Morgunblaðið - 03.10.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUN’BLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. OKTÓBBR 1970
Laurent Terzieff og Paul Frankeur í hlutverkum förumann-
anna.
Mánudagsmyndin:
,Vetrarbrautin’
— næstsíðasta mynd Bunuels
„VETRARBRAUTIN" er heiti
xiæstu mánudagsmyndar Há-
skólabíós, og er hún gerð af
spænska kvikmyndasnillingnum
Louis Bunuel. Myndin er gerð
árið 1969, og er hún næstsíð-
asta mynd Bunuels; hin síðasta
er „Tristana", sem frumsýnd
var fyrir fáeinum mánuðum.
„Vetrarbrautin" hefur fengið
hina beztu dóma, þar sem hún
hefur verið sýnd, og ýmsir gagn-
rýnendur hafa látið þau orð falia
að hún væri án efa skemmtileg-
asta mynd Bunuels. Hún er tek-
in í litum, en töku hennar ann-
aðist kvikmyndatökumaðurinn
Christian Matras, sem talinn er
í fremstu röð kvikmyndatöku-
manna, sem nú eru uppi.
1 mynd sinni lýsir Bunuel píla
grímsferð tveggja förumanna
frá Paris til helgrar grafar í
Santiago de Compostela á Spáni.
Áhorfendur verða þeim sam-
ferða á leið þeirra, sem spann-
ar yfir 20 aldir. Á vegi þeirra
veröa Jesús ag lærisveinar baiœ,
ofstækismenn spánska rannsókn
arréttarins, sjálfur Djöfullinn,
jesúitar, vankaðir trúviilingar,
de Sade markgreifi og kindug-
ir klerkar árið 1968. Tími og
rúm skipta ekki máli, og Bunu-
el tekst að leiða þennan sund-
urlausa hóp manna fyrir okk-
ur án þess að það verki and-
kannalega á áhorfendur, ef
marka má umsagnir erlendra
gagnrýnenda. Ólítkt næstu mynd
Bunuels á undan — Fegurð dags
ins, — sem var súrrealískt verk,
er „Vetrarbrautin" á allan hátt
sögð mjög raunsæ mynd, þrátt
fyrir allar furður sínar. — b.v.s.
Ekknas j óður
Reykjavíkur
EFTIR þær miiklu breytinigar,
sem orðdið haifa á verðgildi krón-
umnar kann mörgum að vera
erfitt að meta að verðleikum
íuuigsjón marnnia, sem logðu fram
eirn/a króruu hver til að mynda
sjóð, er ætlað var miki'ð hlut-
verk og gott.
En þetta gerðist 1. marz árið
1690, þegar tíiu vesturbæiinigar
toomiu samam á heknili Guðmiumd
ar Gíslaisomiar í Ánamiauistum og
stofnuðu Elkkmiasjóð Reykjavík-
ur. Markmið hams akyldi vera
að styrkja ekkjur þeirra, sem
gerðuist sjóðisfélagar og greiddu
tiliskilið ársgjald. Stofnféð var
tíu fcrómur fr'á tíu mönmum. Séra
Eiríkur Briem gaf sjóðmum tíu
krónur, oig stofnféð, að uppthæð
kr. 34,50 var laigt á vexti í Söfn-
umarsjóði íslamdis. Sjóðsstofmum-
in þótti svo mertour viðburður í
líffl Rey'fcvíkimiga að hemmar var
lotfsamlega getið í vikuíblöðum-
um, tsafold og Þjóðólfi.
Þessi litli vísir óx af fram-
löigium sjóðsfélaganinia, gjöfum og
Wiuitiaveltum, sem margar voru
haldmiar á fyrri árum, ag stumd-
um gáfu sjómemm aimdvirði afla.
Friamfarafélag Reykjavíbur gaf
sjóðmium raiuismarliega gjöf og
Mloirtiem Hanisiem skólastjóri gaf
sjióðmium stórgjöf.
Smiemma var farið að veita
ekkgum styrfci, þei-r voru lágir
em komu mörtgium ekkjum vel.
