Morgunblaðið - 25.02.1971, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1971
Grcin }*essi er ætiiið öilum fs-
Irndin^im, sem nenna atf lesa
hana. En sérstakleera er hún til
einknð tveimnr mætnstn rithöf
nndnm þjöðarinnar, ópemsöngrv
ara, leiknmm, útvamsþul, sjón-
varpsfréttamanni og fleirnm,
setn lessja fram starfskrafta
sína fyrir ekkert annað en mál
staðinn. Hi'm er einniir tileinknð
miklum fusrlafræðinffi, túlkend-
um fræða Karis Marx á fslandi,
svo off öðrnm frómnm hugsjóna
elsskáld vort, að það hefur nú
fyrir alvöru hafið afskipti af
málefnum lands og lýðs með
mikilli grein í Morgunblaðinu,
þar sem lagzt er gegn hemaði
á hendur íslandi. Og það undur
gerðist að Tíminn birti gagn-
rýnilaust þetta efni beint upp
úr Mogga!
Fer nú ógæfa Islands von-
andi þverrandi er sá maður læt
ur velferðarmál vor til sín
taka sem vitað er að getur flest-
Bjarni Einarsson, bæjarstjóri á
Við Miðkvísl eftir sprenginguna.
Akureyri:
Að lifa - í friði við landið
mönnum, sem sknrið hafa upp
herör gegn mengnn á Norður-
landi, hafa efni á að blása á
framfarirnar, en hafa patent á
þjóðlinllustunni, norðan lands
sem sunnan.
formAli
Nýlega lauk áratugnum, þegar
Islendingar unnu stóra vinning-
inn í síldarhappdrættinu — en
töpuðu honum aftur. t>á urðum
vér ríkir í annað sinn og fátæk-
ir á ný. Þetta var áratugur
þriggja gengisfeilinga, enda
stóðu kjaradeilur látlaust að
heita mátti. Þá hófust virkjanir
stórvatna á Suðurlandi og þar
var byggð verksmiðja, sem er
stærri en allar verksmiðjur aðr
ar i landinu og borgar starfs-
fólki sínu hærra kaup en áður
hefur þekkzt hérlendis. Þá var
jafnvægi í byggð landsins hafið
í æðra veldi, í það minnsta í
orði en einnig á borði er gerð-
ar voru Vestfjarða-, Norður-
lands- og Austurlandsáætlanir,
enda kom í Ijós að fólk vildi lifa
i landinu víðar en í Reykjavik.
Þrátt fyrir það fluttist fólk enn
suður og landverð á höfuðborg-
arsvæðinu hækkaði en auðugir
Reykvíkingar fóru norður í lax.
En ísland gekk í EFTA, og því
skyidi iðnöld nú hefjast. Að
vísu hafði hún staðið í háífa
öld á Akureyri, en það skipti
íitlu máli. En fyrir norðan tóku
menn iðnaðinn alvarlega, og fyr
irtækin stækkuðu, þeim fjölg-
aði og þau keyptu vélar, sem
gengu fyrir rafmagni. Þessi
ósvinna var látin viðgangast,
og Norðlingar vildu fá meira
rafmagn. Risu þá landeigendur
öndverðir gegn svívirðunni og
nutu til þess fulltingis laxveiði-
manna í Reykjavik, en gæsa-
veiðimenn í Bretlandi hófu bar-
áttu gegn virkjun á Suðurlandi.
Þannig stóðu málin þegar ára-
tugnum lauk, sem var áratugur
gullaldar og vinnuþrældóms,
kreppu og atvinnuleysis, þegar
síldin kom og fór og iönöld
hófst á Suðurlandi. Og þann
ig standa málin við upphaf ára-
tugar, sem enn er óráðinn sem
önnur framtíð. Þá munu Islend-
ingar kannski byggja upp
traust hagsældarþjóðfélag gegn
vilja þeirra, sem fyrirlita neyzl
una, þvi þeir njóta hennar sjálf
ir, en þeim er sama þó aðrir
standi þeim eigi jafnfætis.
HALLDÓRS þATTIIR
Á jólum sendu landeigendur
við Laxá og Mývatn þjóðholl-
tnn íslendingum óskir um gleði-
ieg jól. Hermóður komst í jóla-
skap og skrifaði einkar nota-
lega grein um skólastióra i Húsa
vik og bónda í Reykiahverfi. Á
síðasta degi áratugarins sendu
landeigendur í Mosfellssveit
stéttarbræðrum sínum, við Laxá
og Mývatn sinar beztu óskir um
farsæld á komandi ári, þeim til
hvatningar í baráttu þeirra
gegn framförum á Norðurlandi.
