Morgunblaðið - 25.02.1971, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1971
19
Páll V. G. Kolka:
Um fóstureyðingar
Ég er óskilgetinn og því hef-
ur ef til vill ekki verið óskað
eftir mér í þennan heim, en eng-
um mun þó hafa dottið í hug
að myrða mig i móðurkviði.
Það er ekki fyrr en á síðustu
áratugum, sem sú kenning hef-
ur verið boðuð á mannfundum,
í dagblöðum og sjónvarpi, að
mannsfóstur skuli vera utan
allra griða og réttdræpt, ef móð-
ir þess eða aðrir aðstandendur
telja það líklegt að verða sér til
trafala, fái það að lifa.
Sá misskilningur virðist vera
mjög ríkjandi, að fóstur verði
ekki að sérstakri lífsveru fyrr
en seint á meðgöngutíma, jafn-
vel ekki fyrr en það er orðið
28 vikna gamalt. Hver kona,
sem gengið hefur með barni, hef
ur þó væntanlega fundið fóst-
urhreyfingar um átta vikum áð-
ur, eða að hálfnuðum með-
göngutíma,
Vegna nauðsynlegra manntals
skýrsina verður að setja eitt-
hvert mark milli fósturláts og
fæðingar, og 28 vikna markið er
frá þeim tíma, er ekki var talið
hægt að halda lífi í barni, sem
fæddist meira en 12 vikur fyrir
tímann. Læknavísindum hefur
fleygt það fram, að hægt ætti
að vera að skera fóstur úr móð-
urlegi þegar á fyrstu mánuð-
um fósturlífsins og ala það upp
til fulls þroska i sérstökum nær
ingarvökvum og við hæfilegt
hitastig, hvað sem skýrslum
allra hagstofukontórista líður.
Liffræðilega séð er eggið orð-
ið að sérstakri lífsveru þegar er
það hefur frjóvgazt og farið að
skipta sér. Þá hefur það með-
tekið alla þá erfðaeiginleika frá
föður og móður, sem mestu ráða
tim, hvort það verður fáviti,
miðlungsmaður eða gætt snilli-
gáfu sem skáld, listamaður eða
visindamaður. Vitanlega er það
þó komið undir aðbúnaði þess-
arar lífveru, bæði á fósturstigi, í
frumbernsku og siðar, hvernig
hæfileikar hennar fá notið sín.
Allt frá dögum Hippokratesar
eða i harnær 2400 ár hefur það
siðalögmál gilt fyrir lækna að
bera virðingu fyrir mannslífinu
og vinna að viðhaldi þess. 1
mörgum löndum og í margar ald
Ir hafa læknar unnið eið að því
að haga starfi sinu í samræmi
við þetta lögmál, áður en þeir
öðlast fuil starfsréttindi. Þessi
forni læknaeiður hefur verið
endurnýjaður af Alþjóðafélags-
skap lækna með hinni svoköll-
uðu Genfarsamþykkt, sem sum-
ir læknar hafa innrammaða uppi
á vegg i lækningastofum sínum.
Læknastéttin hlýtur að neita
þvi að vera gerð að leiguböðl-
um, sem selja afnot þekkingar
sinnar, handar og legsköfu
hverri kvensnift eða hverjum
flagara, sem vill granda af-
kvæmi sínu. Sú neitun er í þágu
almennings, því að það er stutt
skref frá því að deyða óborið
barn eftir pöntun aðstandenda,
og því að aflífa þau gamal-
menni, sem eru aðstandendum
sínum til bytrði og ef til vill eru
orðin svo ellihrum, að þau
þekkja varla sina nánustu. Slíkt
líf hlýtur að skoðast lítilsvirði,
en enginn veit, hvaða hæfileik-
ar kunna að búa i einu manns-
fóstri, sem er svo þrungið lífs-
orku, að það breytist á skömm-
um tíma úr ólögulegum frumú-
hnoðra í furðusmíð mannlegs
líkama.
—O—
Læknar komast stundum ekki
hjá því að veija á milli tveggja
mannslífa, ef öðru hvoru verð-
ur að fórna til þess að bjarga
hinu. Því hefur um langt skeið
verið talið leyfilegt að deyða
barn í fæðingu, ef iífi konunn-
ar yrði ekki bjargað með öðru
móti. Ég var aldrei sóttur
svo um verulega vegalengd til
konu í barnsnauð, að ég hefði
ekki í tösku minni auk fæðing-
artanganna verkfæri til að
stinga gat á höfuð barnsins, svo
að heilinn gæti runnið út, ann-
að til að klemma höfuðið saman
og toga í það, auk áhalda til
að lima fóstrið i sundur I miðju.