Þá voru slysfarir tfðar, einkum
á sjó em tryggimigar emgar. Þá
voru kröfur til lífsiþarfa miiklu
minmá en nú, og lítill styr'bur
með þökíbum þeginm. Það er til-
gan/gslítið að nefmia krómiufjölda
á lönigu liðimmii tíð, slíkar tölur
orka lítt á m/útímaimamniinm. Þær
koma okkiur lítot á óvart niú og
teomið hefðá stofniemdum Bkkma-
sjóðs Reykjaivíkur á óvart ef
þeárn hiefðá verið sagt, að sjóð-
urinm þeirra, sem stofmaður var
með tíu krómium yrði noktouð á
míuinda hiumidrað þúsueid á átt-
ræðiisafmœlimu.
Forgön/gumiamn að gitofmum
Eklkniasijióðsiimis má telja Pétur
Gísilason í Anamiaustum, útvegs-
bónda, bæjiarfulltrúia, hinm
merkasta mamm. Árið 1859
bygigði hiamm fyrsta steiinihúisið,
sem reist var „fyrir vestan bæ“.
Guinmiar Gummiarssom baupm. var
um lamigt árabil gjaldjkeri sjóðs-
imis og vanm að viðiganigi hiams af
miklurn duigniaði.
Fyrsti formaður sjóðsins var
séra Jóhanm Þorkelssom dóm-
kirkjupresttiur oig var hamm for-
miaður hanis í 35 ár. Þá tók vi'ð
af honium séra Bjarmá Jónsson
dómkirtojujpresitur, ag aif homium
tók við formemmisbumni sá, sem
þetta ritar. Ern að sjálfsögðu
hefir miklu rnedm mæitt á gj'ald-
kerum sjóðsims en formönmium
hanis ag þau umsvif hefir amm-
azt í möng síðari árin Guðjón
Arnigrímssom.
Hinir tíu stofniendur Ekkn/a-
sjóðs Reykjavíkur eru allix
EFTIR GÍSLA SIGURÐSSON
Um þessar mundir er sjónvarpið að
hafja vetrarstarfið oig þar með befur
maður að mimnistia kosti ieyfi til að voma,
alð eitthvað rætist úr; að fram gæti
koimið svo sem eimm þáttiur á vitou, siem
fóllk hlakkaðd tii að sjá. Ekki eru mú
kröfuirmar milkiar, ernda að jiafoaðd til-
gaimgslrtið að gera kröfur, þeigar rífcis-
fynitrtiæiki er amimar's vegar, siern þar a'ð
auki hefuir aimiokutnianaðlstiöðu. Á símium
tíraa fcviðlu folöðim talisiveæt fyrir sam-
kepphinmli við sj'óravarpiið. Þeirn var ljóst,
að þalð var erfitt að kappa við þemmam
miðil. En sá ótiti var milfcið til ástæðu-
iauis. Blöðim hafia að jiafniaðii meim af
ábuigaiverðiu efmii fram að fœra em sjóm-
varpið; jafmvel útvarpið teikiur þvi fram.
Stórmál diaiglsdmls eru emmþá reifuð og
rædid í blöðumum; þar koma fram himiar
siuodiurleituisitu skloðiainir. Hitamáli, svo
sem virkjum Laxár var að Vísu gerð
góð sfcil í þættinium „Á ömidverðum
meiri", sem því miðiur emdaði giönigu
siínia þar með, em. yfiriedtt vamtar í sjón-
vairpið miiiklu meira af umræðium; það
á að vera markrverðiur vettvamigur fyrir
sköðan'eiskdpti um vamidiamiál líðamdi
stumdar og framtíðarinmiar.
