Morgunblaðið - 22.07.1970, Blaðsíða 15

MORGUNBILAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. JÚLÍ 1970
15
Huida Jensdóttir, forstöðukona:
Hver er sannleikurinn um f luor?
Mannanna börn hafa, að því
er virðist frá upphafi vega haft
við vandamál að stríða, svo er
enn og allt bendir til að þannig
muni það verða um ókomna tíma.
Eitt af því, sem hugsandi menn
heima og heiman hafa nú í seinni
tíð vakið athygli okkar á, eru
þeir alvarlegu hlutir sem eru að
gerast í andrúmslofti okkar, í
höfum okkar og vötnum. “Meng-
un“. — Nú fyrst er eins og þeir,
sem áhrifavaldið hafa séu að
vakna við þann vonda draum, að
einmitt vegna þessara hluta —
burt séð frá öllu öðru neikvæðu
sem er að gerast — sé mannkyn-
inu alvarleg hætta búin. En er
þeiltia eiitltftivað rnýltlt? Neii. I ána-
tugi hafa framsýnir hugsandi
menn, með hjartað á réttum stað,
bæðd mieðial læirBna og lielilklria, séð
hættuna vofa yfir — og séð
toaina nlálglaislt mieð ólhiuiginiainiag-
um hraða, en litlu getað áorkað,
þótt þeir hafi gert það, sem þeir
hafa mláltlt. Nú lolksiins, þeigiair allt
er að komiaiat í óieifinli, heyiriaiSt
raididiir þeiirina, voniain/di etokii of
aeiin't!
Maðurinn virðist þeirri áráttu
haldiinin, alð fj'arlæigj'ast móiðluir
náttúru stöðugt meir og meir.
Með tækni og vísindum álítur
hann, að hann geti tekið málin,
án 'tftllits tiil mátitúriulöigmiáia, í
sínar hendur, en þar skjátlast
hon-um hrapallega, og afleiðingar
þeirra mistaka má sjá, hvert sem
auga er rennt.
Mistök halda áfram í margvís-
legum myndum, en mistökin, sem
ég vil leyfa mér að gera að um-
ræðuefni í þessum greinarstúf
er Fluor. Víða um lönd hefur
verið barizt í rituðu og töluðu
máli um það, hvort ætti að fluori
sera drykkj arvatn. Á ýmsu hef-
ur gengið og sitt sýnist hverj-
um. Hvað er Fluor? spyr án vafa
einhver. Það eru tvö ólík efni,
sem ganga undir sama nafni.
Fyrst calcium fluorid (CaF2),
sem er m.a. eitt af steinefnum lík
amans, og sem líkaminn þarf á
að halda, eins og önnur þau efni,
sem hann er uppbyggður af.
Þetta efni fáum við m.a. úr
drykkjarvatni, úr rúgi, káli, sal-
ati o.fl. o.fl Mjög nauðsynlegt
efni, en hættulegt, ef of mikið
magn af því kemur inn í likam-
ann Hitt efnið er Natrium flu-
orid (NaF) sem er 80 sinnium
sterkara en hið fyrra, og auk
þess ólífirænt eitur.
Þessum tveim mismunandi teg
lumidiuim fluor er því mlilðuir oÆt
bnaniglað aaimiain, ein á þeim er
melgiln m/iamiuinlur, þair seim aminiaið
er lífriæinlt eflnii, an hiflt ólílfinærut
efinii og skalðlegt eituir.
Þegar drykkjarvatn er fluori-
serað, þá er það ekki gert með
caciuim flunoid (GaF2) enda
ekki hægt, heldur með natrium
fluorid (NaF) og um það stend-
ur styrrinn.
Rannsóknir hafa þótt benda
til þess að börn frá 0—12 ára
aldurs, sem fá gott calciumríkt
vatn þ.e.a.s. sem ekki eru skemmd
af sælgætisáti, hafa möguléika
til þess að fá sterkari tennur,
heldur en börn sem fá calcium
fátækt vatn. Þetta er aðalástæð
an fyrir öllu því fluoræði, sem
gripið hefur um sig víða, því það
þy'kir fuillsannað, að fluormeð-
höndlun hafi engin áhrif á tenn
ur þeirra, sem eru eldri en 12
ára, og þá kemur ólhjáíkivtæimilega
sú stóra spurning, hvere vegna
þá að fluorisera allt vatn? Mik-
ill hluti þess rennur ónotaður til
sjávar, mikið er notað til hrein-
gerninga, til þvotta, o.s. frv.