Ég var sá lánsmaður að þurfa
aldrei að grípa til þessara
drápstækja þau 40 ár, sem ég
stundaði störf fæðingarlæknis.
Samkvæmt þeim hegningarlög-
um, sem sett voru Islendingum
fyrir rúmum 100 árum, varð-
aði deyðing óborins barns af
öðrum ástæðum en alvarlegri
fæðingarhindrun fangelsisvist,
enda voru þá hvers konar að-
gerðir innan legs stórhættuleg-
ar, jafnvel þótt framkvæmdar
væru af læknum. Með tilkomu
fuUkominnar smitgátar fyrir um
það bil 90 árum má tæming legs
á fyrstu mánuðum meðgöngutím
ans teljast mjög hættulítil að-
gerð fyrir lif konunnar, ef gerð
er á spítala af hæfum hand-
lækni.
Þó ber að hafa í huga, að 1
upphafi þungunarinnar breytist
hormónastarfsemi konunnar og
miðast þá við það að hún gangi
með fóstrið eðlilegan tíma. Með
fóstureyðingu er gripið fram í
fyrir eðlilegri rás náttúrunnar
og sama er að segja um notkun
„pillunnar". Hvort tveggja hef-
ur varasöm áhrlf á náttúrulegt
jafnvægi hinnar viðkvæmu
kirtlastarrfsemi konunnar. Það
er hlutverk lækna að vinna með
náttúrunni, en ekki gegn henni.
Með þeim lögum um fóstureyð-
ingar, vananir og afkynjanir,
sem samin voru af Vilmundi
Jónssyni landlækni fyrir 30—40
árum, voru fóstureyðingar leyfð
ar, ef lifi eða heilsu konunnar,
likamlegri eða sálarlegri, var
mikil hætta búin af áframhald-
andi þungun, og gat þá verið
eðlilegt og sjálfsagt að taka til-
lit til félagslegra ástæðna. Þess-
ari reglu höfðu ýmsir okk-
ar, sem þá vorum læknar, fylgt
áður um nokkurt skeið, þótt við
ættum á hættu sakamálshöfðun
og fangelsisvist skv. hinum eldri
lögum. Vönun, sem er í því fólg-
in að rjúfa legrásir konunnar,
hafði ég einnig framkvæmt I
nokkur skipti, venjulega í sam-
bandi við holskurð af öðrum
ástæðum og með fullu samþykki
eða eftir ósk viðkomanda. Það
kostaði mig í eitt skipti saka-
málsrannsókn, sem þó var látin
falla niður vegna þess að sann-
að þótti, að vönunin hefði ekki
verið gerð í auðgunarskyni.
Með hinum nýju lögum voru sett
ar fastar reglur um það, hverj-
ar ástæður til slíkra aðgerða
skyídu teljast löglegar og með
því var skapað heilbrigt aðhald
í þessum efnum, án þess að
læknir væri stimplaður glæpa-
maður fyrir að meta meir líf og
heilsu sjúklinga sinna en úrelt-
an lagabókstaf. f hinum nýju
lögum var þó ekki tekið skýrt
fram, hvort fóstureyðingln
skyldi teljast lögleg, ef um all-
mikil líkindi til vanskapnaðar
hjá fóstri væru að ræða. Ég ósk-
aði fyrstur lækna úrskurðar
læknaráðs um það, hvort mér
skyldi heimilt að tæma leg
konu, sem fengið hafði rauða
hunda í byrjun meðgöngu og
var mjög hugsjúk af hræðslu
við að eignast vanskapað barn.
Það leyfi var veitt og með þvi
var gengið inn á nýja braut i
þessum efnum.
Nýlega hefur fundizt ráð til
að greina vissa arfgenga sjúk-
dóma hjá fóstri, með þvi að
stinga holnál inn í legið og
draga gegnum hana lítið eitt af
legvatni, sem hægt er að gera
á frumurannsókn.
Eitt sinn fæddi ung kona sitt
fyrsta barn á Vestmannaeyja-
spitala og var það svo mjög
vanskapað, að það gat aðeins átt
mjög stutt líf fyrir höndum. Ég
lét færa barnið inn í annað her-
bergi, áður en konan vaknaði af
deyfingunni, og lét það þar af-
skiptalaust, enda dó það án þess
að móðirin sæi það. Ég mat meir
að hlífa konunni við alvarlegu
sálarlegu áfalli en að viðhalda
vesælu lífi barnsins í nokkra
daga, enda tel ég það misnotk-
un á þekkingu, tíma og starfs-
orku læknis að togast á við
dauðann um líf, sem er án með-
vitundar og algerlega vonlaust
er um að lengja nema um ör-
fáa daga. Sjálfur kýs ég að
mæta dauða mínum án slíks
skrípaleiks.