— ★ —
Ugglaust má gera ráð fyrir, að mium
færri fylgiBt með sjónivarpi yfir sumar-
ið. Bn ihvað ’höfum við að gera irueð sijóm-
varp, sem byggár á Demina diæmialausia,
Steirualdiarmiönmium, 3. ftokiks samisietninigi
eimis ag „Skielegg skiötuihjú" virðiist vera,
eða hreinræktuðlum viðþjóði eina og
þeissi franisba leymiiregla var. Það hlakk-
ar 'kammski eittíhvað í ofckur, sem að
blÖðuraum stamda, en öllu má ofgera og
við kærum oikbur ekki um, að sjónvarp-
ilð sé svomia léleigt. Sem sagt; við vomum,
að það batni stórlega niú, þegar vetur
genigur í garð sivo hægt sé að tala um
einlhverjia saimikeppmi af hálfu þesis ag
hægt sié að sietjiast við tækið eiraa kvöld-
sturad öðru hvoriu, án þeisis að leiðaist ag
finimast þáð vema alger tímasóum.
— ★ —
Frá síðustu mánuðum eru mér minnis-
stæðastir tveir rökræðiuiþættir. Aniruam
hef ég þeigiar m/efmt, himrn fjallaðd um
þátttötou kvemmia í þjóðfélaigsmiálum.
Hjaran var einkium oig sér í lagá skemmti-
legur veigraa þess, að amidmæierudumir,
Vilbarg Daglbjiartsdióttir og Kristjám Sig-
urðsisiom héldu bæði vel á símium mól-
sitað. Þar með er ljóst, að málið hiefur
tvær hliðar ag er kamrasfci ekfci edms eim-
falt og rauðsiokikur vilja vema láta. Fljótt
á litið virðist m/álstaður Vilborgiar
mlklu auiðveldiairi til röksituðn'imigls, em
Kristjián kom á óvart. Róiiegar og vel
yfirvagaðar skaðamlir hams uæðu oft eins
sanrafæriamidi ag trúarhitimm í prédilkum
Vilbortgar. Raunveirulega kiomu þau að
kj ama málsiiinis siíðast, þagar bairmahéim-
iliisuippeldiið bar á gómia. Viljum við
rækta upp þæga, hlýðraa meðaknianmsku-
bomgaria eða viljum við, að hver eim-
staklingur féi að steypast í sitt eðlilega
mót, það er spurmdmigim.
— ★ —
Framhaldsmyndaflokkur BBC, mynd
af konu, er einasta sjómivarpsefmii síðustu
viknia, sieim óg hef orðið var við, að fólk
Ihlakkaiði til að sijá. Það virðist vera í
samtíðimni alkniikil aðdáum á frásiögnum
ag mymidium frá þesisiu tímiaiskieiði, þagar
glæisámiemmiskiam réð rífcjium, á yfirborð-
iniu að minœta kasti. Og nú, þeigar kvem-
fólkið e-r að klæðast viktariíöinisikiu síð-
pilsumium afltur, þá er þeitta kaminski
allt samiarn eðlilegt. Allarvega er kanu-
mynd Hemry Jamies skemmtiiag og vel
uppdrieigm. Þiar kom svo aanmarlegia í
Ijós, a!ð siá á bvöilimia, siem á völima ag
það geitur verið jafn erfitt fyrir umga
stúlku að eignaist alltof miairtga biðla edns
og þegar engiimin gefur siig fnam.
Karanisiki leyniat þarnia eiinihver boðtskap-
ur líka: Greiðinm mikli, arfiurimn, varð
hamm ekki umdirrót allrar óhamimigju
Isabeil? Em enidirirun var mokkuð enda-
sleppur; partriettið af þasisiairi urugu frú
gat njauimiast talizt íullgert, þótt
fræmdinm félli frá.
— ★ —
Skemmtiþátturinn frá Holliwood var
niábvæmiega eirnis ag við mátti búiast.
Eitthvað á þetta allt siamiam sikylt við
glæsi'ieiga úrkymijum: Nöfm stjaimiamma í
blifclanldi ljósum, bakgruraniur mieð mymid-
um af lönigu diauðum HoIli'wO'adisitjö'rm-
uim ag Binig gamli Croisíby, siem er nú
or'ðiran hálfgerðiur fónngriipur. Haran er
eims og smiður eða miúrari, sem kanm
siitt fag oig glerir emigim miisitök, vegma
þess, að hanin hefur ekki gert anraað í
áratuigi, en skieilfimg eru bramidararn-ir
haras silaippir. Giestirmir voru af niákvæm-
laga saimia tagi oig í þáttum Davids
Frost, mienm eiirnis og Samimy Daviis og
Hum'perdiiruk; þar var víst allt á mjög
háu plami.