Minnst af því er drukkið eða not
að til matar, og einna minmst af
aldursflokknum 0—12 ára. Væri
þá ekki til einhver hentugri að-
ferð, til að bjarga tönnum barna
á þessum aldri? Ef um calcium-
fluorid væri hér að ræða, mundi
ajálfsiagt eklkíi ihieiyinæt aindmæli,
en það er eitrið natrium fluorid,
sem orsakar ósamkomulagið.
Natrum fluorid var í árarað-
ir selt sem rottueitur í Banda-
rikjunuim, og þá á 1,5 cent
puindlilð, en þeigair álverk-
smiðjurnar sáu ®ér leik á
borði að selja úrgangsefni sín til
varnar tannskemmdum, þá hækk
aði verðið snögglega í 30 cent
pundið.
Foreldrar í Danmörku höfðu
ekki hugmynd um hættuna við
fluormunnskol harna sinna, fyrr
en þau heyrðu í danska ríkisút-
Vairpinu auglýsinigu marg endur
tekna, að stolið hafði verið tals-
verðu magni af natrium fluorid
dufti frá skóla-tannklinikk í
Kaupmannahöfn og að nokkur
gr. af þessu dufti gætu drepið
fullorðna manneskju." (N.T.V.
NR. 3 ’70).
Árið 1964 var fyrirskipuð nat
rium fluorid tannskolun og burst
■un í Noregi 1% í 26 ml 4—5 sinn
uim árlega og 0.2% í 10 mft 1—2
sinnum í miániuði.
Ekki leið á löngu þar til kvart
anir tóku að berast frá foreldr-
um, um alils lags sjúkdióomisein-
kenni, ógleði, uppköst, maga-
verki, niðurgang, slappleika og
erfiðleika í samhandi við öndun
o.fl. (Börnin höfðu rennt niður
einihverju af skolefninu).
Næsta ár var magnið þegar
minnkað og allt bendir til að
það miuni enn minnka.“ (DR.K.
E. Leivestad).
„Sjúklingar með „patologiska“
kölkun, fólk sem líður af hinum
alvarlega sjúkdómi „kalcinose"
gigtarsjúklingar, nýrnasjúkir,
sjúklingar með sykursýki ofl. o.
fl. taka mjög alvarlegan skaða
af því að fá í líkama sinn natri-
um fluorid. Þetta efni sezt í bein
in gerir þau harðari, sezt í liði,
liðamót og líffæri almennt og get
ur gert þetta fólk algjörlega ör-
kiutmla (dinivalid). Þeltlta seiglir hiimin
þielkfcti prófiessor dir. mied. H.
A. Salvesen við Oslóaríháskalia.
Hann tekur fjölda dæma af til-
fellum sem tekin hafa verið við
Ríkisspítalann í Osló, og rann-
sökuð gaumgæfilega
„Aldrei hefur verið viðhöfð
eins frekleg og óhugguleg skerð
ing á frelsi fólks, eins og fram
kemur í tillögunni um það að
fluorisera allt drykkjarvatn.
Með þessum aðgerðum er fólk
þvingað til að taka inn ákveðið
eitur.“ (Farmakolog, prófessor’
dr. med Knud O. Mþller Kaup-
mannahafnarháskóla.)
Fluortöflur voru bannaðar í
Bandaríkjiunum árið 196'6, þar
sem alvarlegar skaðaverkanir
fiumdluislt æ ofiain í æ á mýfiæddiuim
börnum þeirra mæðra sem höfðu
tekið töflurnar.
Rannsóknir í Bandaríkjunum
benda til þess að fjöldi fæddra
mongiolida hafi au'kizt til miuna
síðan farið var að fluorisera vatn
ið þar. T.d. í borginni Water-
town í Suð'ur-Dafcota, hefiur talia
mionigoiiida tvöfaldiazt á tímabil-
iniu 1. 1. 1954 — 28. 2. 119613, en ár-
ið 1953 var drykkjiarvatn fluori
sienað þiar, mieð löigum. Síðustu
tölur þaðan fyrir tímabilið 1961
—1963 sýna að aukning hefur
orðið 1 tilfielli á 118,5 (enska
læknablaðið The Lancet 31.8.
1963').
