Morgunblaðið - 19.08.1970, Qupperneq 14

14
MOR'GUNBÍjAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1970

Útgefandi trf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjórj Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjórí Ami Garðar Kristínsson.
Rltstjóm og afgreiðsla Aðalstraeti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstraeti €. Sfmi 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. é mánuði innanlands.
I lausasölu 10,00 kr. efntakið.
AUKNING
Á BANDARÍKJAMARKAÐI
Uinn stóraukni útflutning-
“ ur íslendinga á fiskafurð-
um til Bandaríkjanna er
mikið ánægjuefni og vekur
sérstaka athygli. Á fyrstu 6
mánuðum ársins 1969 fluttum
við út til Bandaríkjanna
4533,6 tonn af þorskflökum,
en á fyrstu 6 mánuðum þessa
árs nam útflutningur okkar
á þorskflökum til Bandaríkj-
anna hvorki meira né minna
en 13324 tonnum. Með þess-
um stóraukna útflutningi eru
íslendingar orðnir stærstu út-
flytjendur á frystum þorsk-
flökum til Bandaríkjanna og
hafa skotið Kanadamönnum
aftur fyrir sig, en þeir voru
í fyrsta sæti árið 1969 með
7125 tonn á fyrstu 6 mánuð-
um þess árs, en á sama tíma
í ár hafa þeir flutt út til
Bandaríkjanna 9133,6 tonn af
þorskflökum. í>á hefur út-
flutningur Íslendinga til
Bandaríkjanna á fiskblokkum
ein-nig aukizt stórlega. Á
fyrstu 6 mánuðum ársins 1969
fluttum við út 7757,3 tonn af
fiskblokk á Bandaríkjamark-
að, en á sama tíma í ár flutt-
um við út 16821,8 tonn, og
er ísland nú annar stærsti
útflytjandi á fiskblokk til
Bandaríkjanna á eftir Norð-
mönnum.
Þessi mikla aukning á út-
flutningi fiskafurða til Banda
ríkjanna sýnir okkur tvennt.
í fyrsta lagi er nú mjög mik-
il gróska við sjávarsíðuna
bæði í útgerð og fiskvinnslu.
í öðru lagi hafa sölusamtök
okkar og dótturfyrirtæki
þeirra í Bandaríkjunum
reynzt vanda sínum vaxin
með eftirminnilegum hætti
og verður ekki annað sagt, en
að þessir aðilar hafi staðið
sig frábærlega vel við að afla
íslenzkum fiskafurðum mark-
aða í Bandaríkjunum.
Báðar íslenzku verksmiðj-
urnar í Bandaríkjunum hafa
verið stækkaðar mjög á und-
anförnum árum og afkasta-
geta þeirra aukin og enn mun
í undirbúningi stækkun á
verksmiðju Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna þar í landi.
Jafnhliða þessari auknu sölu
fiskafurða okkar vestan hafs
hefur verðlag farið mjög
hækkandi að undanförnu,
og vonir standa til, að
með samvinnu innflytjenda
megi koma í veg fyrir
verðhrun á borð við það,
sem við urðum að þola á
árunum 1966, 1967 og 1968.
Verðið á pundi þorskblokkar
er nú komið upp í 29% cent,
en þegar bezt lét, var það í
30 centum, en varð lægst um
21 cent.
Bandaríkjamarkaður er í
dag tvímælalaust þýðingar-
mesti útflutningsmarkaður
okkar íslendinga, og söluþró-
un og verðlagsþróun á hon-
um skiptir sköpum um af-
komumöguleika þjóðarinnar.
Þess vegna er mikilvægt, að
íslendingar geri allar nauð-
synlegar ráðstafanir til þess
að halda stöðu sinni á banda-
ríska markaðnum og halda
því trausti, sem íslenzkar
fiskafurðir hafa aflað sér á
þessum mesta samkeppnis-
markaði veraldar.
Hinn glæsilegi árangur,
sem sölusamtök okkar hafa
náð á bandaríska markaðn-
um, ætti að verða þeim
hvatning til þess að fylgjast
vel með öllum breytingum,
sem verða, en þær eru oft
býsna snöggar. Samkeppnis-
hæfni okkar byggist einmitt
á því, að við höfum vakandi
auga fyrir þróuninni á öllum
sviðum og aðlögum okkur
breyttum aðstæðum, eftir
því, sem þörf krefur.
Prófkjör
¥ Tm þessar mundir eru að
^ hefjast prófkjör hjá Sjálf-
stæðismönnum í nokkrum
kjördæmum landsins. Próf-
kjör hefur raunar þegar farið
fram í Austurlandskjördæmi
og ákveðið er, að prófkjör
verði í Vesturlandskjördæmi
og Reykjavík, en ákvörðun
um prófkjör í Reykjaneskjör-
dæmi verður tekin á fundi
kjördæmisráðs Sjálfstæðis-
flokksins þar annað kvöld.
Hins vegar hafa sjálfstæðis-
menn í Norðurlandskjördæmi
eystra ákveðið að efna ekki
til prófkjörs, en óvíst er um
önnur kjördæmi.
Yfirleitt var reynslan af
prófkjörinu síðastliðinn vetur
vegna sveitarstjórnakosning-
anna góð, en þá þegar var
mönnum ljóst, að það mundi
verða talsverðum erfiðleikum
bundið í sumum kjördæmum
a.m.k. að framkvæma próf-
kjör, þar sem eðlilegt tillit
væri tekið trl mismunandi
sjónarmiða einstakra byggð-
arlaga. Af þessum sökum eru
nú mismunandi skoðanir um
prófkjör, ekki sízt í hinum
dreifðari byggðum landsins.
Óneitanlega verður fróðlegt
að sjá, hver reynsla verður
af þeim prófkjörum, sem
fram fara í kjördæmum úti á
1 ITAN IIp uriMI
\11IV 1 Vl Jtír 1 J Inli u i% n L1 ivi i
Evrópa:
Vaxandi líkur á ör-
yggismálaráðstefnu
HUGMYNDINNI um ráð-
stefnu um öryggismál Evrópu
hefur nú verið haldið á lofti
svo lengi, að menn eru famir
að búast við því, að af ráð-
stefnunni verði. Ríkisstjórn
Austurríkis hefur boðið Vín-
arborg fram sem fundarstað,
