Morgunblaðið - 19.08.1970, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1970
17
Mig langar
að fara vel
með skóg
Rætt við Kristófer bónda
í Kalmanstungu
Það er komið fram yfir há-
degi á skínandi fögrum sól-
ardegi, fjallasýn langt frá
slorleg, og náttúran gerir allt
til að gleðja menn og mál-
leysingja.
— Það er freistandi að
leggja sig í grasið eða skóg-
lendið inni í landi, en önnur
freisting verður yfirsterkari.
Enda ekki að undra. Sú er
að taka hús á Kristófer í
Kalmanstungu, þeim stórhöfð
ingja, og biðja hann um fá-
ein orð.
— Það er sjálfsagt ekki
Ímjög vel gert, því að þegar
vel viðrar, og reyndar oftast,
á bóndi ekki frí, og vinnudag
urinn jafnan langur.
Húsbóndinn kemur út og
býður komufólki til stofu.
Hér er fallegt.
Kristófer í Kalmanstungu
er glæsimenni. Hár og herða-
breiður, bjartur yfirlitum,
augun haukfrán, fallega blá
og djúp. Lífsgleðin skín út
úr þessum glæsta höfðingja
og búhöldi innst á fjöllum
inni.
Það leynir sér ekki, að við
sýni er mikil hjá þessum
manni og landslagið fagra
allt I kring, hefur áreiðan-
lega sett sitt mót á manninn.
Mikið vildi ég, að ég yrði
svona sæt, þegar ég verð 72
ára!
— Ég er fæddur hérna og
uppalinn. Móðir mín var
Sesselja Jónsdóttir, fædd að
Galtarlæk. Faðir minn, Ólaf-
ur Stefánsson, var fæddur
hérna og uppalinn. Það er
gott fyrir þig að hafa þetta í
dánarminninguna.
— Eftir öllu að dæma, get-
um við verið róleg næstu 30
árin.
— O, ég segi það nú ekki.
Ég hef bara ekki dagsett
neitt ennþá. En meðan ég lifi,
hvorki mér né öðrum til ama
og óþæginda, þá er allt í lagi.
— Hvað áttu af börnum ?
-— Ólafur Jes heitir sonur
minn, og hann er sá eini barn
anna, sem er heima. Hann ber
afanöfnin.
-— Yngri dóttir mín er
Ólöf. Hún er gift Jóhanni
Frankssyni, eða Jean Fonte-
nay, eins og hann hét áður.
Faðir hans var hér sendi-
herra um árabil, og móðir
hans íslenzk. Þau búa að Út-
görðum í Hvolhreppi fyrir
austan fja.ll. Þau byggðu þar
sjálf og skirðu þetta.
— Eldri dóttir mín er
Ragnheiður. Hún er gift
Magnúsi Sigurðssyni á Gils-
bakka. Hann er systursonur
vinar míns Péturs Magnús-
sonar ráðherra.
— Pétur var fyrsti kenn-
ari minn. Pabba þótti svo
gaman að fá hann, því að
hann var svo skemmtileg-
ur maður. — Þetta dugar
ekki, Kristófer minn, var
Pétur vanur að segja við
mig. — Þú verður að læra.
— Uss, ég lærði ekki meira,
en ég mátti til.
— Ég kom aldrei til
Reykjavíkur án þess að koma
heim á Hólavöll til Péturs.
Hann var dásamlegur maður,
og ekki skemmdi Ingibjörg
kona hans það.
— Hvenær ertu fæddur?
— Ég er fæddur 29. mai, á
hvitasunnu. Ég man nú ekki
veðrið þá, því að ég var
ekki byrjaður að líta til veð-
Hestaskálin undirbúin.
urs. En það á alltaf að vera
gott veður þá. Það er sko allt
að vakna til lífsins á þess-
um tíma, og ég held, að hvíta
sunnubörn verði einhverjir
albeztu borgarar.
— Eru fleiri heimilismenn
fæddir á hvítasunnunni?
— Stellurnar mínar eru
fæddar 15.5., Ragnheiður og
Ólöf 16.6.
— Þú kallar þær stellur?
— Hvernig á maður að
kalla þetta annað, segir hann
og brosir milt. — Manni
finnst þetta alltaf vera lítil
börn, þótt þetta séu fullorðn-
ar konur. — Það er sama.
Það bara sýnir, að maður
kann að fara með kvenfólk.
Það er mikið verk að ala
þetta upp og koma þessu til
manns, þó að þau séu ekki
nema þrjú.
— Hvað lærðu dæturnar?
— Þær voru í menntaskóla.
— Gerði ekki frúin það
líka?
