Morgunblaðið - 18.11.1970, Blaðsíða 10

10
MOKGUNBI.AÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 18. NÓVEMBBK 1970
Tengja þarf þorpin á norð-
anverðu Snæfells-
nesi betur saman
KRISTINN Kristjánsson var
um langt skeið fréttaritari
Morgunblaðsins á Hellnum,
en er nú fluttur til Hellis-
sands, þar sem hann veitir
skrifstofu hreppsins forstöðu.
Leituðum við hjá honum
frétta frá Hellissandi.
— Lítið sem ekkert hefur
verið uim framíkvæmdiir í
þorpirvu í sumair af hreppsins
hálfu, en þó eru mörg verk-
efni framundain, sem bíða úr-
lausnar. >6 má geta þess, að
vatnsveitan hefur verið end-
urbaett að nokkrum hluta á
þessu sumri. Helztu verkefn-
in framundan eru áframhald
byggingar iþróttaíhúss, og eins
er áformað að hefjast hamda
um byggingu skólaih úss á
næsta ári. Enntfremur að
ljúka við smíði heilsuvemdar
stöðvar, sem er nú í bygg-
ingu. Ekki hetfur verið mikáð
um íbúðabyggingar á Hellis-
samdi í sumar; raunar aðeins
eitt veriið i smíðum á Rifi, en
töLuverður hugur er í ýms-
um að leggja í íbúðaibyggiing-
ar og byrjað að spyrjast fyrir
um lóðiir í því sambandi. —
Fyrirhuguð er bygging ver-
búðair á Rifi á næsta surnri á
vegum hreppsins með hugs-
anlegri þjónustu fyrir ferða-
menn. Aðstaða tiíl þess hefur
engin vetrið á Hellissaindi til
þessa, þó að það sé orðið mik
ið nauðsynjamál vegna gífur-
legrar aUkningar ferðamainna
straums um Snæfellsnes.
— í framihaldi af þessu er
rétt að víkja að samgönigu-
málum. Útnesið í heild hefur
verið mjög atfskekkt i saim-
gönigumálum á undanfömium
árum, og eru sterkar raddir
uppi um það að að tengja
betur þorpin á norðanyerðu
nesinu — Hellissand, Ólatfs-
vík, Grundarfjörð og Stykkis-
hólm — með bættum sam-
göngum. Sömuleiðis þarf _að
hyggja vel að þvi að Út-
nesjavegur verði gerður fær
á næsta ári.
— Atvimntuimálin hljóta
alltatf að vera efst á baugi,
og þar hlýtur auðvitað þáttur
útgerðarinnar að vera stærst-
ur, enda gætir áhrifa hennar
á allt atvinnulif í landi. Gerð-
ir eru út sjö bátar frá Ritfi,
en í sumar hatfa þeir ýmist
verið á fjarlægum mdðum eða
í viðgerð eins og gengur. Því
hefur atvinna eikki verið ettns
mitkil og þörf var á með tíl-
liti til þess að yfir sumair-
ménuðina þurfa ungltingatrnir
mjög á atvinnu að halda.
— Skólamál'in em hötfuð-
vandamálið víða úti á l'ands-
'byggðinni, og er svo á Hellis-
sandi. Er þetta vandamál
einkum í'því fólgið, að strax
að því námi loknu, sem ungl-
imgaimir geta fenigið á þess-
um stöðum, verða þeir að
leita í þéttbýlið, ef þeir ætla
að verða sér úti um frekari
menntun. Reynslan verður
oft sú, að foreldrarnir faira á
Wm
Kristinn Kristjánsson.
eftir börnunum og yfirgefa
staiðina fyrir fulit og ailt.
