Morgunblaðið - 27.01.1970, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 11970
17
HVAÐ SEGJA ÞEIR í FRÉTTUM?
Meiri þorskur — minni síld
Kerfisbundnar rannsóknir annarra fisk-
stofna aðkallandi
Rætt við Má Elísson, fiskimálastj.
SlLDARAFLINN varð nær
þrisvar sinnum minnl á síð-
asta ári en árið 1968, en
þorskaflinn jókst aftur á móti
talsvert, einkum afli bátanna.
Benda rannsóknir fiskifræð-
inigra til að við getum ekki
bundið miklar vonir við síld-
ina á næstu árum, en þorsk-
urinn komi aftur á móti til
með að reynast okkur vei, ef
sókn erlendra fiskiskipa í
hann eykst ekki frá því sem
nú er. Til að mæta þessum
breytingum er nú unnið ötul-
Iega að því að endumýja flota
landróðrarbáta, sem dróst
nokkuð aftur úr á síldarárun-
um, þeg-ar allt var lagt í stór
og velbúin síldarskip.
I>et)ta kom m.a. firiaim, er við
ræddium vi!ð Má Elígson fistki-
málastjáiia og spurðum hanin
frétta aif haig sj ávarútvegBÍns
og hvað þar væri helat á döf-
inmi.
— Afkioma sj á varútvegsiins
var notokuð góð á liðniu ári,
sagði Már, ef frá er taMnn
stiaifanir verða ektei gerðar
hénrna. Við hiöfum aiftiuir á
rnóti hiaát forystu í tatomörk-
uin sildveiða og nú er mikið
rætt uim að taikmiairtoa veiðar
á nionstou síldininii og Norður-
sj'ávarsílidintrLÍ.
— Hvemig steniduir filoti
oktoar iramimi fyrir miininik-
anidi sílid og autoniuim þorsk-
veiðum?
— Fiioti smærri báta, þ. e.
umdir löO rúm/iestuim, hefur
ekfcii stækklað sem skyldi á
umidainiförmiuim árum. Á síldar
áruinium var allt llagt í stór,
vedútbúin skip, en miinma
huigisað um smiærri báta, iamid-
róðrarbáta. En miú er unnið
ötuillega að því að emdumnýja
þamin filota, svo að hamm ætti
að sbamdia sig.
— En togarainmir?
— Bims og ailliir vita þá er
tagamaútgerð rekim imeð halla.
Þetta er etoki eintoaimál ís-
iemdimiga, heidur er það stað-
reynd að útgerð togara ber
Már Elisson
siig hvengi. Þáð er að segja,
útgenðin ber sig ektoi ef iitið
er á togamanm sjiáifaim. En þeir,
sem mestu ráða hér um, telja
að það miagi ektoi líta á skip-
ið sjáifit, heidur verði að irneta
það, sem útgerð þess Skiiar
á iaimd, og naiumim sé sú, að
afiiimn skapi það milkil verð-
mæti að það beri að halda tog
artaútgerð áfinaim, að sjálf-
sagðu með þeimni emdurnýj um,
sem mauðsynllieig er á hverj'um
tímia. Með togamaútgerð er
hér auðvitað eintoum átit við
útgei'ð stónra Skipa, sam-
kvæmit gamiaili vemju.
— Nú vairð mikii auíkning á
ioðniuafila og einmiig moktour
auknimig á humri og rækju.
Er eitthvað vitað um við
hverju má búast í sambamdi
við þeasar fisktegumiddr?