— Jú. Hún lærði lyfjafræði
sem hún var að klára, þegar
ég kom.
— Það var spáð heldur illa
fyrir þessu, þegar við fórum
að búa hérna, en 1. júlí átt-
um við fertugsafmæli í hjú-
skapnum.
-— Hefur þetta ekki allt
gengið vel ?
— Það er þó að minnsta
kosti ekkert, sem maður sér
eftir. — Þetta er bezta fyrir-
tæki, sem maður getur lent í,
ef farið er rétt að, og maður
er heppinn, en hreint það
versta, ef maður er óhepp-
inn. Það eru ekki nema tvö
horn þsr.
— Hvað er sonurinn gam-
all?
— Ólafur Jes er tvitugur.
— Hvað ætlast hannfyrir?
— Mér dettur ekki í hug
að ætlast til þess, að krakki,
sem er ekki nema tvítugur, sé
búinn að taka ákvörðun um
það, hvað hann ætlar sér i
lifinu. Það væri of mikil til-
ætlunarsemi.
— Hefur aldrei komið harð
æri á æfi þinni, þótt þú sért
vel giftur og allt það ?
— Það tekur þvi ekki að
vera að tala um örðugleik-
ana. Maður snýst á sinn hátt
við þeim, er þá ber að garði.
— Hekla gerði mér glennu í
vor.
— Hvað heldurðu, að þú
verðir lengi að vinna hana
upp?
— Maður sér náttúrulega
ekki fyrir endann á því, ef
maður þarf að drepa megin-
ið af fjárstofninum. Þá verð-
ur maður að kaupa sér nýtt
fé, ef þetta er meira og minna
eitrað. Túnin eru mjög kal-
in, og ég hef aldrei slegið
minna gras síðan 1918. Þá
var það svona aumt og jafn-
vel aumara.
— Hverju ertu búinn að ná
inn?
-— Af þvi að það kom svona
fínn þurrkur um daginn, þá
gat ég ekki staðið við annað
en að slá allt, svo að við er-
um búin að ná öllu inn af
heimatúnum. Svona 4—500
hestum. Engjarnar eru stór-
kaldar lika, svo að það verð-
ur lítið hægt að ná af þeim.
— Ég á 100 lömbum færra
núna en i fyrra. Ærnar veikt
ust svo skart, að þær báru
bara dauðum lömbum. Það er
ekki vist, að það, sem lifði,
sé á vetur setjandi, ef þetta
er svo allt veikt af flúor líka.
Þá er betra að drepa það
strax, en að láta það smá-
drepast.
— Hvaða mál liggja þér
þyngst á hjarta?
— Það er nú einkum og sér
í lagi landgræðslan, sem ég
hef borið fyrir brjósti núna
lengi. Hjartansmál mitthefur
vitanlega alltaf verið rækt-
unin. Ég er alltaf að hugsa
um að fara vel með skóginn.
— Ég man nú sko landið hér
í sextíu ár. Og það er nú
meiri óskaplegur munurinn
að sjá það núna eða þá, hvað
það hefur gengið úr sér, fok-
ið og eyðzt.
— Flákarnir eru stórir.
Okkar aðal eign eru melar,
blásnir melar, hraun og
BLAÐAMENN
MORGUNBLADSINS
’A
FERÐ
UM
LANDIÐ
1 Kalmanstungu.
sandar. Sandgárarnir, sem
liggja frá þessum auðnasönd
um, sverfa og eyðileggja
þennan litla gróður, sem viða
er fyrir hendi.
— Við þurfum að fá nýtt
landnám. Við þurfum að fara
að rækta upp aftur þetta
land, sem búið er að eyði-
leggja af ofbeit og illri með-
ferð.
— Það þarf að gera ítölu í
öll lönd. Þ.e. að ákveða, hvað
má vera margt fé í hverju
landi, sama, hvort það er al-
menningur eða einstaklingar
sem eiga það.
— Það er eina leiðin til að
landinu verði ekki ofgert.
— Hver getur komið því til
leiðar?
— Landgræðslulögin geta
gert þetta.
— Það er verið að gera
ítölu í öll lönd hér í hreppn-
um, og tel ég það mjög vel
farið. En það þyrfti víðar að
gera. — Því að þó maður eigi
jörð og stór lönd i tuttugu til
fimmtíu ár, eða lengur, þá á
maður ekkert með að eyði-
leggia það fyrir framtíðinni.
— Því að okkar þjóðarauð
ur er fyrst og fremst mold-
in i landinu og fiskimiðin,
landgrunnið. Þess vegna
þurfum við að varðveita það,
eins og lífið í brjóstinu á
okkur.