— Ef við víkjum að stíð-
ustu að félagsstairfinu, er rétt
að geta þests að í Neshreppi
eru í rauniinnd þrír byggða-
kjarnar — Gufuskáiar, Hell-
issandur og Rif. Gerir þetta
öllu félatgslífi erfiðar fyrir en
ef byggðin væri samaniþjöpp-
uð. Á Hellissandi er mjög
gott félagslheimili, eitt hið
bezta sinnar tegundar á Snæ-
felilsnesi, og hefur það haít
mjög jákvæð áhrdtf á alla fé-
lagsstarfsemi. Þá er rétt og
skylt að geta þess, að Slysa-
varnadeild kvenna hefur unn
ið mikið og gott stairf. Fyriir
nOkkrum árum lét hún gera
veg niður að slysavaTnaskýl-
iniu í Dritvík, auk þess sem
deildin hefur sýnt mjög
mikla og góða viðleitnd í sdysa
varnamálum alimennt. Einnig
hefur stairfsemi ungmennaifé-
lagsins Reynis verið mjög
vaxandi. Fólagið á þegair
ágætan íþróttavö'll og tölu-
verðain hóp atf urngu fólki, sem
náð hefur furðanlega langt á
íþróttasviðinu. Leilktfélaig stað
arims var enidurreist á síðaistia
ári. og tók það ei-tt leikrit
til sýninigar. Ætla má, að það
haldi áfram starfseimi sinni
nú á þessum vetri. Annars
eru félagsmál á stöðuim eins
og sjávarþorpum ákaflega
erfið, þar sem mieirihluti
fólksins er við verk sem mjög
óreglulegur vinnutími fy'ligir,
og samiræmis.t otft og tíðum
iilla félaigsstörfum.
— Við horfumst nú í augu
við það vaindamál, að veira
laöknislaius, sagði Kristinin
enntfremur. — Héraðslæikiniir-
inn í Ólatfsvik, Hail'lgrítmur
Björnsson, er að hætta vegna
aldurs, og eniginn hetfur sótt
um embættið. Þá er einnig
prestslaust hér í Nesþingum.
Einin prestur sótti um emb-
aettið en náði ekki tögmaetri
Frá
Hellissandi
Rætt við
Kristin
Krist j ánsson
fréttaritara
Morgunblaðsins
kosningu. Það virðiwt vera
erfitt að fá embættiismenin tii
að setjast að úti á landsbyggð
inni. Ernginm laéknir, emginn
prestur, en al'lir vflja verða
þiingmemin fyriir okkur, sem
er auðvitað gott og blessað.
’Þrátt fyriir að alílar ytiri að-
stæður séu elkki alltatf sem
hagstæðastar, er emtgiim ástæða
til að vera svartsýnn. Snœ-
fel'lsnes er land fraimtíðarinm-
ar, fól'kið sam það byggiir
horfir því björtum a.ugum
fram á vogimn.
Skjóna enn á dagskrá
28. SEPT. sl. var uppkveðinn
dómur í aukadómþingi Húna-
vatnssýslu í málinu Björn Páls-
son gegn Jóni Jónssyni. Hefir
það í alþýðumunni jafnan verið
kallað „Skjónumál“ síðan það
kom á dagskrá.
Ekki mun ofmælt að dómur
þessi hafi vakið umtal og undrun
og telja flestir, sem á minnast,
hann furðulegan.
í línum þeim, sem hér fara á
eftir, verður stuttlega rakinn
gangur málsins og farið eftir
Aukaþingbók Húnavatnssýslu í
málinu nr. 7/1969. Þá verður og
varpað fram í lokin spurningum
og ályktunum.
Málavextir eru þessir:
í Auðkúlurétt 1. okt. 1967 er
Jóni Jónssyni, Öxl, að undan-
genginnd markskoðun, dregin
brúnskjótt hryssa gömul og hún
færð að Litlu-Giljá af réttamönn
um. Jón hafði vantað hryssu
með þessum lit um 15 ára skeið
og taldi sér hrossið glatað, m.a.
vegna þess að fregnir höfðu bor-
izt á þeim tíma að skjótt hross
hefðíi fundizt dautt á hálsum
fram af Sauðadal. Ekki var get-
ið um aldur eða mark á því, en
Jóni datt í hug að þetta gæti
verið sitt hross þar sem það kom
ekki fram. Sökum þessa svo og
að langt var síðan hann hafði
séð hryssuna óskaði Jón eftir
frekari markskoðun. Oddviti
Sveinsstaðahrepps tilnefndi mark
lýsingamenn og fór skoðun fram
17. okt. 1967. Staðfesti dómurinn
að mark Jóns væri á hryssunni,
blaðstíft framan, vaglskora aft-
an á vinstra eyra. Enntfremur
birti Jón í „Tímanum“ tilkynn-
ingu uim hryssuna, ef vera kynni
að sammerkt væri í nágranna-
héruðum. Var þar tilgreint um
mark, lit og líklegan aldur.