Vísindamaðurinn dr. med dent
Oh. Ledmlgruiber, skrifiair í þýzka
lækiniatolaðið Diaiita). „Eiinis og
margir starfsbræður mínir, var
ég sannfærður um gildi þess að
fluorisera drykkjarvatn, en nú
er mér ljóst, ásamt mörgum öðr-
um, að vonir mínar hafa brugð-
izt. Eftir nokkur ár munum við
aðeiiims siiitj'a uppi mieð bitna
reyinislu . . . mÍBtakia.“
Næst stærsta tannlæknafélag
Þýzkalands sem telur 5000 með-
limi, gagnrýnir mjög harðlega
villandi auglýsingar um fluor-
tannkrem, en leggja í stað þess
mikla áherzlu á, að eins og áður,
sé það fyrst og fremst heilbrigt
fæði, rétt tannhirða og að fara
til tannlæknis reglulega, sem
mestu máli skipti
Til eru þeir tannlæknar sem
Hulda Jensdóttir,
forstöðukopa
fullyrða, að ef emgiimn syfc-
ur væri í mat okkar þá væru
tannskemmdir óþekkt fyrirbæri.
Og alkunna er jú að sykur og
sýra saman orsaka skaðlega bakt
eríuflóru í munninum og krefst
auk þess kalks til þess að geta
umbreytzt í líkamanum og það
hefur auðvitað sín áhrif á tenn-
urnar Er það þá eftir allt sam-
an fullvíst að fluorisering
drykkjarvatns sé örugg vörn
gegn tannskemmdum barna?
Prófessor H.R Miihlemann v/
Zurich-háskólann segir að „90%
taininarinmar siamistamdi af kiale-
iumfosfat og að vísindalegar
rannsóknir í USA og Evrópu
síðustu 30 árin sýni, að fosfór
hafi miklu varanlegri og meiri
áhrif gegn tannskemmdum held-
ur em flujor. Stoemimdar temmiur
þarfnast miklum mun meira fos-
fórs en heilar temmiuir. Tömm mieð
byrjandi skemmd tekur til sín
13,5 stiminiuim meira fiostfór em aama
tagiuind tammiar, sem er hedlbrigð.
Fosfórríkar fæðutegundir eru
ma: korn, (kveikja (phytase)
klýfur fýtinsýruna og losar
þannig fosfórið), hnetur, hörfræ,
baunir ofl, auk þess geyma þess
ar fæðtutogumdir rítoulega miaign
esiium, jíám og B-vítamiín.
Prófesisor Stalfors í Umeá Sví
þjóð, gerði tilraun með að gefa
skólabörnum kalciumfosfat í
grófu brauði, og minnkaði þar
með (caries-) tannskemmdir um
50%
Rússneski vísinda- og fræði-
miaiðuirinin dr. Ya. A. Feidierov
við Pavlostofiniumiinia í Rússilaindi
hefur gert samanburð á áhrifum
florfórs oig fluions. Tilraoniaihópur-
inn, sem fékk vatn með 1
mig. naitriiuimfluiar pr. lítna hafði
flrajm ialð því tvöfialt miairi tamin'-
skemmdir en sá hópurinn sem
fékk laiufaa fcalaiiuimifloslflait í miaitinm
(28,7% á mótft 16,6%). Svftpúð út
koma var einnig í athugunum
hans í sambandi við tannburst-
un út kalcium fosfat og natrium
fluiorid (26% á móti 44%).
Magnesium er einnig nauðsyn
legt töniniuiniuim siamltov. ramnsiókn
um prófessors Lewis Barnett v
Coloraidio-lháskólainin.
Mér er sagt að sænska lækna
blaðið hafi helgað fluorspursmál
inu forystugrein sína í fyrsta
tölublaði þessa árs, og að þar
komi sú spurning hvort það sé
forsvaranlegt að fluorisera
drykkjarvatn fólks, meðan vís-
indamenn koma sér ekki saman
um gildi þess og meðan stór
spurning er um það hvort það
geti beinlínis verið stórhættu-
iegt.
Þar kemur einnig fram, hvort
ekki yrði hætta á því aið fluori-
seringin gerði fólk kærulausara
uim miatarveinjiur aíiraar. Ef svo
færi, væri alvara á ferð, því
staðreyndin sé sú að lélegt fæði
eigi sök á mörgum almenn-
um sjúkdómum, sem séu ekki síð
ur alvarlegs eðlis en tannskemmd
ir.