— ★ —
Þátturinn um störf Alþingis oig næstu
verikefná þess var tvímælalaiuist mjöig
þarfur vegnia þess, að náim kynni af
öllu, aem þar fer fnam, hlýtuir að vera
ruaU'ðsym fyrir hverm þjóðfélaglsiborigiara,
sem eimíhverm áhuiga hefur á friamvimd-
uinrai. Það ætti að vera miilki'l virðimgar-
stiaða að vena kjörimm þinigtmiaiður á Al-
þiragi íslenidiinlga, em þirugifð og þj'óðim
hafa búið samiam einis oig hjón, siem hætt
eru -að siofa samiam, oig eimihvema hluta
veignia nýtur Allþinigi eifcki imiikilliar virð-
inigar. Memm Mta á flokksvaldiið sem
(heldiur illan oig yfirislki'Ivitieigan hlut, siem
engiin. áhrif er hæigt að bafa á, og „að
sniarbomlegir komitóristar hjá stjórm-
máiaftoklkuraum velji þinigmemmina".
Umisjóniarmaðurinm, Ólafur Raigmar
Grímssiom, sipurði eiiruarðlaga ag miargir
höfðiu gaimiain af, þagiar hamm gaf for-
inigjia sínium tækifæri til að rekia af sér
jiájé — mieiniei-slyðruorðdð. Áramiguriinm
varð aðeiras enm mieira jájá — nieinei.
Ræður stj'óirnmálaforimigjainmia um verk-
efrnii niæista þinigls voru raæista lítils virði.
Þar vamtaði eittlhvað, sam hæigt væri að
festa hömd á; eitthvað, sem kæmi eim-
hverjum við. Ætluðu þeir elkki allir að
stuðla að hagræð'inigu í atvinnulífiinu, til
dæmis? Em hvað segjia í raunmimmi þess
komar yfirlýsdragar?
Norrænir málarar
ræddu um
at vinnus j úkdóma
látnir ag fjöldi þedrra mætu
borgara, sem sjóðsféiaigar hafa
verið á fyrri árum. Eklkmiasjóð-
uriinm hefir enigum atórum átök-
um lyft ag aldrei orðdð fyrir-
ferðarmikill í bæjiarlífirau. Bn
um stofmemidur hamis ag stuiðn-
inigsmeinm má siegja hið sama ag
segja má um marga frum-
bvöðla líkraar- oig memmiiingiar-
sjóða 'Siem tímararua nás hefir leik-
ið grátt, að þessdr memn uranu
fyrir huigsjón, sem þeir trúðu
að orðið gæti að fögrum veru-
leifca. Þess vegnia vill sjóðsstjórm
in mininiast með þakklæti þess-
ara mammia, þótt möfn þeirra séu
ekki talim. Hér eiga mangiir góð-
ir nvenn hlut að rruáli.
Jón Auðuns.
SÍÐUSTU daga ágústmánaðar
sl., var í Osló haldið þimg Sam-
bands norrærana málarameiistara.
Máiarameistaraféiag Reykj avík-
ur gerðist aðili þessara samtaka
fyrir liðlega 20 árum síðan, og
hafur tekið þátt í öllum þingum
þess síðan. Sambandið hefur
þirag sín annað hvort ár, og jafm-
an til skiptis í aðildarlöndunum.
Stjóm samtakamna flytzt ætíð í
þinglok í hendur þeas lands, þar
sem næsta þing á að halda. Aðal
fulltrúar eru þrír frá hverju
landi, en auk þeirra sækja þing-
in jafman fjölmargir aðrir mál-
arameistarar.
Á þessum þiragum eru rædd
hin ýmsu sameiginlegu hags-
muraamál stéttarinn'ar, bæði fag-
leg og menningarleg. Að þessu
sinni var eitt helzta umræðuefn-
ið heilbri'gðismál stéttarinnar,
Framhald á bls. 19