og skömmu áður en það gerð-
ist hélt Kekkonen, Finnlands-
forseti, einn skeleggasti tals-
maður þess, að sambúðin í
Evrópu verði bætt, bæði til
Moskvu og Washington með
stuttu millibili. Kekkonen dró
enga dul á að Finnlandi væri
áfram um að slík ráðstefna
yrði haldin, og þá í Helsing-
fors, en þar eiga einmitt fram
haldsviðræður Rússa og
Bandaríkjamanna um gagn-
kvæma takmörkun á fram-
leiðslu hvers kyns eyðingar-
vopna, SALT-viðræðurnar
svonefndu, að hefjast á ný 2.
nóvember n.k. Ljóst er, að ef
ráðstefna um öryggismál Evr-
ópu verður haldin, er hlut-
laust land bezti fundarstaður-
inn, og engin vandkvæði
verða á því að finna gest-
gjafa.
Veigna þeirrar varúðar, sem
Vesturlönd hafa sýnt gagn-
vart huigimymdirand um slíka
ráðstefmu, he'fur naiumiast ver-
ið takið eftir því a'ð alvarleig-
ur umdirbúninigiur í þessa átt
hefur lenigi átt sér stað hjá
Atlaintsihiafsbandalagiinu (NA-
TO), þar siem gerðar hafa ver
ið áætlainir um gaignkvæmia
fæktouin í herju.m Evrópu. í
aiðialsitöðivum NATO eru menn
önnum kafnir við að gera
ásetlanir, sem koima eiga í
stað fækikuinar miainniafla og
hergagna, og ýmisu sem hniíig-
ur í sörnu átt, og orðið gæti
grundvöllur viðrætöma um að
viðihalda inúveramdi herniaðar-
jiafnvæigi í álfuinnd á mun
ódýrari hátt fyrir báða aðila
en nú er.
Horfurnar á því, að örygg-
ismálaráðisitefnia yrði haldin,
bötnuðu veruleiga við hina
miíkilvæigu eftirgj'öf Varsjár-
bandalagisríkjanna á ráð-
stefnu þeirra í Budapest 21.
og 22. júní sl. Áður en sá
fundur var haldinn höfðu
kommiúinistar áðeiins laigt til
! að á 'sl'íkri ráðstefnu skyldi
ræða uim sáttmiála, þar sem
lýst yrði yfir andúð á vald-
beitingu, auk auikinna sam-
skipta á sviði vísindia, stjórn-
mála og viðskipta. Hins veg-
ar var ek'ki gert ráð fyrir
menninigarleguim samskiptum.
í júní virtust kioimmúinistar
hims vegar reiðiubúnir að fall-
ast á það, að á diagisfcrá hutgs-
anlegrar ráð'stefnu yrði gaign-
kværn fæfckuin á „erlendum“
bermönnuim. Allt frá þeim
1 tíma bafa diplóm,atar komm-
I únista emga dul á það dregi’ð,
að Soivétstiórmn sé reiðubúin
að ræða (ekki endilega að
saimþykkja), gaignkvæma
fækkiun i herliði í Mið-Bvr-
ópu. Þeir hafa einnig hald-
ið því fram, að tími sé niú til
þass ko'minn að horfið verði
frá tvíhliða athuigunuim á
þeisisum málum af hálfu landa
í A-Evrópu oig Vesturlanda, og
tekið til víð að ræða máliin á
breiðari grundvelli. í>að, sem
hér er að líkinduim átt við, er
undirbúninigsfuindur embætt-
ismanna frá þeim löndum,
sem áhuiga hafa á málinu, sem
leiða myndi til ráðíherrafund-
ar.
Diplómiatar koimmúnista
hafa eirunig haldið því fram,
að ráðistefnan gæti ekiki sjálf
rætt gagnkivæma afvopnuin,
en hún gæti sett á laiggirnar
„stofnuin" til þeiss að vinna að
þessum málum. Þesisii tillaga
er ekki ólík þeirri uim faista-
nefnd til þess að fylgjast með
málefnum Austurs oig Vesit-
urs, siem Bretar stumigu upp á
á f'undi NATO í desember sl.
umsmúið í áróðursfund,
myndu Veisturveldin standa
þar hölluim fæti að vainida.
St j órnarandstöðuf liokfcarnir á
Vesturlöndum myndu, a.m.k.
að einhverju leyti, safca símiar
eigin rífcisistjórnir um að hafa
ekki getað samið, og austan-
tjalds myn'diu mienm aðieins
heyra um vomz'ku Vestur-
landa.
Hver svo sam tilgamgur
Soivétmanma er, vilja önrnur
lönd í A-Evrópu visBiulaga að
dregið verði úr v'ígfbúniaði og
að sambúðin batni. í>að er af
þessium sökium, sem hætta er
á því, afð ef slík örygigiismála-
ráðstefnia yrði haldin án
niökkiurs raumhæfs áramigurs,
myndiu Vesturveldin sýnast
reka fleyg milli Sovétríkj-
nrrtv
Evrópa — lönd NATO og Varsjárbandalagsins.
löndin eru skástrikuð.
NATO-
Viðbrög'ð brezku stjórnar-
iminar við málialeitan kioimm-
únista hafa verið þau, að
bún æskir þesis að bægt verði
að hialda slíka ráðstefnu ef
hæigt verði að ræða þar rauin-
veruleig vandamál með eim-
hvern tilgang í buiga. Brezka
stjórnin vill einnig, að hlut-
lausar þjóðir Evrópu eigi að-
ild að örygigismálaráðistefin-
urnni.
Brezka stjómin og aðrar
stjórnir Vesturlamda, vita þó
eikki hversu fróm ósk Sovét-
maninia um öryggismálaráð-
stefnu raiumverulaga er. Hims
veigar er vitað, að S'O'vétríkin
óðka eiftir öryggismálaráð-
stefnu.
Hins veigar kumma Sovét-
mienn aðeinis að óska eftir því
að haldinm v'erði fundur án
þess að mokkiur raumveruleg-
ur áranigur náist. Náiist sam-
komulag um það eitt, að
halda náðstefnuinia, getuir
Sovétstjórnin lagt málið þann
ig fyrir í Sovétríkjiunum
sjálfuim, að hér sé um að
ræ'ða diplómiatísfcan sigur fyr
ir Sovétstjórnima, og sýni frið
arviðfeitni hienmiar. Þar siem
A-í>ýzkaland muindi taka þátt
í ráðistefmiumnii, mundi það
hjálpa til við að það land
öðlaiðist viðurkemninigu,
Leiðtogar Sovétmanina
kunna einnig að gena ráð fyr-
ir því, afð yrði ráfðstefinunni