Þetta sem hér hefur verið sagt
eru þankar leikmanns, sem þó
eru byggðir á rannsóknum og
skioöuiniuim sérfróðra mianina. Til-
gangurinn með þeim er fyrst og
fremst sá, að vekja athygli hins
almenna borgara á því sem er
að gerast í þessum málum annars
staðar í heiminum, svo að hlut-
imir toomi honium ekki á óvart.
Dreg ég, eins og þegar er aug-
ljóst enga dul á hver afstaða
mín er, í þessu mál, og vona ég
að enginn misskilji eða misvirði
það, því það ætti öllurn að vera
ljóst að fólk samanstendur svo
sannarlega ekki af tönnum ein-
um saman svo fleira þarf að taka
tillit til. Auigljósit er, að bein
olkltoar og liðir, líffæri, vöðvar
o.fl. o. fl. getur orðftð fyrir alvar
legum skaða við það að við fáum
eitrið natriium fluioridinin í lík-
ama okitoar. Þótt talað sé um að
1 rrag NaF pr. lítna vatns, geti
ekki skaðað, þá er svo afarólíkt
hversu mikið vatn fólk drekkur
eða fær í líkama sinn, td gegn-
um miat o.s.frv. Viiraraa, umhverfi,
hitastig og annað fleira kemur
eimnlig þar til.
Fynrvariaindli florsieiti Bandia-
ríkjiaminia L. B. Johinaom taauipir
siitt dirýkfcjiairvaltn dýnuim dóm
uim á flöisfaum, til laið fiorðiaslt
fluonisianalðla valtnálð. Slíkt er
dýirt spaiuig fymir fiátiæfaan atoraúg-
ianin og vniandi toamiuir sú stuind
aldnei á ototoar kæra lainidii iað vilð
þuinfum alð sltanda ainidspæmfts
þelitmi vainidia. Reyirasla ainiraamna
æflti ialð vana ókltour til varmiar.
92—99 % d'amsltona banraa hafia
sfaamimdiair teninlur. Að toornia
á almianiniri taininihiinðlu mieðlal
þainna miumdi koslta darastoa ník-
ftð 75 miilljómftir dianislkina toróraa,
35 milljónir hafa þegar verið
lagðar fram og er stungið upp á
að þær 40 milljónir, sem enn vant
ar, séu teknar af þeim rúmum
600 milljónium d. krónia, sam Dam
ir nota til sælgætisfcaupa.
Ég hefi ekki kynnt mér hvað
íslendingar borða sætindi fyrir
mifalar fjárhæðir, en eitt virð-
ist mér aiuiglj'óst mál, að til er
miutn heilbriigðiari leftð til að
bjiarga tömmaxm barraa otofcar em
sú að fluiorftsena drykkjiarvateíð.
Almenningsálitið og afstaða í
hverju máli er ávallt ógnarsterkt
vald, sem oft truflar dómgreind
einstaklingsins, svo hann veit
ekki hver skoðun hans sjálfs er
í rauin og vemu. Það er sagt að
erfitt sé að breyta þvft og vel má
svo vera, en eigi að síður stað-
neyirad, alð það er vel hægt, og
um það bera sveiflur hinna ýmsu
tízkufyrirbæra glaggist vitmi. Ef
þeir, sem þekkinguna hafa í þess
xxm miálxxm og þá um leið valdið,
tæfaju hönduim samiain, sraeru
sveifinni, og öflug herferð væri
hafin gegn sælgætisáti, illum mat
arvenjum og lélegri tannhirðu,
mundi almenningsálitið fljótt
breytast, og árangur til hins
betra í því sem hér um ræðir,
fljótt kloma í ljós.
Hvers vegna á að gefa börn
um fluor? Er það til þess að þau
geti etið meira sælgæti? Hver
hagnast á því? Hvar er hlekkur
í keðjunni, sem á að vera til
heilla, slitinn?