Þann sama dag sýndi svo Nób-
um íslendingum betur raðað orð
um saman svo úr verði heims-
bókmenntir, og stjóm sem
stjómarandstaða syngur honum
lof og dýrð fyrir. Vona ég að
þjóðmálaafskipti skáldsins
valdi því ekki að það hafi ei
tíma aflögu til að skrifa aðra
bók slíka sem Innansveitarkrón
iku, sem að verðleikum varð
metsölubók á jólunum.
Ekki er að efa, að skáld þetta
hefur aflað sér mikillar þekk-
ingar á langri ævi, og þvl má
vera að það sé öðrum færara til
að leysa vandamál islenzks þjóð
félags, allt frá hundahaldi til
hagvaxtar. Er skemmst að minn
ast frasnlags skáldsins til sagn
fræðirannsókna er það reit Vín-
landspúnkta. Víst ættum við
aumir sem trúum á reikni-
stokka og elektróniskar reikni-
vélar, að draga okkur í hlé.
Hvort skyldi í uppsiglingu hið
fullkomna, menntaða einveldi
hins alvitra og alsjáandi manns?
Sennilega er það ungæðis-
háttur af mér að efast um al-
vizku skáldsins á sviði þjóð-
mála, þessa manns, sem hefur
lifað svo miklu lengur en ég. En
mér finnst skáldið líta á ísíand
sem fullþróað land og staðnað,
sem heigast eigi gæsum og lax-
fiskum. Það er eldri manna hátt-
FYRRI HLUTI
ur að bera saman nútíð og for-
tíð, og hafi þeir komizt í góð
efni óttast þeir breytingar og
snúast gegn þeina. Við, sem
yngri erum, berum nútxð saman
við framtíð og reynum að breyta
nútíðinni.
Laxármálið er táknrænt fyrir
nútímann. Þar rekast á framtíð
og fortíð. Þar kemur fyrst fyr
ir alvöru fram hin nýja stétta-
barátta á Islandi, sem þó er
gamalt vín á nýjum belg. Þetta
er árekstur landeigenda, fá-
menns hóps manna, sem reyna
að halda i fom sérréttindi, sem
urðu til við allt aðrar þjóðfé-
lagsaðstæður en nú ríkja, og
landlauss þéttbýlislýðs. Með
sauðargæru náttúruverndar á
herðum, með áhrifamikium
áróðri í fjölmiðlum, með aðstoð
uppflosnaðra, samvizkubitinna
og rómantískra sveitamanna,
sem engu vilja breyta i sínum
heimahögum, þó þeir þori ekki
að búa þar sjálfir, hefur ryki
verið slegið í augu landsmanna,
sem fiykkjast í Háskóiabíó til
að greiða herkostnað hinna
norðlenzku dynamít- og maura-
sýrusérfræðinga landeigenda-
auðvaldsins. Og fólkið virðist
trúa, að út af Laxá eigist við,
annars vegar feitir og ljótir
kapitaiistar á Akureyri en hins
vegar litiir og sætir kotbændur
í Laxárdal. Hvað er sannleikur,
spurði Rómverji nokkur, en lýð
urinn fór sínu fram. Oss setur
hljóða þegar komið er að kjarna
málsins, segir skáidið. Og eins
og Guðrún Jónsdóttir villtist frá
sínum heimahögum villist lýður-
inn fram á heiðar forheimsk-
unnar og ofstækis, undir leið-
sögn stórskálda, leikara, óperu-
söngvara, fugiafræðings, út-
varpsþular, og sjónvarpsfrétta-
manns, vélaðir af landeigenda-
auðvaldi og laxveiðispekúlönt-
um undir fölsku flaggi náttúru
verndar og upplitaðri dulu hinn
ar Marxistísku byltingar, sem
orðin er úrkynjuð á silkipúðum
stofuheimspekinnar.