— Nei, mijög llíitáð. Við
þunfium að vindia bráðam bug
að því að gena toenfiisbumdmar
athiuigamir á þessum stiofimum
og fleiirum, sem mú enu lílttð
nýttir, t.d. samidisílli, spænlimgi
og ýmiilss tooraar skléllfiiski. Það
er ekiki hægt að fiara út í að
fjárfiesta í vinmisHuistöðvum í
landii, fiynr en vitað er hve
stertoir og hve útbreiddir
þessir stofimar eru hér við
lamd. Við vitum t.d. þagar, að
rækjiumia er að fimma alHt í
knimiguim larndið, en við þurf-
um að afila ieditima að henmi og
fimna flleiri mdð, því að rœtoj-
an er miikil liyfitiistönig fyrir
þau sjávarplásis, sem fiá hama
til viranslu. Humarinm þeklkj-
um við mototouð vel, en þrátt
fiyrir all ítariega ieit, hefur
afilimn eklki amkizt áð nokkc-
um muin, svo að ég held að
það sé varlegt að binda of
rmiklar vonir við hamn.
— Það þartf að lleita að skiel-
fiistoi og sjá hvont eklki er að
finna fiieiri nýtilllegair tegumd-
ir. Hörpudiskiuriimn befiur gef-
ið igóða raiun og eiga Bolumig-
arvíkuirfeðgar, Bimiar Guð-
fimrasison og syniir, miklar
þakkir stoildar fyrir framitak
sitt í þeim efiruum.
— Vísindamienm eru fiulHir
álhuiga á þessum máiltum, en
þeir hafia ekltoi mægiiegt bol-
magn til þess að vinmia að
þessu einis og mauíðsynilegt
væri. Þeir haifa stoip, eða eru
að fá stoip, em mieiri pemimga
vantar. íslendimigar hafia varið
milkliu fié tiil ýmiiss komar
rammsótoma, en það borngar sig
ekiki afflltaf að gera siitt iítið
af hverju. Það veiður að
vellja úr þær greiimar, sem
rammsótomiirmar geta igert mesit
fyrir, og venja þá meira fié till
þeirra. Þammiig bel ég að við
hafium ektoi eytt mægiiega
mitolu fié í hafiraramsótomir und-
anfiarin ár.
— Hve milkill er fjárveit-
imgin til Haifirairanisótoraastafn-
umarinmar í ár?
Framhald á bls. 20
siidariðmiaðuriirani. Heffldiaris'ílid-
araaifiiiimn var aðeinis 53 þús-
umd itomm, mær íiimmtán simn-
um minmi em metárið, 1966,
þegar aifilinn fcomist í 770 þús-
umd tomin, En vegma gengis-
breytingia og anmairra heppi-
iegra ráðsitafiamia stóðu a'ðrar
greimiar sjáATarútvegsims sdg
ruotókuð veL Því má þó eklki
gfleyma að þær hiafia átt erf iða
daga umdanfiairin ár og þurtfia
að fá mokíkuir ár til að rétta
sig við.
— Hve milkil vairð verð-
mætisaiukmimg afilams?
— Það er ektoi gott að segjia
til um það eninlþá, þar sem
tatoa þairf tiílfllirt til ýmiissa
þátta, sem ekltoi haifia verið
reikinaðir út enm. Bn aifiia-
aukmimgim í heild varð um
10% og þar aí varð um 14%
aulkiniing á þomstoaifiiamum, sem
er verðhuætasti hiluti aifiiams.
Því er ólhætt að sagja að verð
mætisaiutoninlgim sé toluitrfiallls-
iega mieiiri en afilaaukmimgm.
Á áiriirau uirðu ýmsiar bagistæð-
ar vea-ðbrey tinigar erlemdis,
t.d. alkraemn hæktoum á síidiar-
afiurðum, og því varð taisvert
meiiri hætokium á útifiutnimgs-
verðmætum en árið 1968, ef
miðað er við stöðugiam gjald-
miðil.
— Er útilit fyrir áfiramhald-
andi mimntoamdd sdlidarafila og
aukirnn þorstoafiia?
— Riamrasótonir fistoiifiræð-
iraga bemida til þass að sildar-
stofiraaimár í Narð'ur-Atiamts-
hafi og Norðursjó séu léiegir
og því IStilHar veiði að væmta
rnæstu árim. En aiftur á rnótt er
útflit fyriir að þonskveiðin aigi
að geta orðið góð á mæstu
árum, efi sokm ammarra þjóða
eytost ektoi frá Iþví sem mú er.
