbul Salam Aref. Við völd-
um tók heirflorinigjiasitjíóinn umd-
ir sitjóim Ametfs.
Ngo Dinh Diem, forseti Vftet-
nam síðan 1955, va.r skötinn
ésiamt hltaurn valdam'ilkla bnóð-
ur sínum N,go Dinh Nhu 1.
nióv. aí iiðsfloirónigljium, sem
gerðu uippreisn uindir forystu
Duonig Van Minlh.
Medgar Evers, framifarasinn
aður n/egnalediðltogii í Missis-
sippi. Skotinn 13. júmí afl hvit-
um öfgasinmum. Morðið varðtil
John F. Kennedy.
þess að vekja afstöð'u kynþátta
hatunamainnia og gerði Evers að
einum þekktasta píslarvætti
megranma.
John F. Kennedy forseti
Baradaníkjamna frá því í jan.
1961. Slkoittam 22. nlqv., þegar
baran var í hieiflnisólkn í Texias,
Semniifliaga atf flynrvieriandi sjó-
liða Lee Harvey Oswald, sem
sj.álfur var myrtur stut'tu
seinna.
1965:
Pierre Ngendandumwe flor-
siætisnáðlheinna lýðvelddstais Bur-
undi. Skotinn 15. jan. aí mieð-
limii í Watutsi-ættfllokkraum.
Morðið var sennilega liður í
saimsæri sem spnoittið var alf
hatri miillli fyrri val’damanna
Watuitsi og himna nýj'u vafld-
haifa, Bakubu-iæitltflokksinis.
Adnan Menderes
Humberto Delgado fyrrver-
andi hershöfðingi í fillugher
Salazar. Árið 1958 var hann
vimsiæill firamlbjóiðámidli stjiórniar-
andstöðuramar til fionsetakosin-
inigai, flór síðan í últlieglð Sem
ffloniinigi stjióimiainamidlsllöðluninlar.
Var myntuir í flelbr. á lamdlamær
urn Spániar og Portúglafls. Mieð-
iilmár í leyniiþjónusitu Pontú-
gails vonui bendlaðir við morð-
ið. Var þetta aJvairltegt áfall
fyrir andistæðiiraga Sal'azar.
Malcolm X (Maloolm Lilttfte)
áberandi negraileiðtogi. Var
stoottam 25. fflebr. á opinlbeirium
fundd í New Yonk, semrailega af
meðlimium úr BLack Muslims,
sem voru keppdraautar hanis.
Mehdi Ben Barka marókk-
amstour leiðltlagi stjiómiarainid-
sföðu. Hainn hatfðii verið dæmid-
ur tvisvar siinmium til diauðla í
fjarveru. Var rserat atf frönsikum
og maróliköndkum öryggiisvörð-
Moise Tshombe.
um í París 29. okt. Semnilega
hefuir hamrn. verið myntur. Máll-
ið hefiur aldrei upþlýsitst, þráltt
fyrir rétitanhöld. De GauffiLe
flækti marókteömskiu stjónmina í
miálið. Hafði þetta í för með
sér emdurskipuflaigningu
frönsteu öryggisþj'óniusibuninar.
1966:
Sir Abubakar Tavawa Belawa
flonsœtisráðh'erra Nigeríu, var
myntur 115. jiam. ásamit nioiklknum
framámiönraum á atjórnmáilasvið-
irau, í uppreisn hersins, sem
stjórnað var af Aguiyi Irorusi,
henshöfðimgja. Síðan hefur ver-
ið rósbuisamit í Nigeríu,
Abdul Salam Aref. Forseti í
frak, sáðan uppneisnin var gerð
geign Kassem. Bftir að hafa lif-
að af 8 miorðtilraulnir, var hann
Albert John LuthulL
loks direpinra, þegar þyril-
vænigja hiamis vaæ sikottain miðiur
af kúrdöraskum uppneisnar-
miönraum.
Aguiyi Ironsi hershöfðingi
og leiðtogi herfortagjaisitjórnair
síðara í uppneisn hersins í jan-
úar. Skatinn. 29. júflí af liðsfor-
ingjium frá norðurhéruðum Nig
eríu. Mangir aðlriir Iilbo-ibúair
voru Lftka myrt'ir í ánáisinni siem
var stjónað af Yaikulbu Gowon
Ofluirsta. Þesism flyOlgdi aðsteilraalð-
u.r Biatfra og endalauBt stríð.
Hendrik Verwoerd forsætiis-
ráðherra Suiðuir-Afríku ogfyllgj
andi aðlskilnaðarstetfiniu, Hann
var situng'inra til baina í þing-
húsinu í Höflðáborg. Morðing-
inra var geðbilaðuir grískiux iran-
fllytjandi. Eftinmaðuir Verwoerds
var Johanraes Baflthaza.r Voe-
arwe, fonmæftandi algjörrar að-
gkiiniaðlairsátetflntu. Sfciiþti Ibanini
yfiir í nýtíziku sibjtómmiála-
st'efrau, sem nú hefluir fleitt til
(klafninigs á átj'órtniairtflolkflcmum.
1967:
Muihammed Klhider leáðitagi
sltjóimiainanldlsflöðuniraar í Algdter,
var skotinra 3. jara í Madrid.
Morðinginn var seranill'ega út-
semdiani 'Sitjórraa'inniar í Algiier,
sem sakaði hann um að hatfa
stol'ið npþhæð sem Skipti miilj-
órauim, Málið var þaggað niður
vegna afflstöðu Spánar tii Araba
landanraa.
Albert John Luthuli, fékk
friðarverðl'aunin 1960 og var
virtiasiti formiælandi jafnréttiis
kyniþáttarana' í Afriku, Var drep
irun 213, jiúfli í heimalamdli síniu,
Suðnr-Afríku. Hin optaibema yf
irlýsing, sagði að hann hefði
orðliið tfyriir iest. Aðrir telljia, að
haran hafii verið myntur.
Abdul Hakim Ámer egypzk-
ur herahöfðimgi og varatforseti
mátan vimur Nassens síðan í upp
reisntaini 1952. Hann lézft 15.
Sept. alf álhnifflum eitunsi. Lýöt var
ylfir, að hamrv hlaflði flramáð gjállfs
miorð. Haran faaiflði vernið leyistiur
frá störflum, eftir striðið við
ísraöl. í ágúsf hafði hann ver-
ið tekinin höndum ásamit 50 öðr-
um hertforinigjum, sateaður um
samisæri gegn Nasser.
Ernesto Che Guevara airiglen-
ídk-ikúltaanslkur luppneisniairltaer
foringi, hægri hönd Fidel
Castro þangað tii 1964. Myrt-
ur 7. okt. eft'ir að hafa verið
tekinn tiil faraga, sem skænulliða
foringi í Bol'ivíu, sennilega eft-
Framhald á bls. 19
Martin Luther King.