Bjarni Einarsson
LANDEIGENDAAUÐVALDIÐ
Lítill hópur manna, kannski
fimm þúsund, eiga mestallt Is-
land. Með fjölskyldum sínum
eru þeir þá tuttugu til þrjátíu
þúsund eða tíu til fimmtán pró-
sent þjóðarinnar. Við hinir eig-
um ekkert af landinu nema það
sem ríkið eða sveitarfélögin eiga,
því ríkið, það erum við. Flest-
ir eru landeigendur þessir bænd-
ur, sem yrkja jörð sína í friði
við guð og menn og bera ekki
annað úr býtum en arð vinnu
sinnar. Sumir bændur búa á rík
isjörðum, og eru þeir ekki tald
ir gjaldgengir sem landeigend
ur. En minnihluti landeigenda,
og þetta er afar fámennur hóp-
ur braskara, hafa fyrst og
fremst annars konar arð af
landi sinu en arð vinnunnar.
Sumir lifa á voninni um annar
legan arð. Ég er ekki vel heima
í fræðum Karls Marx, en ein-
hvern veginn hefur það komizt
inn í minn haust, að slika kalli
hann kapítalista, sem af islenzk
um kommúnistum, þeim, sem á
eyrinni strituðu sem og þeim,
sem í silkipúðunum lágu, útiagð
ist auðvald.
Þess háttar kapitalistar eiga
Seltjarnarnes, Keflavík og Mos
feilssveit. Aðrir eiga veiðiár svo
sem Laxá. Sumir græða á að
selja landlausum þéttbýlislýð
iandskika undir hús. Aðrir
græða á að iáta hið opinbera
taka land sitt eignamámi sam-
kvæmt yfirmati óvilhallra.
Landeigendur í Mosfellssveit
sitja og bíða þess, að höfuðborg
in tútni svo út, að hún flæði
upp í sveitina þeirra. Þá er eins
gott að lífsbarátta á Norður-
landi gangi ekki of vel svo að-
streymið að höfuðborginni
minnki ekki. Landeigendur við
Laxá láta sér ekki nægja sann-
gjarnar bætur fyrir raunveru-
legan skaða heldur reyna með
ofstopa, áróðri og ofbelcK að
hafa fé út úr iðnfyrirtækjum á
Akureyri og Húsavík, út á
draumóra og imynduð land-
spjöll, fé, sem iðnverkafólkinu
ber, annað tveggja í formi launa
eða I formi örari uppbygging-
ar þeirra fyrirtækja, sem það
byggir lífsafkomu sina á. Þarna
eru fáir að hafa rétt af mörg-
um, og þeir standa saman eins
og draugar aftan úr forneskju
hinna fámennu yfirstétta, land-
eigendaaðals lénsskipulagsins.
Og kannski er ofstæki þeirra
skiljanlegt með það í huga að
landeigendaauðvaldið er fá-
mennt en hópur hinna land-
lausu stækkar með hverju ári.
Þeir tilheyra fortíðinni, en þjóð
félag framtíðarinnar er þjóðfé
lag hinna landlausu. Hætt er
við að það þjóðfélag líti forn
réttindi landeigenda hornauga.
Hugsjón iandeigenda er slæm,
og því þarf að dylja hana með
ábreiðu náttúruverndar og þjóð
hollustu, en víða skín í götin á
ábreiðunni.
Laxárdeilan er hagsmuna-
árekstur landlauss þéttbýlislýðs
og friðsamra bænda annars veg
ar, sem nota rafmagn sér til lífs
framfæris og til ljósa og yls í;
húsum sínum, og fámenns land
eigendaauðvalds hins vegar, sem
stutt er af auðugum laxveiði-
spekúiöntum, nytsömum sakleys
ingjum, svo og marxistískum
stofuspekúlöntum, sem ætla að
nota málið í pólitískum tilgangi.
Þetta er fyrsti stóráreksturinn
af þessu tagi, og aðrir slíkir
munu, fylgja á eftir. Kannski
verður sá næsti á Álftanesi
syðra, ef almannaþarfir krefjast
nýs flugvallar þar? Kannski
verður hann við Barnafoss þeg-
ar landeigendur og laxveiði-
menn vilja sprengja laxastiga í
gegnum eitt sérkennilegasta
náttúrufyrirbæri veraldar?
Kannski verður hann þar, sem
virkja þarf næst? Hver veit?
íslendingar virðast hafa sér-
stakt dálæti á kapitalistum slík
um sem landeigendaauðvaldinu,
kannski ; vegna þess að innst
inni langar alla að eignast
land. 1 Bandaríkjunum, sem tal
in eru paradís kapitalista, eru
veiðiár almenningseign og eigna
aukningargróði skattlagður.