Nú er aflllt útlit fyrir að veið-
ar á BaremtslhaifSþorsfcimum
verði takmartoaðar, Idkiiega í
byrjum mæsta áris og það get-
ur hafit í för með sér aiva.r-
legar afileiðinigar fyrir okkur.
Þagar veiðar Bireta, Norð-
marania og Rúasa á Barents-
haflsþonstoiraum verða tak-
xraartoaðar, sitja þetir uppi með
fjöida togara. Gæti þetita
huigsamilega aiutoið sólkmiraa á
Lsllamidismið, etf svipaðar xáð-
Söfnun þjóðminja á
breiðari grundvelli
— brýn nauðsyn á stofnun sjóminja- og tæknisafns
— Rætt við Þór Magnússon þjóðminjavörð
FYRIR skömmu hafði MhL tal
af Þór Magraússyni, þjóðminja-
verði og spurði haran hvað helzt
væri að firétta firá stofnummmi.
Þór Magnússon sagði: Eflst á
bauigi í Þjóðminjasafiráruu er hin
væntan'Iega rannsákm í Uppsala-
girummiiraum við Aðallstrætí, em
umdamifarið hefur mikið verið
rætt uim gruiraraimn í fréttum og
væri það því að bena í baktoa-
fuilan læktoun að fara némar út
í þá sálma að svo stöddu. Skrið-
ur toemst eklki á þau mál fyrr
en í júnlí í surnar, er rammisóton-
irmiar hefjaist. Þó rraá geta þess,
að gerðar haifa verið ráðstafamir
tiiil að fá tvo norska sérfræðiraga
í bomgarramirasokmum til þeiss að
aðstoða okkur í suimar. — En
ranmsókndr imni í bæjum eru mun
fláknari, en þar sem aðeiins eimu
sirami hefuir verið byggt. Þar sem
aft hetfur verið bj'ggt eru bygg-
imgaleifiar undir yimgstu bæjar-
rústumium vemjuflega mjög
brotaikenmdar og erfitt að
glöggva sig á þeim. Ég óttaist því
atð erfitt veirði að lesa samiam það
sem kamin að finmaist þarrnia við
Aðadstrætiið, en þar virðist hafia
verið byggð síðam á 9. öld
Áður en við byrjuim raininsóknir
okkar verður slegið upp plianka-
vefki í krimgum gruraninm og
eiranig verður fcomið upp aðstöðu
fyrir fólik sem vill fylgjaist mieð
fraimk væmduni, en faistlega má
búast við því að almemnimgur
hafi áhuga á franwindu mála.
Engin öramur stórmál verða á
döfimmi hjá okkur í Þjóðmimja-
saflrairau í suimair, mema efi ein-
hveirjiar óvæmbar fornlleiflar fiirun-
ast og alfltafi má neyndar gera
ráð fyrir því. Hinis vegar mum-
u.m við vinma að viðgerðiarstörtf-
um á gömlum bæj<um, fara í
tfornfeitfaefitirflit og gera ýrnsar
ráðlstafainir í S’ambaindi við vermd
uin O’g friðlýsingu húsa.
En hvað smertir Þjóðminja-
safinið í framtíðirani, þá eigum
við oíkkuir ýmisar huigsjónir, sem
við viljum koma í framlkvæmd
eims fljótt og mögulegt er.