— Hvað segirðu mér um
gróðursetningu trjáplantna?
— Mér finnst, að það ætti
að vera tómstundaföndur
hvers einasta Islendings, að
gróðursetja trjáplöntur og sá
í landið.
— Kannski fleiri trjáteg-
undir en greni og furu?
.— Ég vil kannske ekki
hafa það alls staðar, til dæm-
is á stöðum eins og Þingvöll-
um, sem ekki má saurga.
— Skapast ekki líka vand
ræði af glerbrotum og plasti,
sem fýkur um allt?
— Jú, það sárnar mér allt-
af, að tína upp 'flöskurnar
meðfram veginum á norður-
leiðinni.
— Vegurinn er alltaf að
meira eða minna leyti ófær
inni á Þorvaldshálsi. Hver
hópur, sem um hann fer, verð
ur að fara út af veginum, og
búa til nýja slóð. Sérstaklega
þegar er að byrja að leysa á
vorin. Þetta verður þvi eitt
svað. — Og eina ráðið til að
bjarga þessu er áburður og
fræ, áður en öll moldin er
fokin og runnin í burtu. Sam
anber Heklukeyrsluna í vor.
— Margir segja, að ég eigi
fallegasta skóg á suðvestur-
landi. — Það er Kalmans-
tungan.
— Verður sá skógur ekki
fyrir ágangi?
— Síðan ég girti verður
hann ekki fyrir miklum
ágangi af fólki.
-— En það er allt í lagi að
beita fé í hann, en það er
bara um að gera að hleypa
því ekki hungruðu i hann,
svo að það rífi hann ekki í
sig til fyllafóðurs.
— Svona eins og maður
gerir um jólin?
— Já, það má segja það.
— Beita mannskepnurnar
sér þá ekki i skóginn — eða
annað landrými þitt?
-— Ég hef tekið upp þann
hátt, að taka fýrir tjaldleyf-
in, ef menn tjalda hérna hjá
mér. Ég get það og geri til
þess eins að fæla frá. Ég er
ekki að banna það, að tjald-
að sé, en ég geng fast eftir
því, að það sé gengið vel urj^
Þetta er ekkert vandamál hjá
mér lengur, því að ég girti
frá brúnni á Norðlingafljóti,
með veginum að Hvítárbrú.
— Fólkið hefur virt það.
Það gerir sáralítið af því að
fara yfir girðingar, og tjald-
ar ekki leyfislaust innan
þeirra. Ég hef ekki orðið var
við það.
— Það hefur ekki komið
fyrir fyrr en núna, að girð-
ingin var keyrð niður. Það
var við Hvítárbrú. Allir
voru farnir að keyra um flug
völlinn, og allir girðingar-
staurarnir vinkilbeygðir og
einn lá úti um allan mel slit-
inn. Það vildi til, að ég frétti
fljótlega um þetta og var
fljótur að hressa það við. Lög
reglan var hinum megin við
ána, og hefði mér fundizt, að
hún hefði átt að líta eftir
þessu líka, að láta ekki svona
koma fyrir. Hún var svona
150 metra frá.
— Þeir skiptu sér ekki af
því hinum megin við ána,
annars hefði ég verið látinn
vita.
— Þetta gras, sem verið er
að sá, er það nógu sterkt?
— Túnvingullinn er sterk-
ur og dugar, o jájá, ég get
nú sýnt og sannað þér það
hérna uppi um kambana. Þar
hef ég verið sjálfur að sá.
Páll i Gunnarsholti og
Ingvi Þorsteinsson hafa stutt
mig í því. Þetta eru góðir
menn. En þeir hafa bara ekki
peninga. Það er skömm að
því að láta stórsnjalla menn
standa alls lausa og verkefn-
in alls staðar bara vegna
þess, að peningana vantar.
Þingmennirnir við Kirkju-
stræti þurfa nauðsynlega að
bæta núlli aftan við fjárveit-
inguna til landgræðslunnar.
Það gæti breytt miklu. Gæti
það breytt vörn upp í sókn.
Það má bjarga svo voða-
lega miklu, ef fólkið er drif-
ið upp í það. Fólkið er nefni-
lega tilbúið að hjálpa.
— Er ekki mikill átroðn-
ingur af ferðafólki hér?
— Hérna var alltaf mikill
gestagangur. Hérna lá leiðin
norður Grímstunguheiði og
suður Kaldadal. Skólapiltarn
ir voru vanir að segja,
að þeir fengju hér silung á
vorin, en ketsúpu á haustin.
Svo fastur vani var það að
koma hér við.
— Það hefur verið mikið
verk að mata allt þetta fólk?
Framhald á bls. 16