anina og leppríikja þeirra.
Þetta gæti gerzt t.d. í uim
ræðum um sérihivern huigisan-
leigan samninig um að beiita
ekki valdi varðiaindi málefini
annars rílkis. Yrði slík ráð-
stefna til einkis, myndi það
Skapa auikna erfiðfeika í allri
Evrópu oig aulkið hættuástamd
fyrir leppríikiin.
Þeissar efaisiemidir hiafa
visisufeiga siín áhrif á aðildar-
rífci NATO þótt í mismU'n'aindi
mæli sé. Em þ'au vita einmig,
að Sovétríkin kuminia að vilja
læfc'ka hermaðarútgjöld sín,
og að á mdðian SALT-við-
ræðurnar stamda, að aflofcn-
um igriðaiséttmála Sovétrikj-
anma og V-Þýzkalands, við-
ræðum V-Þjóðvierja við Pól-
verja og fj'órveldaifuindi í Ber-
lín, kamm hér að vera um að
ræða bezta tæfcifærið til
bættrar siaimíbúðar allt frá
s'tyr j aldarlokium.
Samkomuilaig viíiðist nú hafa
náðst uim a.m.k. einrn þátt ráð
stefmunmar huigsiamleigu: Hverj
ir taika sikuli þátt í henmi.
Kommúni'star hafa fallizt á
að Biamidaríkiin oig Kanada
ættu að takia þátt í viðræð-
unum á öllum stiigum þeirra.
Varðandi Vesturlönd verður
þátttalka A-Þýzikalanda ekk-
ert vamidamál, fari svo að til-
raumir V-Þjóðverja til bættr-

Framhald á bts. 19

landsbyggðimni að þessu
sinni. Sú reynsla kann að
verða vísbending um það,
hvort almennt verði efnt til
prófkjörs í framtíðinni í öll-
um kjördæmum landsims eða
hvort horfið verður frá þess-
ari aðferð við val frambjóð-
enda Sjálfstæðisflokksins.