Við höfuim yfiifleitt miðað við
það í okkar fornmin’jasöfimun að
safinia og afiia hilurta, sem not-
aðir voru í hinu garnfla þjóðfé-
lagi, áður en þessar miklu þjóð-
'náttabreytimgar urðu. En hvað
utm franiriafldið? Eigum við að
setja þar punkt og láta sem
ekfcert hafi gerzt á öldimmi og
emgin þjóðmienniiirag hafi verið
eftir 1900, þegar rraeinin hættu að
skera út aska og vefa sín brekán
iheirma? Ég held að þar sé orðin
brýn mauðsyn að satfma saman
gripurn af tækmsviðinu. Þar má
nietfn.a hluti eins ag eflztu gerðir
biifreiða, dráttarvéla og jairð-
viranislu'tæiki, bátavélar og ýmis-
leig önirauT véltaeki, sem hatfa étt
sinin m’ilk'ia þátt í að breyta þjóð-
lífirau og bæta lífskjörim. Nú
kymrau einlhverjir að segja: Þetta
eru hlutir sem eru framfeiddir
erlemdi'S. Btoki er þetta gert af íis-
lonzkuim höndum. En þá er því
til að svaira, að margir miuirair á
safninu sem eru hviað verðmæt-
astir eru útiendir. í kirkjudeild
SEifrasiiiras eru t. d. lanigftestir grip-
irnir erleradir. A1 abastuTis-afl taris-
töfluirmar eru gerðar í EniglandL
Þór Magnússon
þjóðminjavörður
cg sméltu torossarnir eru gerðir
í fjöldatframfeiðslu í Fraflddiamdi.
Nú má sagja að aldrei verði litið
á þessi tæki, sem eins mdtola
dýrgripi og ailtaristöfluirmar eru,
en þetta er bara til að benda á
það, að við megum efcik'i eimiamgra
mieniniir.iga’rvarðveizlu okfltair við
það sem gert hefur verið a£ ís-
’lenzikuim höndum, he'ldur eigum
við að mið'a við það sem notað
var á ísland'i, setti svip stom á
þjóðlífið og átti þátt í því að
Skapa hiraa mi'klu framþráum
síðustu áratuiga.
Ég hef komið á noklkuir tætoni-
söfn ertendis og þertba emu meðal
skeimmtiliaguisbu satfna sem maið-
uir kexraur á. En það kostair miflcið
að koma þessu upp og fyrst um
sinn verðuim við að eiraskorða
Otokux við að safraa þessum hlut-
uim og sjá svo tii, þairagað til
öklkiuir vex tfisfcur um hrygg og
ctokur tekst a® eigraast húsnæði
yfir hlultima.
Auðvitað verður aldixíi hægt
að safraa og halöa til haiga ein-
tökum áf hverju eimiu, sem gert
er eða framteitt, he'idur verður
að velja ldutt úr. sem geba verið
tfuflll'trúar fyrir ákveðið ttonabiL
O'ktour ríður eiminig á að fara
að koma otokur upp sjámdmja-
satfrai. Síðuistiu eiintökim atf ýms-
um gömlluim gerðum báta eru niú
að grotraa niðux viða um land og
það sama er að segja urn bau
tæ'ki sem þeim tilheyrðu. Nú er
það xeyndair svo að Þjóðminja-
saifnið á ýmsa gamla og merka
báta og eiran þeirra er mieira að
segj'a hér í saifindmu, en hkuir
'geymdir víða úti á landi, filiestir
'þó við sæmilieg stoilyrði. Bn ég
er að láta mér detta í bug að
vflð getuim á næstu árum satfraað
saman eiratötoum af öllum báta-
tegunduinum sem raotaðar voru
hér og stofraað sórstalkt sa.fin, sem
væri þó deifld ininain ÞjóðmAraja-
ssifrasiras. Ég hetf vou um að geta
fieng'ið góðsin stoála í útjaðtri
borgariranar í vor og þanigað
muinum við geta satfroað þeim
bátuim og tækjum sem við roáum
í, lagfært þá og komið þeim
í sæmflleigt horf, þamnig að þeir
verði tilbúnir til þess að fiara
á sjómiinjialsatfnið um lleið ag að-
stæðuir leyfa, sagði Þór Maiginús-
son þjóðminj'avörður að lokum.