Næst gerist það í málinu, að
Bjöm fær tvo granna sína til að
skoða markið á Skjóiju 12. nóv.
1967. Lýsing þeirra er: Mark-
leysa aiftan hægra og blaðstýft
framan fjöður aftan vinstra. Þá
lýsa þeir því yfir, að hryssa þessi
hafi verið á Ytri-Löngumýri frá
því þeir muna fyrst eftir henmi
og telja Björn eiga hana.
Marklýsdngu þessa ásamt vott
orði frá tveimur grömmim sínum
afhendir svo Björn fógeta 27.
nóv. 1967 og óskar að sér verði
með fógetavaldi afhent hryss-
an, eða sveitarstjórn Svínavatns-
hrepps með þeim fyrirmælum að
lögleg markskoðun fari fram.
í vottorði því, er að framan
getur, er tekið fram „að Björn
Pálsson á og hefir átt skjótta
hryssu svo lengi sem við mun-
um,“ sem var dregin Jóni í Öxl
í Auðkúlurétt haustið 1967.“
Gæti þá Skjóna verið orðin anzi
gömul því annar maðurinn er há-
aldraður en hinn vel fullorðinn.
Nú skipar fógeti fjóra menn í
markdóm auk sín og tekur dóm-
urinn til starfa 12. jan. 1968.
Komast þeir að þeirri niðuratöðu
að eins og markið sé nú, sé það
blaðstýft framan og vaglskorið
aftan vinstra. Þeb geta þess að
ekki séu þess merki að fallið
hafi ofan af fjöður, vilja þó ekki
fullyrða nema svo geti verið en
nú sé það vaglskora.
Við síðari meðferð málsins
kvaddi fógeti þrjá menn til að
framkvæma skoðun á hryssunni
og er marklýsing þeirra svo orð-
rétt:
„Eyru voru klippt og rökuð
þar sem vafi lék á marki. Hægra
eyra er alheilt. Á vinstra eyra
er blað3týft framan, vaglskora
aftan, Vaglskoran er frekar
grunn, en ör er í framlengingu af
þverskurði ca. 0,5 om,. Aldur
gizka skoðunarmenn að sé 17-20
ár eftir tönnum að dæma.
24. okt. 1968 skrifar Jön Birni
bréf og fer fram á skaðabætur
eftir mati vegna arðmissis af
hryssunni í 15 ár. Því er ekki
anzað.
„Niðurstfaða fógetaréttarmáls-
ins varð sú að innsetni.ngarkraf-
an náði ekki fram að ganga. Var
sú niðurstaða staðfest með dómi
Hæstaréttar hinn 14. nóvember
1969. Stefnandi höfðaði svo mál
þetta tíl viðurkenningar á eign-
arrétti sínum á greindri
hryssu.“
Glöggt kemur fram í málsmeð
ferð að nú er eignarréttar'krafan
mjög byggð á hefð, enda þótt
freistandi sé að tortryggja mark-
ið og halda því fram, að Jón hafi
átt hrossið, sem fannst dautt á
hálsum uppi. (Gat ekki Björn
eins átt það þar sem ekkert var
vitað um mark?).
Við vitnaleiðslu kemur fram,
að Jón hafi átt og tapað skjóttri
hryssu með sínu marki og enn-
fremur sést við athugun á skatt-
framtali hans, umrætt ár, að þá
hefur hann vantað hross af
heimtum. Þá kemur og fram við
vitnaleiðslurnar að yfir meira en
10 ára tímabil hafi verið í
vörzlu Björns Pálssonar skjótt
hryssa, sem hann taldi sig eiga.