Ég hef nefnt þessi dæmi úr
mínu eigin starfi til þess að
sýna, að mér verður ekki með
réttu brigzlað um afturhalds-
semi í því máli, sem hér hefur
verið tekið til umræðu. Á hinn
bóginn tel ég það óhæfu að
fórna lífi, sem býr yfir óþekkt-
um möguleikum, á blótstalla eig
ingjarnrar lífsþægindastefnu.
—O—
Alioft hafa leitað til mín ógift
ar stúlkur, sem hafa verið
haldnar hugarvíli vegna þess að
fallið hafa niður tíðir hjá þeim.
Ég hef vanalega sagt við þær
eitthvað á þessa leið: „Við -skul-
um sjá hvað setur, góða mín,
þangað til hægt er að ganga úr
skugga um, hvort þér eruð i
raun og veru vanfær. En þó svo
væri, þá hefur lausaleiksbarn
oft orðið móður sinni til mikill-
ar hamingju, gefið henni þá lifs-
fyllingu, sem ekki fæst nema
með fórn, og orðið henni til gleði
og styrktar i elli, sem annars
hefði orðið lifuð í ömurlegum
einmanaleika. Auk þess er það
synd að deyða lifandi mann-
veru, ekki sízt sitt eigið af-
kvæmi.“
Venjulega hefur stúlkan tek-
ið þessari ráðleggingu þegar
Frá Bridgefélagi Hafnarfjarðar
Eftírtalin fyrírtæki taka þátt í firmakeppni félagsins 1971,
Fasteignasalan Hamranes
Sjóvátryggingafélag íslands
Hafnarfjarðarapótek
Blómabúðin Burkni
Vélsmiðjan Klettur
Skipasmíðastöðin Dröfn
Prentsmiðja Hafnarffjarðar
Skiphóll h/ff
Olíuverzlun íslands, B.P.-umboðið
Olíustöðin Hvaleyrarhoiti, Esso
Húsgagnabólstrun Ragnars
Björnssonar
Verzlunin Málmur
Verzlun Þórðar þórðarsonar
Bókabúð Olivers Steins
Venus h/ff
Bátalón h/f
Lögfræðist. Árna Gunnlaugssonar
Rafha h/f
Lýsi og Mjöl h/f
Alþýðuhúsið
Efnalaug Hafnarfjarðar
Hafnarffjarðarbió
Trygging h/f
Samvinnubankinn/
Samvinnutryggingar
Nýja bílastöðin
Magnús Guðlaugsson, úrsmiður
Vesturbúð
Sparisjóður Hafnarf jarðar
Dúna h/f, húsgagnabólstrun
Rafgeymir h/f
íslenzka álfélagið h/f
Bæjarútgerð Hafnarf jarðar
Hraunver h/f
Olíufélagið Skeljungur, Hafnarff.
Kaupfélag Iiafnfirðinga
Stebbabúð
Bókabúð Böðvars
Hafnarprent h/f
Rafveita Hafnarf jarðar
Vélsmiðja Hafnarf jarðar
Byggingavöruverzlun B. Ólafsson-
ar
Björn Sveinbjörnsson hrl.
Lögfræðiskrifst. Guðjóns Stein-
grímssonar
Dvergur h/f
Valshamar h/f
Fjaðarfréttir
Iðnaðarbanki íslands, Hafnarf.
Almennar tryggingar h/f. Hafnarf.
hún hefur náð að átta sig, og
orðið mér þakklát siðar meir. Þó
kom það fyrir í seinni tíð, að
slík verðandi móðir svaraði mér
kæruleysislega: „Þá fer ég bara
til Reýkjávíkur, þótt það verði
dýrara.“
1 þessu sambandi langar mig
til að skjóta inn dálítilli gaman-
sögu. Guðmundur Magnússon
prófessor, sá mikli og mikilsvirti
læknir, var getinn utan hjóna-
bands. Hann tók móður sína til
sín, þegar hann var orðinn
læknir, og annaðist hana í ell-
inni. Eitt sinn voru nokkrar
frúr í kaffisamsæti hjá Katrínu
tengdadóttur hennar, og tóku þá
að býsnast yfir þeim stúlkum,
sem ættu bam í lausaleik. Gamia
konan lagði þá orð í belg og
sagði: „Aldrei hef ég nú séð eft-
ir því að hafa átt hann Munda
minn.“ Við það féll talið niður.