Hér á landi er slikur gróði frið
helgur, eins og Nóbelsverðlaun
og Sonningsverðiaun. En iðn-
verkafólk á Akureyri og Húsa-
vík greiðir skatta af öllum sin-
um tekjum, enda er unnið fyrir
þeim einungis með handafli,
verkkunnáttu og iðni og þær
hrökkva rétt til lífsnauðsynja.
Verðugur er málsstaður ykkar,
Alþýðubandalagsmenn.
UM ÞORRAÞULU
„Almennur fundur áhuga-
manna um náttúruvernd, hald-
inn í Háskólabíói, sunnudaginn 7.
febrúar 1971, þakkaði bændum
við Mývatns- og Laxársvæðið
fordæmið, sem þeir hafa gefið
landsmönnum með einarðri og
drengilegri baráttu gegn land-
spjöllum í héraði sínu og telur
hana marka merkileg þáttaskil í
umhverfis- og náttúruverndar-
málum hér á landi. . . “
Daglega heyrum við urh
óeirðir í Evrópu og Bandaríkj-
unum, mannrán í Suður-Amer-
iku og flugvélarán um ailan
heim. Það virðist vera til siðs
núorðið, ef menn eru óánægðir
með lög lands síns eða fram-
kvæmd þeirra og taka lögin í
sínar hendur og framkvæma
þau eftir eigin geðþótta. Við er-
um orðin því vön að heyra vá-
leg tiðindi utan úr heimi, sem
við hlustum á eins og hverjar
aðrar fréttir, því slikt gerist
ekki á Islandi. En síðastliðið
sumar gerðist þetta hér. Án und
angenginnar kæru, án undan-
genginnar málssóknar vegna
meints tjóns, án þess að reyna
samninga um úrbætur, sem
stóðu til boða, var Miðkvíslar-
stífla sprengd í loft upp. Síðar
bættist maurasýran við. Á máli
fundarmanna í Háskólabíói heit
ir þetta „einörð óg drengileg
barátta", sem skapi lofsvert for
dæmi fyrir landslýðinn, sem
marki tímamót í réttarsögu þjóð
arinnar. Á síðastliðnu ári komu
þessir sömu menn í bilalest mik-
illi tii Akurevrar undir kjörorð-
inu „með lögum skal land
byggja“, og afhentu mér skjal,
sem fól í sér hótanir um aðgerð
ir, slíkar sem fram fóru við Mið
kvísl.
Það er gott að vita að hvers
konar réttarríki landeigendaauð-
valdið, laxveiðispekúlantarnir
og hinir nytsömu sakleysingjar
stefna. Marxistana þarf ekki að
ræða í þessu sambandi, þeirra
réttarfar er heimsfrægt.
„Fundurinn hannar, að Þing-
eyingum skuii nú, með fógetaúr
skurði, gert að setja 135 m. kr.
tryggingu, áður en þeir nái þeim
lögbannsrétti, sem Hæstiréttur
hefur úrskurðað þeim. Vonar
fundurinn, að önnur og betri
mynd en umræddur fógetaúr-
skurður eigi eftir að koma fram
á íslenzku réttarfari í máli
þessu, og það verði ekki háð
ríkidæmi eða fátækt Þingeyinga
hvort tekst að vernda þá nátt-
úruparadís, sem landsmönnum
er svo dýrmæt."
Við höfum þegar fengið hug-
mynd um skoðun fundarboð-
enda á æskilegri framtiðarþró-
un íslenzks réttarfars. Nú kem
ur fram sú kenning, að fáeinir
útvaldir eigi að geta komið fram
lögbanni, sem hugsanlega gæti
valdið heilum landshluta stór-
kostlegu tjóni, í fullu ábyrgðar-
leysi og án nokkurra fjárskuld-
bindinga. Grundvallarreglur ís-
lenzkrar löggjafar eru nú í
hættu. Landeigendaauðvaldið á
að vera „stikk fri“. Krafa fund-
arins er: Réttur til að setja tækt
færislög þegar oss hentar og
framfylgja þeim án tindangeng-
ins réttarhalds ásamt undan-
þágu frá íslenzkum lögum al-
mennt. Hvort skyldi andi Þor-
geirs Þorkelssonar, Ljósvetn-
ingagoða, hafa svifið yfir vötn-
um Laxár og Mývatns á því
herrans ári 1970?
„Jafnframt skora þeir á lands
menn að veita þeim þingeysku
náttúruverndarmönnum, sem
Framh. á bls. 25