Þá kom og fram yfirlýsing frá
Áslaugu dóttur Björns, að hann
hafi átt skjótt merfolald „vetur-
inn, sem Stalín dó og hún var
7 ára,“ og sé það hryssan, sem
misdregizt hafi til Jóna í Öxl
haustið 1967. Ekki er upplýst
hvaða mark var á folaldi þessu
og hvergi drepið á að mark hryss
unnar hafi verið skoðað fyrr en
í Auðkúlurétt haustið 1967, þá
er Jóni í Öxl eignað markið.
Svo er og við 3 aðra markdóma
og tekur sá síðasti öll tvímæli
af, ef nokkur voru áður. Þá er
hefðin ein eftir, hún er látin
ráða og Birni dæmdur eignar-
réttur hryssunnar.
Óhjákvæmilega vakna í hug-
um okkar búfjáreigenda ýmsar
spurnir út af þessari niðurstöðu
og sannarlega ekki að ástæðu-
lausu.
Er það virki'lega svo, að lög-
helguð og skrásett mörk helgi
ekki eignarrétt á búfénaði? Er
hægt að taka búfé, sem aðrir eiga
— viljandi eða óviljandi — og
geymia það ákveðið árabil og
verði það þá tögmæt og dóm-
helguð eign þess er tók? Er að
engu orðin »ú sjálfsagða skylda
landeigenda og umráðamanna að
hre'insa lönd sín af aðkomufén-
aði og koma til skila? Hafa
ákvæði stj órnarráðsstaðfestra
reglugerða ekkert gildi? Og er
ekki sjálfum grunni búfjárlaga
í landinu raskað, ef dómur þessi
stenzt?
Algengt er að búfénaður mis-
dragist sökum fljótfærni, lé-
legra og skemmdra marka og ná-
merkinga. Hingað til hefur sá
verið háttur særmlegra manna
að leiðrétta mistök þau með fyr-
irgreiðslu og í bróðerni, en leita
ekki aðstoðar dómstólanna til að
staðfesta þau. Má og furð>u gegna,
ef hægt er að vinna hefð á glöggt
mörkuðu búfé annarra manna
með því einu að halda því nógu
langan tíma í eigin vörzlu. Mun
íslenzkri alþýðu örðugt að kyngja
slíkum lagaskýringum og dóm-
um.
Ekki skal Björn Páisson öfund
aður af að hafa náð eignarhaldi
á Skjónu gömlu með þessu móti.
Aflóga meri er ekki það verð-
mæti að neinu dráttá hann eða
aðra, og efalítið hetfur hann upp-
haflega eignað sér hrossið i góðri
trú.
Mergur þessa máls er ekki
Skjóna og ekki heldur afkvæm'i
þau er hún hefur alið Birná Páls-
syni. Nei, mergur málsins er sá,
hvort réttimætt sé að trössum og
rötum, sem hirða ekki um að
hreinsa lönd sín og huga að
mörkuro á þeim fénaði, er í þeirn
gengur, skuli haldast slíkt fram-
ferði uppi og geti þeir svo eftir
ákveðinn tíma öðlazt eignarhald
á þessum fénaði — með aðstoð
dómstóla — sem eins konar verð
laun fyrir frammistöðu sína.
Nú er það staðreynd að e'kki
eru allir menn jafn ráðvandir
og Bjöm Pálsson og því miður
til, að eitt og annað sé tekið
ófrjálsri hendá. Því er réttmætt
að varpa þeirri apurningu til
dómenda í máli þessu.
A sá stuld sem stelur geti
hann dulið stuldinn í 10 ár?
Leysingjastöðum 3. nóv. 1970
Halldór Jónsson.
BLAÐBURflARFOLK
OSKAST
í eitirtolin hverii
Laugaveg 114-171 — Meðalholt
Hötðahverti — Flókagata neðri
Hraunteigur
TALIÐ VIÐ AFGREIÐSLUNA í SÍMA 10100