Ofbeldisglæpir færast mjög í
vöxt á síðari árum. 1 mörgum
borgum er engin kona óhult ein
á ferð á afskekktum stöðum eða
strætum. Meðal ofbeldismanna
eru lostamorðingjar, sem ekki
finna fulla kynsvölun nema með
því að myrða fórnardýr sitt,
rista það jafnvel á kviðinn og
skera burtu einstök líffæri, svo
sem leg eða hjarta. Foreldr-
ar lifa i sífelldum ótta við að
lík stúlkubarna þeirra finnist
hroðalega útleikin á víðavangi.
Náist glæpamennirnir eru þeir
hafðir í fangelsi í nokkur ár,
og síðan byrja þeir glæpi sína
á nýjan leik. Það sýnir bezt
þann grautarlega hugsunarhátt,
sem oft er kenndur til frjáls-
lyndis, að sama fólkið, sem berst
harðast fyrir afnámi dauðarefs-
ingar stórglæpamanna, er frakk
ast í þvi að heimta það, að sak-
laus böm séu aflifuð í móður-
kviði.
Ég tel þá löggjöf, sem Islend-
ingar búa nú við í þessum efn-
um, að flestu leyti mjög fuil-
komna, þótt taka verði til athug
unar og nánari ákvörðunar ein-
stök atriði hennar, svo sem
hvort fóstureyðing skuli leyfð,
ef um er að ræða nauðgun, ná-
in sifjaspeU eða líkindi til van-
skapnaðar til sálar eða líkama.
Einnig ætti að greiða fyrir þvi,
að þeir sem ekki vilja eiga börn,
geti sér að kostnaðarlausu feng-
ið sig gerða ófæra tU æxlunar.
Það er hægt með því að nema
í burtu litinn hluta eggrásar,
þegar um konur er að ræða, en
kostar að vísu holskurð. Við
Páll V. G. Kolka.
karlmenn er þetta miklu ein-
faldara, þvi þá þarf aðeins svo
sem tveggja sentimetra skurð
inn á sáðgangana, og er hægt
að gera hann í staðdeyfingu á
nokkrum mínútum. 1 Bandaríkj
unum fengu um 100.000 karl-
menn þessa aðgerð framda á sér
árið 1969, enda breytir hún í
engu eðlilegri kynnautn nema
ef vera skyldi að auka hana
með þvi að losa makana við
hræðslu um þungun. Á Indlandi
er rekinn slíkur áróður fyrir
þessari aðferð til að draga úr.
fólksfjölgun. Ýmsar vandræða-
manneskjur, sem óæskilegt er að
auki kyn sitt, ættl að dæma til
að þola slika aðgerð, en kyn-
ferðisglæpamenn og fávita með
sterkri kynhvöt ætti að af-
kynja eða gelda, og er þetta
að vísu leyfilegt skv. núgild-
andi lögum.
—O—
Það er vonandi, að sú nefnd,
sem nú hefur fengið þessi mál
til endurskoðunar, hafi mann-
dóm í sér til að leggja áherzlu
á þessi atriði, en api ekki eftir
þeim nágrannaþjóðum okkar,
sem lengst eru komnar afvega í
fóstureyðingum. En hvað sem
öllu iíður, þá getur það aldrei
samrýmzt heilbrigðri réttarvit-
und, áð það fólk, sem telur sér
hag í því að deyða afkvæmi
sitt, hafi sjálft dómsvald i því
efni. Þar verða að koma til
læknar, sem vega og meta allar
ástæður á hlutlausan hátt og út
frá vísindalegum sjónarmiðum.
Sendibílstjórar
Viljum ráða 1 mann 30—35 ára til starfa hjá fyrirtæki okkar.
Fyrirspurnum ekki svarað í síma.
KOLSÝRUHLEÐSLAIM S/F.
Seljavegi 12 R.
LANDSVIRKJON
Vegnn jarðariarai
Sigtryggs Klemenzsonar verður skrifstofa
Landsvirkjunar lokuð í dag frá kl. 12.00.
Fyrirlestur um
Raforkunotkun til hushitunar
verður haldinn að Hótel Sögu. Átthagasal. fimmtudaginn
25 þ.m. kl. 20.30.
Fyrirlesturinn flytur Harold E. Smith, verkfræðingur hjá brezka
raforkuráðinu, Electricity Council.
Með fyrirlestrinum, sem fram fer á ensku. verða sýndar
litskuggamyndir og kvikmynd.
Allir áhugamenn um rafhitun velkomnir maðan húsrúm leyfir.
Samband islenzkra rafveitna.