Hvernig væri að byrja á því
að fræða börn, foreldra og aðra
um þessi mál? Hvernig væri að
reyna að fjarlægja „sjoppurnar"
aem eni við sfaólamia, börmium-
um okkar til mifails skaða. Fyrir
utan peniiinigaeyðsluinia, sem þær
koma til vegar, miörgum heimil-
um til mifails erfiðis, þá brjóta
þær niður heilsufar barnanna,
takia fró þeim miaitarlyst og eðli-
iaga þörf þeirra fyrir heilbrigðu
fæði. Sætindin, sem eiga sök á
þasisiu ástaindi ásamt anxkabitxxmium
milli máltíða, orsafca eiiniraig
bakterí'ufilóru í mxxiraniiraum, sem
brotnar niður í efini, sem mjög
fljótt orsaka tamnskemmdir. Fy
ir utam B-vítamímieyðanidi sæftg-
ætið, erox þar að auki, allir appeil
sín- og cola drykkirnir, með all-
ann sdnm sykur og sýru og mörg
önnur óholl efni, sem allir vita
að hafia mjög skaðileg áhrifi á
glerjung tannanna.
Foreldrar, gefið börnum ýkk-
ar, toollt, gott og toeilbrigt fæði.
Kastið ekki höndunum til matar
gerðar eða til fæðuvals. Sparið
etokii þar. Gefið þeim grænmeti,
ávexti, gróf bnauð og kom-
grauta o.sfrv, þá munu þau fá
nægju sína af kaftsíumfosfat og
öðru því sem þarf til að byggja
og viðtoalda heilbrigðium tönn-
xxm, en ekki aðeins það, heldur
byggja og viðhalda beilbrigðum
líítoamia. Já okkiur er brýn na/uð-
sym á almenniri fræðslu um þesisii
mál, fræðgilu um tannhdrðu, mat-
aræði o.fl. o.fl.
Öllum virðist vera augljós sú
hætta, sem í menguiniinmi flelst.
Er það ekiki í nóg að siiintni. Eigum
við að stefina að eran mieira
„kaos“ til toamda hiraum manm-
lega Ixkama með því beinlínis að
gefa tooraxxm það sem vitað er, að
er honum eitur, ef magnið fer
fram úr þvx sem einhverjir þykj
aist vita að sikiaði elkki. Getxxr eit-
ur nokkru sftrani verið skaðiausit
með öillu? Hver þorir að full-
yrða slíkt?
Ég geri mér auðvitað ljóst að
til eru þeir, sem eru mér ósam-
mála um það, sem ég hér hefi
skráð, en eigi að síður eru það
staðreyndir sem vert er að gefa
gaxxm að. Ef það tekst er til-
garagi míniuim náð.
PS — Rétt í þessu barst mér
í hendur bók, sem ber raafnið:
Áttio maximaldoser
Vatten fluorideringenis
miedicimlstoa ininebþrd
odh historia eftir Gunnax
Bergström odont dr. fv.
prófoss v. tairanlækraahá-
stoólann í Texaa
Margt merkilegt kemur fram í
þessari bók, sem ég hefði mjög
gjarnan viljað nefna hér, en læt
nægja að benda þeim á, sem á-
huga hafa, að bókin er gefim út
af: A. Svamiqvist og Som, (Ár-
iganig 1909), Svílþjóð og heimilis-
farag höfiundar er: Klostergatan
7, 70361 Örebro Svíþjóð
Reykjavífc 16 júraí 1970
Hulda Jensdóttir
Styrkur til
Vestfirzkrar æsku
MENNINGARSJÓÐUR vest-
firzkrar æsku veitir styrk fyrir
árið 1970, til framihaldsnáms,
sem viðkomandi getur ekki
stundað í heimabyggð sinni. Að
öðru jöfnu skulu eftirtaldir að-
ilar njóta forgangs um styrk úr
sjóðnuim:
1. Ungmenni sem misst hafa
fyrirvinntx (föður eða móður) og
einstæðar mæður.
2. Konur, meðan fullt launa-
jafnfrétti er ek'ki í raun.
Ef engar umsóknir enx frá
Vestfjörðum koma eftir sömu
reglum Vestfirðingar búsettir
annars staðar.
Uimsóknir stilist til: „Menn-
ingarsjóð's vestfirkkrar æsku“ og
sendist til Vestfirðingafélagsina
í Reykjavík c/o Sigríður Valdi-
marsdóttir, Birkimel 8B, fyrir
júlílolk.
Togarar daglega
til Reykjavíkur
TOGARINN Júpftteir var væmttian-
lagur til lönduiniar í Rieykjavík
í daig og á miongun er Víkinguir
vænltanleiguir. í gær var laindað
úr Sftgurðli, 200 toininium, og í
fiynnadaig vtar lanidalð úr Jónii Þor-
látoslsiyinii 1131 (flonirá. Fá togananniiir
afla sinin finá Skenjiadýpi aíð,
Kollulál.